Luận văn thạc sĩ về tội sử dụng trái phép tài sản trong bộ luật hình sự năm 2015

• Tác giả: Ha Thúy Hang
• Người hướng dẫn: TS. Lê Đăng Doanh
• Trường học: Trường Đại Học Luật Hà Nội
• Chuyên ngành: Luật Hình sự
• Đề tài: Nghiên Cứu Về Tội Sử Dụng Trái Phép Tài Sản Theo Bộ Luật Hình Sự 2015
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM DOAN
• DANH MỤC NHỮNG CHỮ VIẾT TAT
• MỤC LỤC
• MỞ ĐẦU
• 1. Chương 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ TỘI SỬ DỤNG TRÁI PHÉP TÀI SẢN TRONG LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM
• 1.1. Khái niệm, đặc điểm và ý nghĩa của việc quy định tội sử dụng trái phép tài sản trong bộ luật Hình sự năm 2015
• 1.1.1. Khái niệm và đặc điểm của tội sử dụng trái phép tài sản. Ý nghĩa của việc quy định tội sử dụng trái phép tài sản trong luật hình sự Việt Nam
• 1.2. Lịch sử lập pháp về sử dụng trái phép tài sản
• 1.2.1. Giai đoạn trước sau Cách mạng tháng Tám 1945 đến trước khi ban hành Bộ luật Hình sự năm 1985
• 1.2.2. Giai đoạn từ sau khi ban hành Bộ luật Hình sự năm 1985 đến trước khi ban hành Bộ luật Hình sự năm 1999
• 1.2.3. Giai đoạn từ sau khi ban hành BLHS năm 1999 đến trước khi ban hành BLHS năm 2015
• 1.3. Quy định về tội sử dụng trái phép tài sản trong pháp luật hình sự nước ngoài
• 1.3.1. Bộ luật Hình sự Vương Quốc Thái Lan
• 1.3.2. Bộ luật Hình sự của Liên Bang Nga
• 1.3.3. Bộ luật Hình sự Trung Quốc
• 1.4. Kết luận chương 1
• 2. Chương 2: QUY ĐỊNH VỀ TỘI SỬ DỤNG TRÁI PHÉP TÀI SẢN TRONG BỘ LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM NĂM 2015
• 2.1. Tội sử dụng trái phép tài sản trong Bộ luật Hình sự năm 2015
• 2.1.1. Đối tượng tác động của tội sử dụng trái phép tài sản
• 2.1.2. Hình phạt
• 2.2. Phân biệt một số tội khác trong bộ luật
• 2.2.1. Phân biệt tội sử dụng trái phép tài sản với tội chiếm giữ trái phép tài sản
• 2.2.2. Phân biệt tội sử dụng trái phép tài sản với tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản
• 2.2.3. Phân biệt tội sử dụng trái phép tài sản với tội tham ô tài sản
• 2.2.4. Phân biệt tội sử dụng trái phép tài sản với tội vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí (Điều 219) và tội vi phạm quy định về quản lý và sử dụng vốn đầu tư công gây hậu quả nghiêm trọng (Điều 220)
• 2.3. Kết luận chương 2
• 3. Chương 3: THỰC TIỄN XÉT XỬ VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ XỬ LÝ TỘI SỬ DỤNG TRÁI PHÉP TÀI SẢN
• 3.1. Thực tiễn xét xử tội sử dụng trái phép tài sản
• 3.2. Bất cập trong việc áp dụng chế định xử phạt hành chính về hành vi sử dụng trái phép tài sản đối với người đủ yếu tố cấu thành tội
• 3.3. Vướng mắc trong việc xác định có hay không mục đích chiếm đoạt tài sản của người phạm tội để phân biệt tội sử dụng trái phép tài sản với tội phạm xâm phạm sở hữu khác
• 3.4. Vướng mắc trong việc xác định hình sự đối với những vụ án mà giá trị tài sản bị sử dụng trái phép từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng và gây ra hậu quả nghiêm trọng nhưng trước đó chưa từng bị xử lý hành chính
• 3.5. Giải pháp hoàn thiện quy định của bộ luật Hình sự năm 2015
• 3.6. Kết luận chương 3
• KẾT LUẬN
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Khái niệm đặc điểm và ý nghĩa của việc quy định tội sử dụng trái phép tài sản trong Bộ luật Hình sự năm 2015

Việc quy định tội sử dụng trái phép tài sản trong Bộ luật Hình sự năm 2015 đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ quyền sở hữu của công dân, tổ chức và Nhà nước. Khái niệm này phản ánh mối quan hệ giữa con người trong việc sử dụng tài sản, nhấn mạnh rằng quyền sở hữu là một trong những quyền cơ bản được pháp luật bảo vệ. Theo Điều 32 Hiến pháp năm 2013, mọi người có quyền sở hữu tài sản hợp pháp, và việc bảo vệ quyền sở hữu tài sản không chỉ là trách nhiệm của Nhà nước mà còn là trách nhiệm của toàn xã hội. Đặc điểm của tội này nằm ở tính chất nguy hiểm cho xã hội, khi hành vi vi phạm có thể gây thiệt hại cho người khác và làm mất trật tự an toàn xã hội. Ý nghĩa của quy định này không chỉ nằm ở việc xử lý các hành vi vi phạm mà còn góp phần nâng cao ý thức pháp luật trong cộng đồng. Như vậy, quy định về tội sử dụng trái phép tài sản không chỉ giúp bảo vệ quyền lợi của cá nhân mà còn thể hiện sự nghiêm minh của pháp luật trong việc xử lý các hành vi xâm phạm quyền sở hữu.

II. Quy định về tội sử dụng trái phép tài sản trong Bộ luật Hình sự Việt Nam năm 2015

Bộ luật Hình sự năm 2015 đã quy định rõ ràng về tội sử dụng trái phép tài sản tại Điều 177. Tội này được xác định khi người phạm tội lợi dụng tài sản của người khác với giá trị từ 100 triệu đồng đến dưới 500 triệu đồng. Hình phạt đối với hành vi này có thể là phạt tù hoặc phạt tiền, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của hành vi. Việc phân biệt tội sử dụng trái phép tài sản với các tội phạm khác như chiếm giữ trái phép tài sản hay lạm dụng tín nhiệm là rất quan trọng. Điều này giúp đảm bảo việc xử lý đúng người, đúng tội, đồng thời tránh tình trạng nhầm lẫn trong áp dụng pháp luật. Hơn nữa, việc quy định rõ ràng về các dấu hiệu cấu thành tội phạm giúp các cơ quan chức năng dễ dàng trong việc điều tra, truy tố và xét xử. Điều này không chỉ nâng cao hiệu quả trong công tác phòng chống tội phạm mà còn bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các cá nhân và tổ chức.

III. Thực tiễn xét xử và một số giải pháp nâng cao hiệu quả xử lý tội sử dụng trái phép tài sản

Thực tiễn xét xử tội sử dụng trái phép tài sản tại Việt Nam hiện nay cho thấy nhiều vướng mắc trong việc áp dụng quy định pháp luật. Một số vụ án chưa được xử lý triệt để do thiếu chứng cứ hoặc khó khăn trong việc xác định mục đích chiếm đoạt tài sản. Việc phân biệt giữa tội sử dụng trái phép tài sản và các tội phạm khác cũng gặp nhiều khó khăn, dẫn đến tình trạng xử lý không thống nhất. Để nâng cao hiệu quả xử lý, cần có sự hướng dẫn cụ thể từ các cơ quan chức năng về việc áp dụng pháp luật trong các vụ án liên quan. Đồng thời, cần tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng cho cán bộ tư pháp để họ nắm vững quy định pháp luật, từ đó nâng cao chất lượng xét xử. Việc xây dựng một hệ thống pháp luật đồng bộ và thống nhất cũng là yếu tố quan trọng giúp giảm thiểu các vướng mắc trong thực tiễn áp dụng. Các giải pháp này không chỉ góp phần nâng cao hiệu quả công tác xét xử mà còn bảo đảm quyền lợi hợp pháp của các bên liên quan trong quá trình xử lý các vụ án.

Tổng quan nghiên cứu

Tội sử dụng trái phép tài sản là một trong những loại tội phạm xâm phạm quyền sở hữu tài sản của Nhà nước, tổ chức và cá nhân, được quy định trong Bộ luật Hình sự (BLHS) Việt Nam năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017). Theo báo cáo của ngành tư pháp, số lượng vụ án liên quan đến tội sử dụng trái phép tài sản tuy chiếm tỷ lệ thấp so với các tội xâm phạm sở hữu khác nhưng vẫn tiềm ẩn nhiều phức tạp và khó khăn trong quá trình xét xử. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích một cách khoa học, hệ thống các quy định pháp lý và thực tiễn áp dụng pháp luật về tội sử dụng trái phép tài sản, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác xét xử và phòng chống tội phạm này. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các quy định pháp luật hình sự Việt Nam từ năm 1945 đến nay, tập trung vào BLHS năm 2015 và thực tiễn xét xử tại các tòa án các cấp trên toàn quốc. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần hoàn thiện cơ sở pháp lý, nâng cao hiệu quả xử lý tội phạm, bảo vệ quyền sở hữu tài sản, đảm bảo trật tự an toàn xã hội và thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội trong bối cảnh hội nhập quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết pháp lý về tội phạm hình sự, đặc biệt là lý thuyết về cấu thành tội phạm, bao gồm các khái niệm chính như khách thể, mặt khách quan, mặt chủ quan và chủ thể của tội phạm. Mô hình nghiên cứu tập trung vào phân tích cấu thành tội sử dụng trái phép tài sản theo quy định của BLHS năm 2015, so sánh với các quy định pháp luật hình sự của một số quốc gia như Thụy Điển, Liên bang Nga và Trung Quốc để làm rõ điểm tương đồng và khác biệt. Các khái niệm chuyên ngành được sử dụng gồm: "sử dụng trái phép tài sản", "chiếm giữ trái phép tài sản", "lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản", "tham ô tài sản", "phạm tội tái phạm nguy hiểm".

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu pháp lý lý thuyết và thực tiễn, bao gồm:

• Phương pháp phân tích và tổng hợp: phân tích các quy định pháp luật, tài liệu khoa học, các bản án xét xử liên quan đến tội sử dụng trái phép tài sản.
• Phương pháp so sánh pháp luật: so sánh quy định của BLHS Việt Nam với pháp luật hình sự của một số nước để rút ra bài học kinh nghiệm.
• Phương pháp hệ thống: hệ thống hóa các quy định pháp luật và thực tiễn áp dụng nhằm phát hiện những bất cập, vướng mắc.
• Phương pháp thống kê sơ bộ: thu thập và phân tích số liệu về các vụ án xét xử tội sử dụng trái phép tài sản trong giai đoạn từ năm 2015 đến nay.
• Cỡ mẫu nghiên cứu gồm các bản án, quyết định xét xử của Tòa án nhân dân các cấp trên toàn quốc, các văn bản pháp luật và tài liệu khoa học liên quan.
• Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 1945 đến năm 2020, tập trung phân tích sâu giai đoạn từ năm 2015 đến 2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Cấu thành tội phạm rõ ràng nhưng còn vướng mắc trong thực tiễn áp dụng: BLHS năm 2015 quy định tội sử dụng trái phép tài sản tại Điều 177 với các dấu hiệu pháp lý cụ thể như hành vi sử dụng trái phép tài sản của người khác có giá trị từ 100 triệu đồng đến dưới 500 triệu đồng, hoặc trên 500 triệu đồng với mức hình phạt tù từ 3 tháng đến 7 năm. Tuy nhiên, trong thực tế xét xử, việc xác định mục đích sử dụng và giá trị tài sản gây khó khăn, dẫn đến tỷ lệ vụ án được xử lý hình sự còn thấp, chỉ khoảng 15-20% trong tổng số vụ vi phạm hành chính liên quan.

2. So sánh với pháp luật một số nước cho thấy BLHS Việt Nam có quy định chặt chẽ hơn về giá trị tài sản và hình phạt: Ví dụ, BLHS Thụy Điển không quy định cụ thể giá trị tài sản bị sử dụng trái phép mà chỉ tập trung vào hành vi phạm tội, với mức hình phạt tối đa 4 năm tù, thấp hơn so với mức tối đa 7 năm tù của Việt Nam. BLHS Liên bang Nga và Trung Quốc cũng có những điểm khác biệt về chủ thể và hình phạt, thể hiện sự đa dạng trong cách tiếp cận pháp luật hình sự quốc tế.

3. Thực tiễn xét xử còn tồn tại nhiều khó khăn, vướng mắc: Qua phân tích các bản án, có khoảng 30% vụ án gặp khó khăn trong việc xác định hành vi khách quan và chủ quan của tội phạm, đặc biệt là trong việc phân biệt tội sử dụng trái phép tài sản với các tội phạm khác như chiếm giữ trái phép, lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt. Ngoài ra, việc áp dụng các tình tiết tăng nặng như tái phạm nguy hiểm, lợi dụng chức vụ quyền hạn cũng chưa đồng nhất.

4. Đóng góp của luận văn trong việc đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả xử lý: Luận văn đã chỉ ra các nguyên nhân chính dẫn đến hạn chế trong công tác xét xử, đồng thời đề xuất các giải pháp pháp lý và thực tiễn nhằm hoàn thiện quy định pháp luật và nâng cao năng lực của các cơ quan tiến hành tố tụng.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những vướng mắc trong xét xử tội sử dụng trái phép tài sản chủ yếu do quy định pháp luật còn chưa đồng bộ, thiếu hướng dẫn chi tiết về xác định giá trị tài sản và mục đích sử dụng. So với nghiên cứu của một số học giả trong nước và quốc tế, kết quả này phù hợp với nhận định về sự phức tạp trong phân biệt các loại tội phạm xâm phạm sở hữu. Việc so sánh với pháp luật nước ngoài cho thấy Việt Nam đã có những bước tiến trong việc cụ thể hóa cấu thành tội phạm, tuy nhiên cần tiếp tục hoàn thiện để phù hợp với thực tiễn và xu hướng hội nhập. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh mức hình phạt và giá trị tài sản quy định giữa các nước, cũng như bảng thống kê tỷ lệ vụ án xử lý thành công theo từng năm.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Hoàn thiện quy định pháp luật về tội sử dụng trái phép tài sản: Cần bổ sung hướng dẫn chi tiết về cách xác định giá trị tài sản và mục đích sử dụng trong Bộ luật Hình sự và các văn bản hướng dẫn thi hành, nhằm giảm thiểu sự mơ hồ trong áp dụng pháp luật. Thời gian thực hiện: 1-2 năm; Chủ thể thực hiện: Quốc hội, Bộ Tư pháp.

2. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ cho cán bộ tư pháp: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về nhận diện, phân biệt các loại tội phạm xâm phạm sở hữu, đặc biệt là tội sử dụng trái phép tài sản, nhằm nâng cao năng lực xét xử và điều tra. Thời gian thực hiện: liên tục hàng năm; Chủ thể thực hiện: Tòa án nhân dân tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao.

3. Xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu và công cụ hỗ trợ xác định giá trị tài sản: Phát triển phần mềm và cơ sở dữ liệu về giá trị thị trường tài sản để hỗ trợ các cơ quan tiến hành tố tụng trong việc định giá tài sản bị sử dụng trái phép. Thời gian thực hiện: 2 năm; Chủ thể thực hiện: Bộ Công an, Bộ Tư pháp.

4. Tăng cường phối hợp liên ngành trong phòng chống tội phạm: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan điều tra, tòa án, viện kiểm sát và các cơ quan quản lý tài sản để nâng cao hiệu quả phát hiện và xử lý tội phạm. Thời gian thực hiện: ngay lập tức và duy trì thường xuyên; Chủ thể thực hiện: Bộ Công an, Tòa án nhân dân tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Các nhà lập pháp và cơ quan soạn thảo chính sách pháp luật: Luận văn cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để hoàn thiện các quy định pháp luật về tội sử dụng trái phép tài sản, giúp xây dựng chính sách pháp luật hiệu quả hơn.

2. Cán bộ tư pháp, điều tra viên, thẩm phán, kiểm sát viên: Tài liệu giúp nâng cao hiểu biết về cấu thành tội phạm, các dấu hiệu pháp lý và thực tiễn xét xử, từ đó nâng cao chất lượng công tác điều tra, truy tố và xét xử.

3. Giảng viên và sinh viên ngành Luật hình sự: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá cho việc nghiên cứu, giảng dạy và học tập về tội phạm xâm phạm sở hữu, đặc biệt là tội sử dụng trái phép tài sản.

4. Các tổ chức nghiên cứu và phòng chống tội phạm: Cung cấp dữ liệu và phân tích chuyên sâu để xây dựng các chương trình phòng ngừa, đấu tranh hiệu quả với loại tội phạm này trong xã hội.

Câu hỏi thường gặp

1. Tội sử dụng trái phép tài sản được quy định như thế nào trong BLHS năm 2015?
   Tội này được quy định tại Điều 177 BLHS năm 2015, với hành vi sử dụng trái phép tài sản của người khác có giá trị từ 100 triệu đồng trở lên, nhằm mục đích vụ lợi, có thể bị phạt tù từ 3 tháng đến 7 năm tùy theo giá trị tài sản và tính chất vụ án.

2. Phân biệt tội sử dụng trái phép tài sản với tội chiếm giữ trái phép tài sản như thế nào?
   Tội sử dụng trái phép tài sản là hành vi khai thác giá trị sử dụng của tài sản mà không có sự đồng ý của chủ sở hữu, còn tội chiếm giữ trái phép là việc giữ tài sản mà không trả lại khi có yêu cầu của chủ sở hữu hoặc người quản lý hợp pháp.

3. Có những tình tiết tăng nặng nào trong tội sử dụng trái phép tài sản?
   Các tình tiết tăng nặng bao gồm tái phạm nguy hiểm, lợi dụng chức vụ quyền hạn, tài sản là bảo vật quốc gia hoặc giá trị tài sản rất lớn (trên 1,5 tỷ đồng), có thể dẫn đến mức hình phạt tù cao hơn từ 3 đến 7 năm.

4. Tại sao việc xác định giá trị tài sản trong tội sử dụng trái phép tài sản lại quan trọng?
   Giá trị tài sản là căn cứ để xác định cấu thành tội phạm và mức hình phạt áp dụng. Việc xác định chính xác giúp đảm bảo công bằng trong xét xử và tránh bỏ lọt tội phạm hoặc xử lý oan sai.

5. Luật pháp Việt Nam có quy định gì về việc xóa án tích đối với tội sử dụng trái phép tài sản?
   Người bị kết án về tội này sẽ được xem xét xóa án tích khi đã chấp hành xong hình phạt và không vi phạm pháp luật trong thời gian quy định, theo quy định tại BLHS và các văn bản hướng dẫn thi hành.

Kết luận

• Luận văn đã làm sáng tỏ các khía cạnh pháp lý và thực tiễn của tội sử dụng trái phép tài sản trong BLHS năm 2015, góp phần hoàn thiện cơ sở lý luận và thực tiễn xét xử.
• Phân tích so sánh với pháp luật một số nước cho thấy Việt Nam có quy định chặt chẽ về giá trị tài sản và hình phạt, nhưng còn tồn tại một số bất cập trong áp dụng.
• Thực tiễn xét xử cho thấy cần có hướng dẫn chi tiết hơn về xác định giá trị tài sản và mục đích sử dụng để nâng cao hiệu quả xử lý.
• Đề xuất các giải pháp pháp lý và thực tiễn nhằm hoàn thiện quy định pháp luật, nâng cao năng lực cán bộ tư pháp và tăng cường phối hợp liên ngành.
• Khuyến nghị các cơ quan chức năng sớm triển khai các giải pháp nhằm bảo vệ quyền sở hữu tài sản, đảm bảo trật tự an toàn xã hội và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội.

Call-to-action: Các nhà nghiên cứu, cán bộ tư pháp và nhà lập pháp nên tiếp tục nghiên cứu, áp dụng và hoàn thiện các quy định pháp luật về tội sử dụng trái phép tài sản để đáp ứng yêu cầu thực tiễn và xu hướng phát triển của xã hội.