I. Khái quát về tội lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ
Luận văn thạc sĩ luật học này tập trung nghiên cứu tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ theo Bộ luật Hình sự năm 2015. Tội phạm này là một dạng tham nhũng nghiêm trọng, gây ảnh hưởng xấu đến sự phát triển kinh tế - xã hội và lòng tin của nhân dân. Người phạm tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn được giao để vụ lợi cá nhân, gây thiệt hại cho Nhà nước, tổ chức, cá nhân. Luận văn sẽ phân tích sâu vào các dấu hiệu pháp lý của tội danh này, so sánh với các tội danh liên quan, đồng thời đánh giá thực tiễn áp dụng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả phòng ngừa, đấu tranh.
1.1 Lịch sử hình thành tội danh: Luận văn điểm qua lịch sử lập pháp về hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn từ thời kỳ phong kiến với Bộ luật Hồng Đức, cho thấy ngay từ thời xưa, hành vi này đã bị coi là vi phạm pháp luật. Điều này khẳng định tính nghiêm trọng và sự cần thiết phải xử lý tội phạm này.
1.2 Tình hình nghiên cứu hiện nay: Tác giả đã khảo sát các công trình nghiên cứu hiện có về tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn, từ sách, giáo trình đến luận văn, bài báo. Tuy nhiên, các nghiên cứu này chưa cập nhật đầy đủ những điểm mới của Bộ luật Hình sự 2015 và thực tiễn áp dụng pháp luật gần đây. Luận văn này sẽ bổ sung những thiếu sót đó, đồng thời phân tích thực tiễn trên phạm vi toàn quốc.
1.3 Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu: Luận văn đặt ra mục tiêu làm rõ các dấu hiệu pháp lý của tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ, phân biệt với các tội danh tương tự, phân tích thực tiễn áp dụng và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả. Điều này giúp hoàn thiện lý luận về tội phạm này và góp phần vào công tác phòng, chống tham nhũng.
II. Quy định của Bộ luật Hình sự 2015 về tội lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ
Chương này đi sâu phân tích Điều 356 Bộ luật Hình sự 2015 về tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ. Luận văn sẽ làm rõ các dấu hiệu cấu thành tội phạm, bao gồm khách thể, mặt khách quan, chủ thể và mặt chủ quan. Việc phân tích này giúp xác định chính xác hành vi nào cấu thành tội phạm và trách nhiệm hình sự tương ứng.
2.1 Các dấu hiệu pháp lý:
- Khách thể: Là lợi ích của Nhà nước, của tổ chức, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân.
- Mặt khách quan: Hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn. Luận văn sẽ phân tích cụ thể hành vi “lợi dụng” được thể hiện như thế nào.
- Chủ thể: Là người có chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ. Luận văn làm rõ khái niệm “người có chức vụ, quyền hạn” và “trong khi thi hành công vụ”.
- Mặt chủ quan: Lỗi cố ý, vì mục đích vụ lợi. Luận văn sẽ phân tích các hình thức vụ lợi.
2.2 Các khoản của Điều 356 và trách nhiệm hình sự: Luận văn phân tích trách nhiệm hình sự tương ứng với từng khoản của Điều 356, từ khoản 1 đến khoản 3, làm rõ mức độ nghiêm trọng của hành vi và hình phạt tương ứng.
2.3 Phân biệt với các tội danh khác: Để tránh nhầm lẫn trong quá trình áp dụng pháp luật, luận văn sẽ phân biệt tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ với các tội danh khác có liên quan, chẳng hạn như tội tham ô tài sản, tội lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản, tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn gây ảnh hưởng đối với người khác để trục lợi. Việc phân biệt này rất quan trọng để đảm bảo áp dụng đúng pháp luật, tránh bỏ lọt tội phạm hoặc xử lý oan sai.
III. Thực tiễn áp dụng và giải pháp nâng cao hiệu quả
Chương này đánh giá thực tiễn áp dụng pháp luật về tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ giai đoạn 2017-2021. Dựa trên số liệu thống kê về số vụ án, số bị cáo, hình phạt được áp dụng, luận văn sẽ phân tích những kết quả đạt được, những hạn chế và vướng mắc trong quá trình áp dụng, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả.
3.1 Thực trạng áp dụng pháp luật: Luận văn sẽ phân tích tình hình xét xử tội phạm này, bao gồm số vụ thụ lý, số bị cáo bị kết án, các loại hình phạt được áp dụng. Từ đó, đánh giá hiệu quả của việc áp dụng pháp luật, chỉ ra những tồn tại, hạn chế.
3.2 Hạn chế và nguyên nhân: Luận văn chỉ ra những hạn chế, khó khăn trong quá trình áp dụng pháp luật, bao gồm cả hạn chế về nhận thức và hạn chế trong hoạt động áp dụng. Đồng thời, phân tích nguyên nhân dẫn đến những hạn chế đó, ví dụ như quy định pháp luật chưa rõ ràng, thiếu hướng dẫn cụ thể, năng lực của cán bộ thực thi pháp luật còn hạn chế…
3.3 Giải pháp nâng cao hiệu quả: Dựa trên những phân tích về thực trạng và hạn chế, luận văn đề xuất các giải pháp cụ thể để nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật, chẳng hạn như hoàn thiện hệ thống pháp luật, tăng cường đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, nâng cao nhận thức xã hội về phòng, chống tham nhũng…
