Các Nhân Tố Ảnh Hưởng Đến Công Tác Dự Toán Ngân Sách Tại Các Doanh Nghiệp Thương Mại Ở TP. Hồ Chí Minh

• Tác giả: Nguyễn Thị Liêm
• Người hướng dẫn: TS. Phạm Châu Thành
• Trường học: Trường Đại Học Kinh Tế TP. Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Kế Toán
• Đề tài: Các Nhân Tố Ảnh Hưởng Đến Dự Toán Ngân Sách Tại Doanh Nghiệp Thương Mại Ở TP. Hồ Chí Minh
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ
• Năm xuất bản: 2018
• Địa điểm: TP. Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• PHẦN MỞ ĐẦU
• 1.1. Tính cấp thiết của đề tài
• 1.2. Mục tiêu nghiên cứu
• 1.3. Câu hỏi nghiên cứu
• 1.4. Đối tượng nghiên cứu
• 1.5. Phương pháp nghiên cứu
• 1.6. Ý nghĩa nghiên cứu
• 1.7. Bố cục của luận văn
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚC
• 1.1. Các nghiên cứu nước ngoài
• 1.2. Các nghiên cứu trong nước
• 1.3. Nhận xét và khe hổng nghiên cứu
• 1.4. Kết luận chương 1
• 2. CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT
• 2.1. Cơ sở lý thuyết về dự toán ngân sách
• 2.1.1. Khái niệm dự toán ngân sách
• 2.1.2. Phân loại theo chức năng
• 2.1.3. Phân loại theo thời gian
• 2.1.4. Phân loại theo phương pháp lập
• 2.2. Vai trò, chức năng dự toán ngân sách
• 2.2.1. Vai trò dự toán ngân sách
• 2.2.2. Chức năng dự toán ngân sách
• 2.3. Quy trình lập dự toán ngân sách
• 2.4. Các mô hình dự toán ngân sách
• 2.4.1. Mô hình ấn định thông tin từ trên xuống
• 2.4.2. Mô hình thông tin phản hồi
• 2.4.3. Mô hình thông tin từ dưới lên
• 2.5. Lý thuyết phong cách lãnh đạo
• 2.6. Lý thuyết đại diện
• 2.7. Lý thuyết công bằng trong tổ chức
• 2.8. Đặc điểm của doanh nghiệp thương mại tác động đến công tác dự toán ngân sách
• 2.9. Các nhân tố ảnh hưởng đến công tác lập dự toán ngân sách ở các doanh nghiệp
• 2.9.1. Phong cách lãnh đạo
• 2.9.2. Ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác kế toán
• 2.9.3. Cơ cấu sở hữu
• 2.9.4. Mức độ tham gia dự toán ngân sách của người lao động
• 2.9.5. Quy mô công ty
• 2.10. Mô hình nghiên cứu đề xuất
• 2.11. Kết luận chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Thiết kế nghiên cứu
• 3.1.1. Quy trình nghiên cứu
• 3.2. Phương pháp nghiên cứu
• 3.2.1. Nghiên cứu định tính
• 3.2.2. Nghiên cứu định lượng
• 3.2.3. Phương pháp chọn mẫu
• 3.2.4. Thiết kế bảng câu hỏi
• 3.3. Xây dựng thang đo
• 3.4. Kết luận chương 3
• 4. CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 4.1. Kết quả thống kê mẫu khảo sát. Phân tích và đánh giá độ tin cậy của thang đo
• 4.1.1. Đánh giá độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach's alpha
• 4.1.2. Kiểm định hệ số tin cậy Cronbach’s alpha cho thang đo biến “Phong cách lãnh đạo”
• 4.1.3. Kiểm định hệ số tin cậy Cronbach’s alpha cho thang đo biến “Ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác kế toán”
• 4.1.4. Kiểm định hệ số tin cậy Cronbach’s alpha cho thang đo biến “Cơ cấu sở hữu”
• 4.1.5. Kiểm định hệ số tin cậy Cronbach’s alpha cho thang đo biến “Mức độ tham gia dự toán ngân sách của người lao động”
• 4.1.6. Kiểm định hệ số tin cậy Cronbach’s alpha cho thang đo biến “Quy mô công ty”
• 4.1.7. Kiểm định hệ số tin cậy Cronbach’s alpha cho thang đo biến “Công tác dự toán ngân sách tại các doanh nghiệp thương mại TP.”
• 4.2. Phân tích nhân tố khám phá EFA
• 4.2.1. Phân tích khám phá EFA cho biến độc lập
• 4.2.2. Phân tích khám phá EFA cho biến phụ thuộc “Công tác dự toán ngân sách tại các doanh nghiệp thương mại TP.”
• 4.3. Phân tích hồi quy
• 4.3.1. Kiểm định hệ số hồi quy
• 4.3.2. Kiểm định mức độ phù hợp của mô hình
• 4.3.3. Kiểm định hiện tượng đa cộng tuyến
• 4.3.4. Kiểm định về tính độc lập của phần dư
• 4.4. Kết luận chương 4
• 5. CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• 5.1. Cơ cấu sở hữu
• 5.2. Phong cách lãnh đạo
• 5.3. Ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác kế toán
• 5.4. Quy mô công ty
• 5.5. Tham gia dự toán ngân sách của người lao động
• 5.6. Hạn chế và hướng nghiên cứu tiếp theo của đề tài
• 5.7. Kết luận chương 5
• PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Về Dự Toán Ngân Sách Tại DN Thương Mại HCM

Bài viết này tập trung phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến dự toán ngân sách doanh nghiệp tại doanh nghiệp thương mại ở TP. Hồ Chí Minh. Dự toán ngân sách đóng vai trò quan trọng trong quản lý tài chính, giúp doanh nghiệp lập kế hoạch, kiểm soát chi phí và đạt được mục tiêu kinh doanh. Tuy nhiên, quá trình lập dự toán chịu tác động bởi nhiều yếu tố nội bộ và bên ngoài. Nghiên cứu của Nguyễn Thị Liêm (2018) về chủ đề này cung cấp cơ sở lý thuyết và bằng chứng thực nghiệm giá trị. Việc hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng dự toán là cần thiết để doanh nghiệp xây dựng kế hoạch ngân sách hiệu quả và ứng phó với biến động thị trường. Bài viết sẽ đi sâu vào phân tích các yếu tố này, từ đó đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách. Tóm lại, bài viết nhằm mục đích làm rõ tầm quan trọng của dự toán ngân sách và cung cấp những thông tin hữu ích cho các doanh nghiệp thương mại.

1.1. Tầm Quan Trọng của Ngân Sách Hoạt Động Doanh Nghiệp

Ngân sách hoạt động là xương sống của mọi doanh nghiệp, đặc biệt là trong lĩnh vực thương mại. Nó không chỉ là một công cụ dự báo tài chính, mà còn là một bản đồ chi tiết định hướng cho các hoạt động kinh doanh. Việc xây dựng một kế hoạch ngân sách chính xác giúp doanh nghiệp phân bổ nguồn lực một cách hiệu quả, kiểm soát chi phí và tối đa hóa lợi nhuận. Nhiều doanh nghiệp TP. Hồ Chí Minh chưa nhận thức đầy đủ tầm quan trọng của việc này, dẫn đến quản lý tài chính kém hiệu quả.

1.2. Thách Thức Lập Dự Toán Ngân Sách Doanh Nghiệp HCM

Lập dự toán ngân sách không phải là một nhiệm vụ đơn giản, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế đầy biến động. Các doanh nghiệp thương mại tại TP. Hồ Chí Minh phải đối mặt với nhiều thách thức, từ sự cạnh tranh gay gắt đến sự thay đổi nhanh chóng của nhu cầu thị trường. Để đối phó với những thách thức này, doanh nghiệp cần phải có một quy trình lập dự toán ngân sách linh hoạt và có khả năng thích ứng cao, đồng thời cần phải xem xét đến nhiều yếu tố ảnh hưởng dự toán.

II. Ảnh Hưởng Tình Hình Kinh Tế Vĩ Mô Lên Dự Toán Ngân Sách

Tình hình kinh tế vĩ mô, bao gồm các yếu tố như lạm phát, tỷ giá hối đoái, và chính sách của chính sách nhà nước, có tác động đáng kể đến dự toán ngân sách doanh nghiệp. Lạm phát làm tăng chi phí nguyên vật liệu và chi phí sản xuất, buộc doanh nghiệp phải điều chỉnh giá bán và dự toán doanh thu. Tỷ giá hối đoái biến động ảnh hưởng đến chi phí nhập khẩu và doanh thu xuất khẩu. Các chính sách thuế và quy định của chính sách nhà nước cũng tác động trực tiếp đến lợi nhuận và dòng tiền của doanh nghiệp. Do đó, việc theo dõi và phân tích kỹ lưỡng các yếu tố vĩ mô là rất quan trọng trong quá trình lập kế hoạch ngân sách.

2.1. Tác Động Lạm Phát và Tỷ Giá Hối Đoái Đến Ngân Sách

Lạm phát và tỷ giá hối đoái là hai yếu tố kinh tế vĩ mô có ảnh hưởng lớn đến dự toán ngân sách doanh nghiệp, đặc biệt là trong các doanh nghiệp thương mại. Lạm phát làm tăng giá cả hàng hóa và dịch vụ, từ đó ảnh hưởng đến chi phí nguyên vật liệu và chi phí sản xuất. Trong khi đó, biến động tỷ giá hối đoái tác động trực tiếp đến chi phí nhập khẩu và doanh thu xuất khẩu, ảnh hưởng đến lợi nhuận cuối cùng của doanh nghiệp.

2.2. Vai Trò Chính Sách Nhà Nước Với Ngân Sách Doanh Nghiệp

Chính sách nhà nước, bao gồm chính sách thuế, lãi suất và các quy định pháp lý, có vai trò quan trọng trong việc định hình môi trường kinh doanh và ảnh hưởng đến dự toán ngân sách doanh nghiệp. Sự thay đổi trong chính sách thuế có thể làm tăng hoặc giảm lợi nhuận sau thuế của doanh nghiệp, trong khi lãi suất ảnh hưởng đến chi phí vốn và khả năng tiếp cận nguồn tài chính. Do đó, các doanh nghiệp thương mại cần phải theo dõi sát sao các thay đổi trong chính sách để đưa ra dự báo chính xác cho kế hoạch ngân sách.

III. Ảnh Hưởng Yếu Tố Nội Tại Đến Dự Toán Ngân Sách Doanh Nghiệp

Ngoài các yếu tố vĩ mô, dự toán ngân sách doanh nghiệp còn chịu ảnh hưởng bởi các yếu tố nội tại, bao gồm nguồn nhân lực, công nghệ, và quy trình quản lý ngân sách. Nguồn nhân lực chất lượng cao giúp doanh nghiệp thực hiện phân tích và dự báo chính xác hơn. Việc ứng dụng công nghệ hiện đại, chẳng hạn như phần mềm dự toán, giúp tự động hóa quy trình và giảm thiểu sai sót. Quy trình quản lý ngân sách rõ ràng và hiệu quả đảm bảo việc sử dụng nguồn lực một cách tối ưu. Thiếu sót ở bất kỳ yếu tố nào cũng có thể dẫn đến sai lệch trong dự toán ngân sách.

3.1. Vai Trò Nguồn Nhân Lực Trong Dự Toán Ngân Sách DN

Nguồn nhân lực đóng vai trò then chốt trong quá trình lập dự toán ngân sách doanh nghiệp. Đội ngũ nhân viên có trình độ chuyên môn cao, am hiểu về thị trường và có khả năng phân tích tài chính sẽ giúp doanh nghiệp đưa ra những dự báo chính xác và xây dựng kế hoạch ngân sách hiệu quả. Ngược lại, sự thiếu hụt về kỹ năng và kinh nghiệm của nhân viên có thể dẫn đến sai sót trong quá trình dự toán và ảnh hưởng đến kết quả kinh doanh.

3.2. Ứng Dụng Công Nghệ Thông Tin Vào Quy Trình Ngân Sách

Ứng dụng công nghệ thông tin, đặc biệt là phần mềm dự toán, đã trở thành một yếu tố không thể thiếu trong quá trình lập dự toán ngân sách doanh nghiệp. Phần mềm giúp tự động hóa các tác vụ lặp đi lặp lại, giảm thiểu sai sót do con người và cung cấp thông tin nhanh chóng và chính xác. Ngoài ra, phần mềm còn hỗ trợ phân tích dữ liệu, dự báo xu hướng và đưa ra các quyết định dựa trên thông tin, từ đó nâng cao hiệu quả của quy trình dự toán ngân sách.

IV. Phân Tích SWOT và PEST Ứng Dụng Cho Dự Toán Ngân Sách

Phân tích SWOT (Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats) và phân tích PEST (Political, Economic, Social, Technological) là hai công cụ hữu ích giúp doanh nghiệp đánh giá các yếu tố nội bộ và bên ngoài ảnh hưởng đến dự toán ngân sách. Phân tích SWOT giúp doanh nghiệp nhận diện điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức, từ đó đưa ra chiến lược phù hợp. Phân tích PEST giúp doanh nghiệp hiểu rõ các yếu tố chính trị, kinh tế, xã hội và công nghệ tác động đến môi trường kinh doanh, từ đó dự báo rủi ro và cơ hội. Việc kết hợp hai công cụ này giúp doanh nghiệp xây dựng kế hoạch ngân sách toàn diện và linh hoạt.

4.1. Sử Dụng Phân Tích SWOT Xây Dựng Kế Hoạch Ngân Sách

Phân tích SWOT là một công cụ quan trọng trong quá trình lập dự toán ngân sách. Bằng cách đánh giá điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức của doanh nghiệp, nhà quản lý có thể xác định được những nguồn lực cần thiết và những rủi ro tiềm ẩn, từ đó đưa ra các quyết định sáng suốt để phân bổ ngân sách một cách hiệu quả. Ví dụ, nếu phân tích SWOT cho thấy doanh nghiệp có một điểm mạnh về nguồn nhân lực, nhà quản lý có thể quyết định đầu tư thêm vào đào tạo và phát triển để tăng cường năng lực cạnh tranh.

4.2. Phân Tích PEST Trong Dự Báo Kinh Tế Ngân Sách

Phân tích PEST cung cấp một cái nhìn tổng quan về môi trường kinh doanh và giúp doanh nghiệp dự báo những thay đổi có thể xảy ra trong tương lai. Các yếu tố chính trị, kinh tế, xã hội và công nghệ đều có thể ảnh hưởng đến dự toán ngân sách. Ví dụ, sự thay đổi trong chính sách thuế có thể ảnh hưởng đến lợi nhuận của doanh nghiệp, trong khi sự phát triển của công nghệ mới có thể tạo ra cơ hội để giảm chi phí và tăng doanh thu. Bằng cách theo dõi và phân tích các yếu tố này, nhà quản lý có thể đưa ra những quyết định chiến lược để thích ứng với môi trường kinh doanh đang thay đổi và đạt được mục tiêu ngân sách.

V. Bí Quyết Kiểm Soát Ngân Sách Để Tăng Hiệu Quả Kinh Doanh

Sau khi lập dự toán ngân sách, việc kiểm soát ngân sách là rất quan trọng để đảm bảo việc sử dụng nguồn lực đúng mục tiêu và đạt được hiệu quả kinh doanh. Kiểm soát ngân sách bao gồm việc theo dõi chi tiêu thực tế so với kế hoạch, phát hiện các sai lệch, và thực hiện các biện pháp điều chỉnh kịp thời. Kiểm soát ngân sách hiệu quả giúp doanh nghiệp quản lý rủi ro, tối ưu hóa chi phí, và tăng cường lợi nhuận. Các KPIs dự toán cần được xác định rõ ràng và theo dõi thường xuyên.

5.1. Thiết Lập KPIs Đo Lường Hiệu Quả Dự Toán Ngân Sách

KPIs dự toán (Key Performance Indicators) là các chỉ số quan trọng giúp doanh nghiệp đo lường hiệu quả của dự toán ngân sách. Các KPIs này cần phải được xác định rõ ràng, đo lường được, có thể đạt được, phù hợp với mục tiêu của doanh nghiệp và có thời hạn cụ thể. Ví dụ, KPI có thể là tỷ lệ tăng trưởng doanh thu, tỷ suất lợi nhuận, hoặc tỷ lệ chi phí trên doanh thu. Việc theo dõi thường xuyên các KPIs giúp doanh nghiệp đánh giá được tiến độ thực hiện kế hoạch ngân sách và đưa ra các biện pháp điều chỉnh kịp thời nếu cần thiết.

5.2. Phương Pháp Kiểm Soát Ngân Sách Hiệu Quả Cho DN

Có nhiều phương pháp kiểm soát ngân sách mà các doanh nghiệp có thể áp dụng, tùy thuộc vào quy mô và đặc điểm của doanh nghiệp. Một số phương pháp phổ biến bao gồm: so sánh chi tiêu thực tế với kế hoạch, phân tích biến động, báo cáo hiệu suất thường xuyên và đánh giá hiệu quả của các dự án. Việc sử dụng phần mềm dự toán cũng giúp doanh nghiệp kiểm soát ngân sách một cách hiệu quả hơn bằng cách cung cấp thông tin chi tiết và kịp thời về tình hình tài chính. Quan trọng nhất là xây dựng một văn hóa quản lý ngân sách chặt chẽ trong toàn doanh nghiệp.

VI. Kết Luận Hướng Phát Triển Dự Toán Ngân Sách Tương Lai

Dự toán ngân sách là một công cụ quan trọng trong quản lý tài chính và đạt được mục tiêu kinh doanh. Các yếu tố như tình hình kinh tế vĩ mô, yếu tố nội tại, phân tích SWOT và phân tích PEST, cùng với kiểm soát ngân sách hiệu quả, đều có tác động đáng kể đến dự toán ngân sách doanh nghiệp. Trong tương lai, dự toán ngân sách sẽ ngày càng trở nên quan trọng hơn khi môi trường kinh doanh ngày càng cạnh tranh và biến động. Các doanh nghiệp cần phải đầu tư vào nguồn nhân lực, công nghệ, và quy trình quản lý ngân sách để nâng cao hiệu quả của dự toán ngân sách và đạt được thành công bền vững.

6.1. Tổng Kết Các Nhân Tố Ảnh Hưởng Đến Dự Toán Ngân Sách

Bài viết đã đi sâu vào phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến dự toán ngân sách doanh nghiệp tại TP. Hồ Chí Minh. Các yếu tố này bao gồm tình hình kinh tế vĩ mô (lạm phát, tỷ giá hối đoái), các chính sách của chính sách nhà nước, các yếu tố nội tại của doanh nghiệp (nguồn nhân lực, công nghệ) và các công cụ phân tích SWOT và phân tích PEST. Việc hiểu rõ và quản lý hiệu quả các yếu tố này là rất quan trọng để doanh nghiệp xây dựng kế hoạch ngân sách chính xác và đạt được mục tiêu kinh doanh.

6.2. Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Dự Toán Ngân Sách DN

Nghiên cứu về dự toán ngân sách doanh nghiệp vẫn còn nhiều tiềm năng để phát triển. Các nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc đánh giá tác động của các yếu tố văn hóa đến dự toán ngân sách, hoặc nghiên cứu các mô hình dự toán tiên tiến phù hợp với điều kiện kinh doanh của Việt Nam. Ngoài ra, việc nghiên cứu về vai trò của trí tuệ nhân tạo (AI) và học máy (Machine Learning) trong quá trình dự toán ngân sách cũng là một hướng đi đầy hứa hẹn, giúp doanh nghiệp nâng cao tính chính xác và hiệu quả của kế hoạch ngân sách.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh kinh tế Việt Nam ngày càng hội nhập sâu rộng, các doanh nghiệp thương mại tại TP. Hồ Chí Minh đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy lưu thông hàng hóa và phát triển sản xuất. Theo kết quả tổng điều tra kinh tế năm 2017, số lượng doanh nghiệp thương mại tăng nhanh, tuy nhiên phần lớn là doanh nghiệp nhỏ và vừa với quy mô hạn chế. Điều này đặt ra thách thức lớn về năng lực quản lý và sử dụng hiệu quả nguồn lực, trong đó công tác dự toán ngân sách được xem là công cụ quản lý khoa học thiết yếu giúp các doanh nghiệp nâng cao hiệu quả hoạt động.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là xác định các nhân tố ảnh hưởng đến công tác dự toán ngân sách tại các doanh nghiệp thương mại ở TP. Hồ Chí Minh và đo lường mức độ tác động của các nhân tố này. Nghiên cứu tập trung khảo sát trong năm 2018, với phạm vi không gian là các doanh nghiệp thương mại trên địa bàn thành phố. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp bằng chứng thực nghiệm về các yếu tố ảnh hưởng, từ đó đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả công tác dự toán ngân sách, góp phần cải thiện quản lý doanh nghiệp và tăng cường năng lực cạnh tranh trong bối cảnh thị trường ngày càng khốc liệt.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết nền tảng để giải thích các nhân tố ảnh hưởng đến công tác dự toán ngân sách, bao gồm:

• Lý thuyết phong cách lãnh đạo: Nhấn mạnh vai trò của nhà quản lý trong việc tạo động lực, khuyến khích sự tham gia của nhân viên vào quá trình lập dự toán ngân sách, từ đó nâng cao hiệu quả thực hiện. Lãnh đạo có sức lôi cuốn và tạo sự trao đổi tích cực sẽ thúc đẩy sự cam kết và nỗ lực của nhân viên.

• Lý thuyết đại diện: Giải thích mối quan hệ giữa chủ sở hữu và người quản lý doanh nghiệp, nhấn mạnh sự cần thiết của cơ chế kiểm soát và giám sát để giảm thiểu xung đột lợi ích, đồng thời tăng cường sự minh bạch và hiệu quả trong công tác lập dự toán ngân sách.

• Lý thuyết tâm lý: Tập trung vào động lực và nhận thức của cá nhân trong tổ chức, cho rằng sự tham gia của người lao động vào dự toán ngân sách sẽ làm tăng cam kết, giảm mơ hồ và căng thẳng, từ đó nâng cao hiệu quả công việc.

• Lý thuyết công bằng trong tổ chức: Nhấn mạnh tầm quan trọng của sự công bằng trong phân phối, quy trình và tương tác, đặc biệt là sự minh bạch và sự tham gia của người lao động trong quá trình lập dự toán ngân sách, giúp tăng sự hài lòng và hiệu quả thực hiện.

Ngoài ra, các đặc điểm riêng biệt của doanh nghiệp thương mại như quy mô, cơ cấu sở hữu, tính linh hoạt trong chiến lược giá và thị trường cũng được xem xét là các yếu tố tác động đến công tác dự toán ngân sách.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp giữa nghiên cứu định tính và định lượng. Quy trình nghiên cứu gồm hai giai đoạn chính:

• Nghiên cứu sơ bộ (định tính): Thu thập dữ liệu từ các chuyên gia và nhà quản lý để xây dựng mô hình các nhân tố ảnh hưởng, thiết kế thang đo và đánh giá sơ bộ độ tin cậy của các biến.

• Nghiên cứu chính thức (định lượng): Thu thập dữ liệu từ 150 doanh nghiệp thương mại tại TP. Hồ Chí Minh thông qua bảng câu hỏi khảo sát. Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm SPSS với các kỹ thuật: kiểm định Cronbach’s Alpha để đánh giá độ tin cậy thang đo, phân tích nhân tố khám phá (EFA) để xác định cấu trúc nhân tố, và phân tích hồi quy đa biến để kiểm định mô hình và mức độ ảnh hưởng của các nhân tố.

Cỡ mẫu được chọn dựa trên tiêu chuẩn tối thiểu 5-10 lần số biến nghiên cứu nhằm đảm bảo độ tin cậy và tính đại diện. Phương pháp chọn mẫu là ngẫu nhiên có phân tầng nhằm bao phủ đa dạng các loại hình doanh nghiệp thương mại trên địa bàn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Ảnh hưởng của phong cách lãnh đạo: Phong cách lãnh đạo có tác động tích cực và mạnh mẽ đến công tác dự toán ngân sách với hệ số hồi quy β = 0.42 (p < 0.01). Các nhà quản lý có phong cách lãnh đạo hòa đồng, cởi mở tạo điều kiện cho nhân viên tham gia vào quá trình lập dự toán, từ đó nâng cao tính chính xác và cam kết thực hiện.

2. Ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác kế toán: Ứng dụng công nghệ thông tin được đánh giá có ảnh hưởng tích cực với hệ số β = 0.35 (p < 0.05). Doanh nghiệp sử dụng phần mềm kế toán hiện đại, tự động hóa quy trình giúp thu thập và xử lý dữ liệu nhanh chóng, chính xác, hỗ trợ hiệu quả cho việc lập dự toán ngân sách.

3. Cơ cấu sở hữu: Cơ cấu sở hữu có tác động tích cực nhưng mức độ thấp hơn với β = 0.22 (p < 0.05). Doanh nghiệp có sự phân tách rõ ràng giữa quyền sở hữu và quyền quản lý thường có quy trình lập dự toán ngân sách chính thức, minh bạch hơn.

4. Mức độ tham gia dự toán ngân sách của người lao động: Mức độ tham gia của người lao động có ảnh hưởng đáng kể với β = 0.38 (p < 0.01). Sự tham gia này giúp tăng cường chia sẻ thông tin, giảm mơ hồ và nâng cao trách nhiệm cá nhân trong việc thực hiện dự toán.

5. Quy mô công ty: Quy mô công ty cũng tác động tích cực đến công tác dự toán ngân sách với β = 0.29 (p < 0.05). Các doanh nghiệp lớn hơn có hệ thống dự toán phức tạp và quy trình lập ngân sách bài bản hơn so với doanh nghiệp nhỏ.

Kết quả phân tích hồi quy cho thấy mô hình nghiên cứu giải thích được khoảng 68% biến thiên của công tác dự toán ngân sách (R² = 0.68), thể hiện sự phù hợp và tin cậy của mô hình. Các biểu đồ phân phối tần suất và ma trận tương quan cũng minh họa rõ mối quan hệ tích cực giữa các biến độc lập và biến phụ thuộc.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân phong cách lãnh đạo có ảnh hưởng mạnh mẽ là do lãnh đạo tạo môi trường làm việc tích cực, khuyến khích sự tham gia và trao đổi thông tin giữa các cấp, phù hợp với lý thuyết phong cách lãnh đạo và tâm lý học. Kết quả này tương đồng với nghiên cứu của Nguyễn Thị Thanh Định (2018) và các nghiên cứu quốc tế về vai trò của lãnh đạo trong quản lý ngân sách.

Ứng dụng công nghệ thông tin giúp nâng cao chất lượng dữ liệu và giảm thiểu sai sót trong quá trình lập dự toán, phù hợp với kết quả nghiên cứu của Beatrice Njeru Warue và Thuo Vivian Wanjira (2013). Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp nhỏ vẫn còn hạn chế trong việc áp dụng công nghệ hiện đại, ảnh hưởng đến hiệu quả dự toán.

Cơ cấu sở hữu tác động đến tính minh bạch và trách nhiệm trong quản lý ngân sách, phù hợp với lý thuyết đại diện. Doanh nghiệp có sự phân tách quyền sở hữu và quản lý rõ ràng thường có quy trình lập dự toán bài bản hơn, giảm thiểu rủi ro xung đột lợi ích.

Mức độ tham gia của người lao động được khẳng định là yếu tố quan trọng giúp tăng tính chính xác và cam kết thực hiện dự toán, phù hợp với lý thuyết tâm lý và công bằng trong tổ chức. Sự tham gia này cũng giúp giảm thiểu sự mơ hồ và căng thẳng trong quá trình thực hiện ngân sách.

Quy mô công ty ảnh hưởng đến độ phức tạp và tính chuyên nghiệp của hệ thống dự toán ngân sách, phù hợp với nghiên cứu của Merchant (1981) và Joshi và cộng sự (2003). Doanh nghiệp lớn có nguồn lực và khả năng tổ chức tốt hơn để xây dựng hệ thống dự toán hiệu quả.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đào tạo và phát triển phong cách lãnh đạo: Các doanh nghiệp cần tổ chức các khóa đào tạo nâng cao kỹ năng lãnh đạo cho quản lý cấp cao và trung gian, tập trung vào kỹ năng giao tiếp, khuyến khích sự tham gia của nhân viên trong lập dự toán. Mục tiêu nâng cao chỉ số hài lòng và cam kết của nhân viên trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo doanh nghiệp phối hợp với các trung tâm đào tạo chuyên nghiệp.

2. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong kế toán và dự toán: Đầu tư nâng cấp hệ thống phần mềm kế toán, tự động hóa quy trình thu thập và xử lý dữ liệu, đảm bảo tính chính xác và kịp thời của thông tin dự toán. Mục tiêu tăng tỷ lệ doanh nghiệp sử dụng phần mềm kế toán hiện đại lên 80% trong 18 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng công nghệ thông tin và phòng kế toán doanh nghiệp.

3. Củng cố cơ cấu sở hữu và minh bạch quản lý: Xây dựng các quy định rõ ràng về quyền hạn và trách nhiệm giữa chủ sở hữu và người quản lý, thiết lập cơ chế giám sát và đánh giá hiệu quả công tác dự toán ngân sách. Mục tiêu hoàn thiện hệ thống quản trị doanh nghiệp trong 24 tháng. Chủ thể thực hiện: Hội đồng quản trị và ban giám đốc doanh nghiệp.

4. Khuyến khích sự tham gia của người lao động trong quá trình lập dự toán: Thiết lập các kênh trao đổi thông tin, tổ chức các buổi họp thảo luận dự toán giữa các cấp quản lý và nhân viên, tạo điều kiện để người lao động đóng góp ý kiến và phản hồi. Mục tiêu tăng tỷ lệ nhân viên tham gia vào quá trình lập dự toán lên 70% trong 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng nhân sự và các trưởng bộ phận.

5. Phát triển quy mô doanh nghiệp một cách bền vững: Khuyến khích doanh nghiệp mở rộng quy mô thông qua liên kết, hợp tác và đầu tư, từ đó nâng cao năng lực tổ chức và quản lý dự toán ngân sách. Mục tiêu tăng trưởng doanh thu và quy mô lao động trung bình 15% mỗi năm. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo doanh nghiệp và các cơ quan hỗ trợ phát triển doanh nghiệp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà quản lý doanh nghiệp thương mại: Sử dụng kết quả nghiên cứu để cải thiện công tác lập dự toán ngân sách, nâng cao hiệu quả quản lý và ra quyết định tài chính.

2. Chuyên gia tư vấn quản trị và kế toán: Áp dụng các phân tích và mô hình nghiên cứu để tư vấn cho doanh nghiệp về xây dựng hệ thống dự toán ngân sách phù hợp với đặc thù doanh nghiệp thương mại.

3. Giảng viên và sinh viên ngành Kinh tế, Kế toán, Quản trị kinh doanh: Tham khảo luận văn như tài liệu học tập và nghiên cứu chuyên sâu về công tác dự toán ngân sách trong doanh nghiệp thương mại.

4. Cơ quan quản lý nhà nước và tổ chức hỗ trợ doanh nghiệp: Dựa trên kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách hỗ trợ nâng cao năng lực quản lý tài chính cho doanh nghiệp thương mại, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Câu hỏi thường gặp

1. Công tác dự toán ngân sách có vai trò gì trong doanh nghiệp thương mại?
   Dự toán ngân sách giúp doanh nghiệp hoạch định tài chính, phân bổ nguồn lực hiệu quả, kiểm soát chi phí và đánh giá kết quả hoạt động, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý và khả năng cạnh tranh trên thị trường.

2. Những nhân tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến công tác dự toán ngân sách?
   Phong cách lãnh đạo và mức độ tham gia dự toán ngân sách của người lao động là hai nhân tố có ảnh hưởng mạnh mẽ nhất, giúp tăng tính chính xác và cam kết thực hiện dự toán.

3. Tại sao ứng dụng công nghệ thông tin lại quan trọng trong công tác dự toán ngân sách?
   Công nghệ thông tin giúp tự động hóa quy trình kế toán, thu thập và xử lý dữ liệu nhanh chóng, chính xác, giảm thiểu sai sót và cung cấp thông tin kịp thời cho việc lập dự toán.

4. Làm thế nào để tăng sự tham gia của người lao động vào quá trình lập dự toán?
   Doanh nghiệp cần tạo môi trường làm việc cởi mở, tổ chức các buổi họp thảo luận, khuyến khích nhân viên đóng góp ý kiến và đảm bảo sự minh bạch trong quy trình lập dự toán.

5. Quy mô công ty ảnh hưởng như thế nào đến công tác dự toán ngân sách?
   Doanh nghiệp có quy mô lớn thường có hệ thống dự toán phức tạp và quy trình bài bản hơn, giúp nâng cao hiệu quả lập và thực hiện dự toán so với doanh nghiệp nhỏ.

Kết luận

• Luận văn đã xác định năm nhân tố chính ảnh hưởng đến công tác dự toán ngân sách tại các doanh nghiệp thương mại TP. Hồ Chí Minh: phong cách lãnh đạo, ứng dụng công nghệ thông tin, cơ cấu sở hữu, mức độ tham gia của người lao động và quy mô công ty.
• Phong cách lãnh đạo và sự tham gia của người lao động đóng vai trò quan trọng nhất trong việc nâng cao hiệu quả dự toán ngân sách.
• Ứng dụng công nghệ thông tin và cơ cấu sở hữu góp phần cải thiện tính chính xác và minh bạch trong công tác dự toán.
• Quy mô công ty ảnh hưởng đến mức độ phức tạp và chuyên nghiệp của hệ thống dự toán ngân sách.
• Các đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác dự toán ngân sách cần được triển khai đồng bộ trong vòng 12-24 tháng để tạo ra sự chuyển biến tích cực trong quản lý tài chính doanh nghiệp.

Hành động tiếp theo: Các doanh nghiệp thương mại cần đánh giá lại quy trình lập dự toán ngân sách hiện tại, áp dụng các giải pháp đề xuất và theo dõi kết quả để điều chỉnh kịp thời. Các nhà nghiên cứu và chuyên gia quản trị cũng nên tiếp tục nghiên cứu mở rộng để cập nhật các xu hướng mới trong quản lý ngân sách doanh nghiệp.