Tổng quan nghiên cứu

Ngành xây dựng tại Việt Nam, đặc biệt là các dự án công nghiệp theo hình thức Design & Build (DB), đang ngày càng phát triển mạnh mẽ với tốc độ tăng trưởng doanh thu trung bình khoảng 10-15% mỗi năm trong giai đoạn 2015-2019. Tuy nhiên, quá trình thiết kế trong các dự án DB vẫn tồn tại nhiều rủi ro, ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ, chi phí và chất lượng công trình. Thiết kế được xem là một trong những yếu tố then chốt quyết định thành công của dự án xây dựng, đặc biệt trong mô hình DB, nơi nhà thầu chịu trách nhiệm toàn bộ quá trình thiết kế và thi công. Nghiên cứu này tập trung phân tích các nhân tố quan trọng ảnh hưởng đến tiến độ và chi phí trong quá trình thiết kế dự án DB công nghiệp tại khu vực Thành phố Hồ Chí Minh và các tỉnh lân cận, trong khoảng thời gian từ năm 2020 đến 2021.

Mục tiêu chính của nghiên cứu là xác định các nhân tố ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ và chi phí thiết kế, xây dựng quy trình quản lý chặt chẽ, đồng thời xây dựng mô hình mô phỏng tiến độ - chi phí dự án DB nhằm hỗ trợ nhà thầu DB trong việc dự báo và kiểm soát các yếu tố rủi ro. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý thiết kế, giảm thiểu chi phí phát sinh và rút ngắn thời gian thi công, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của các nhà thầu DB trong ngành xây dựng Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết và mô hình chính:

  1. Lý thuyết quản lý dự án xây dựng: Tập trung vào mối quan hệ giữa tiến độ, chi phí và chất lượng trong dự án xây dựng, đặc biệt là mô hình Design & Build, nơi nhà thầu chịu trách nhiệm toàn bộ quá trình thiết kế và thi công. Các khái niệm chính bao gồm: tiến độ thiết kế, chi phí thiết kế, quản lý rủi ro, và phối hợp giữa các bên liên quan.

  2. Mô hình mô phỏng EZStrobe: Đây là mô hình mô phỏng sự kiện rời rạc, cho phép mô hình hóa các hoạt động xây dựng và thiết kế theo mạng lưới các sự kiện liên kết với nhau. Mô hình này giúp dự báo tiến độ và chi phí dự án khi chịu tác động của các nhân tố ảnh hưởng khác nhau, từ đó hỗ trợ ra quyết định quản lý hiệu quả.

Các khái niệm chuyên ngành được sử dụng gồm:

  • Design & Build (DB): Hình thức hợp đồng xây dựng trong đó nhà thầu chịu trách nhiệm thiết kế và thi công.
  • Tiến độ thiết kế: Thời gian hoàn thành các công việc thiết kế trong dự án.
  • Chi phí thiết kế: Tổng chi phí phát sinh cho các công tác thiết kế trong dự án.
  • Quản lý rủi ro thiết kế: Các biện pháp kiểm soát và giảm thiểu rủi ro phát sinh trong quá trình thiết kế.
  • Mô phỏng sự kiện rời rạc (Discrete Event Simulation): Phương pháp mô hình hóa các hoạt động dự án dưới dạng các sự kiện xảy ra theo trình tự thời gian.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ khảo sát thực tế tại các phòng thiết kế và nhà thầu DB tại Thành phố Hồ Chí Minh và các tỉnh lân cận, với cỡ mẫu khoảng 50 chuyên gia, kỹ sư thiết kế, quản lý dự án và nhà thầu thi công. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu thuận tiện kết hợp với mẫu có chủ đích nhằm đảm bảo thu thập được ý kiến chuyên sâu từ những người có kinh nghiệm thực tiễn.

Dữ liệu được thu thập thông qua bảng câu hỏi dạng thang đo Likert 5 mức độ, đánh giá mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến tiến độ và chi phí thiết kế. Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm SPSS với các kỹ thuật: kiểm định độ tin cậy Cronbach’s Alpha (giá trị ≥ 0.7), phân tích nhân tố khám phá (EFA) để nhóm các nhân tố thành các nhóm có ý nghĩa thống kê, và mô hình mô phỏng EZStrobe để dự báo tiến độ - chi phí dự án dưới các kịch bản khác nhau.

Quá trình nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 2/2020 đến tháng 1/2021, bao gồm các bước: thu thập dữ liệu, phân tích thống kê, xây dựng mô hình mô phỏng và đề xuất giải pháp quản lý.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Các nhân tố ảnh hưởng đến tiến độ thiết kế:

    • Kinh nghiệm làm việc của chuyên gia thiết kế chiếm tỷ trọng ảnh hưởng khoảng 35%.
    • Mức độ phối hợp giữa các bộ phận thiết kế và thi công ảnh hưởng 28%.
    • Sự rõ ràng và đầy đủ của yêu cầu thiết kế từ chủ đầu tư chiếm 22%.
    • Khả năng kiểm soát và xử lý sai sót trong thiết kế chiếm 15%.

  2. Các nhân tố ảnh hưởng đến chi phí thiết kế:

    • Sai sót trong bản vẽ thi công (shop drawing) chiếm khoảng 39% nguyên nhân làm tăng chi phí.
    • Yêu cầu thay đổi thiết kế trong quá trình thi công chiếm 25%.
    • Thiếu kinh nghiệm và năng lực của đội ngũ thiết kế chiếm 20%.
    • Quản lý thông tin và truyền đạt không hiệu quả chiếm 16%.

  3. Mô hình mô phỏng tiến độ - chi phí:

    • Mô hình EZStrobe cho thấy khi tăng 10% sai sót thiết kế, chi phí dự án tăng trung bình 14%, tiến độ bị chậm 18%.
    • Mô hình cũng chỉ ra rằng việc cải thiện phối hợp và kiểm soát thiết kế có thể giảm chi phí lên đến 12% và rút ngắn tiến độ 10%.

  4. So sánh với các nghiên cứu khác:

    • Kết quả phù hợp với báo cáo ngành xây dựng Việt Nam và các nghiên cứu quốc tế về rủi ro thiết kế trong dự án DB.
    • Các yếu tố như kinh nghiệm, phối hợp và kiểm soát sai sót được xác định là nhân tố then chốt trong nhiều nghiên cứu.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính dẫn đến chậm tiến độ và tăng chi phí thiết kế là do thiếu kinh nghiệm và phối hợp kém giữa các bên tham gia dự án. Việc thiếu sự rõ ràng trong yêu cầu thiết kế từ chủ đầu tư cũng làm phát sinh nhiều lần chỉnh sửa, gây lãng phí thời gian và chi phí. Mô hình mô phỏng EZStrobe cung cấp một công cụ hữu ích để dự báo tác động của các nhân tố này, giúp nhà thầu DB chủ động điều chỉnh kế hoạch và nguồn lực.

So với các nghiên cứu trước đây, nghiên cứu này bổ sung thêm mô hình mô phỏng chi tiết, giúp minh họa rõ ràng mối quan hệ giữa các nhân tố ảnh hưởng và kết quả dự án. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ ảnh hưởng của từng nhân tố và bảng mô phỏng tiến độ - chi phí dưới các kịch bản khác nhau, giúp trực quan hóa kết quả nghiên cứu.

Ý nghĩa của nghiên cứu là cung cấp cơ sở khoa học cho việc xây dựng quy trình quản lý thiết kế chặt chẽ, giảm thiểu rủi ro và nâng cao hiệu quả dự án DB công nghiệp tại Việt Nam.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và nâng cao năng lực chuyên gia thiết kế

    • Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kỹ thuật và quản lý thiết kế DB.
    • Mục tiêu: nâng cao kinh nghiệm và kỹ năng, giảm sai sót thiết kế ít nhất 20% trong vòng 12 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: các công ty xây dựng, trường đại học, viện đào tạo nghề.

  2. Xây dựng quy trình phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận thiết kế và thi công

    • Thiết lập các cuộc họp định kỳ, sử dụng công cụ quản lý dự án hiện đại như BIM để đồng bộ thông tin.
    • Mục tiêu: giảm thời gian chỉnh sửa thiết kế xuống dưới 10% tổng thời gian thiết kế.
    • Chủ thể thực hiện: nhà thầu DB, chủ đầu tư, tư vấn giám sát.

  3. Áp dụng mô hình mô phỏng tiến độ - chi phí trong quản lý dự án

    • Sử dụng mô hình EZStrobe để dự báo và kiểm soát tiến độ, chi phí thiết kế theo các kịch bản thực tế.
    • Mục tiêu: tăng khả năng dự báo chính xác tiến độ và chi phí lên 90% trong 6 tháng đầu dự án.
    • Chủ thể thực hiện: nhà thầu DB, phòng quản lý dự án.

  4. Tăng cường kiểm soát chất lượng và xử lý sai sót thiết kế kịp thời

    • Thiết lập hệ thống kiểm tra chéo bản vẽ, áp dụng tiêu chuẩn kiểm soát chất lượng nghiêm ngặt.
    • Mục tiêu: giảm tỷ lệ sai sót thiết kế phát sinh trong thi công xuống dưới 5%.
    • Chủ thể thực hiện: phòng thiết kế, ban quản lý dự án.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà thầu Design & Build

    • Lợi ích: Nắm bắt các nhân tố ảnh hưởng đến tiến độ và chi phí thiết kế, áp dụng mô hình mô phỏng để nâng cao hiệu quả quản lý dự án.
    • Use case: Lập kế hoạch và kiểm soát dự án DB công nghiệp.

  2. Chủ đầu tư và Ban quản lý dự án

    • Lợi ích: Hiểu rõ các rủi ro thiết kế, phối hợp hiệu quả với nhà thầu, giảm thiểu chi phí phát sinh.
    • Use case: Giám sát và đánh giá tiến độ, chi phí dự án.

  3. Chuyên gia, kỹ sư thiết kế xây dựng

    • Lợi ích: Nâng cao nhận thức về vai trò của thiết kế trong thành công dự án, cải thiện kỹ năng quản lý thiết kế.
    • Use case: Tham gia đào tạo, cải tiến quy trình thiết kế.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý xây dựng

    • Lợi ích: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, mô hình mô phỏng tiến độ - chi phí, cập nhật kiến thức thực tiễn ngành xây dựng.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn thạc sĩ, tiến sĩ.

Câu hỏi thường gặp

  1. Design & Build là gì và tại sao nó quan trọng trong ngành xây dựng?
    Design & Build là hình thức hợp đồng trong đó nhà thầu chịu trách nhiệm toàn bộ thiết kế và thi công dự án. Phương pháp này giúp rút ngắn thời gian, giảm chi phí và tăng tính linh hoạt trong quản lý dự án, đặc biệt phù hợp với các dự án công nghiệp có yêu cầu khắt khe về tiến độ và chi phí.

  2. Những nhân tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến tiến độ thiết kế trong dự án DB?
    Kinh nghiệm của chuyên gia thiết kế, mức độ phối hợp giữa các bộ phận, sự rõ ràng của yêu cầu thiết kế và khả năng kiểm soát sai sót là những nhân tố chính. Ví dụ, thiếu phối hợp có thể làm chậm tiến độ thiết kế đến 18%.

  3. Mô hình EZStrobe được sử dụng như thế nào trong nghiên cứu này?
    EZStrobe là mô hình mô phỏng sự kiện rời rạc, giúp mô hình hóa các hoạt động thiết kế và thi công theo mạng lưới sự kiện. Qua đó, mô hình dự báo được tác động của các nhân tố đến tiến độ và chi phí, hỗ trợ nhà thầu DB trong việc lập kế hoạch và kiểm soát dự án.

  4. Làm thế nào để giảm chi phí phát sinh do sai sót thiết kế?
    Áp dụng quy trình kiểm soát chất lượng nghiêm ngặt, kiểm tra chéo bản vẽ, đào tạo nâng cao năng lực thiết kế và sử dụng công nghệ BIM để phát hiện lỗi sớm. Nghiên cứu cho thấy giảm sai sót thiết kế có thể tiết kiệm chi phí lên đến 14%.

  5. Ai nên áp dụng kết quả nghiên cứu này?
    Nhà thầu DB, chủ đầu tư, quản lý dự án, kỹ sư thiết kế và các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực xây dựng đều có thể áp dụng để nâng cao hiệu quả quản lý thiết kế, giảm thiểu rủi ro và tối ưu chi phí, tiến độ dự án.

Kết luận

  • Xác định rõ các nhân tố quan trọng ảnh hưởng đến tiến độ và chi phí thiết kế trong dự án Design & Build công nghiệp tại khu vực TP. Hồ Chí Minh.
  • Xây dựng quy trình quản lý thiết kế chặt chẽ, kiểm soát toàn bộ các giai đoạn thiết kế nhằm giảm thiểu sai sót và chi phí phát sinh.
  • Phát triển mô hình mô phỏng EZStrobe giúp dự báo tiến độ và chi phí dự án dưới các kịch bản khác nhau, hỗ trợ ra quyết định quản lý hiệu quả.
  • Đề xuất các giải pháp thực tiễn như đào tạo chuyên gia, tăng cường phối hợp, áp dụng công nghệ BIM và kiểm soát chất lượng thiết kế.
  • Tiếp tục nghiên cứu mở rộng mô hình hỗ trợ ra quyết định dựa trên kinh nghiệm thực tiễn của nhà thầu DB, hướng tới phát triển hệ thống hỗ trợ quản lý dự án toàn diện.

Luận văn này cung cấp nền tảng khoa học và công cụ thực tiễn giúp các bên liên quan nâng cao hiệu quả quản lý thiết kế trong dự án DB, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành xây dựng Việt Nam. Để áp dụng hiệu quả, các nhà quản lý dự án và nhà thầu nên bắt đầu triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 6-12 tháng tới nhằm đạt được kết quả tối ưu.