Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động kế toán thu, chi tại các bệnh viện công lập thuộc Sở Y tế Hà Nội đóng vai trò then chốt trong việc quản lý tài chính và nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực y tế công. Theo báo cáo năm 2016-2017, có 39 bệnh viện công lập thuộc Sở Y tế Hà Nội, trong đó ba bệnh viện điển hình được nghiên cứu là Bệnh viện Đa khoa huyện Chương Mỹ, Bệnh viện Mắt Hà Nội và Bệnh viện Đa khoa Hà Đông. Các bệnh viện này hoạt động trong bối cảnh áp lực tài chính ngày càng tăng do sự đa dạng hóa dịch vụ khám chữa bệnh và yêu cầu nâng cao chất lượng dịch vụ y tế.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa lý luận về kế toán hoạt động thu, chi tại các đơn vị sự nghiệp công lập, phân tích thực trạng kế toán thu, chi tại các bệnh viện công lập thuộc Sở Y tế Hà Nội, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và thúc đẩy tính tự chủ tài chính của các bệnh viện. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động kế toán thu, chi trong năm 2016 và 2017 tại 39 bệnh viện công lập trên địa bàn Hà Nội, với nghiên cứu điển hình tại ba bệnh viện đại diện cho các tuyến huyện, chuyên khoa và thành phố.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoàn thiện công tác kế toán thu, chi, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước và nguồn thu sự nghiệp, đồng thời hỗ trợ các bệnh viện công lập tăng cường tự chủ tài chính, giảm bớt sự phụ thuộc vào ngân sách nhà nước, phù hợp với chủ trương đổi mới cơ chế tài chính trong lĩnh vực y tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết kế toán hành chính sự nghiệp và lý thuyết quản lý tài chính công. Lý thuyết kế toán hành chính sự nghiệp cung cấp cơ sở về các nguyên tắc, phương pháp kế toán thu, chi trong các đơn vị sự nghiệp công lập, bao gồm kế toán trên cơ sở tiền mặt và kế toán trên cơ sở dồn tích. Lý thuyết quản lý tài chính công tập trung vào cơ chế quản lý tài chính, đặc biệt là cơ chế tự chủ tài chính và quản lý dự toán thu, chi trong các đơn vị công lập.

Mô hình nghiên cứu tập trung vào ba khái niệm chính:

  • Kế toán hoạt động thu, chi: phản ánh các nghiệp vụ thu, chi tài chính trong bệnh viện, bao gồm nguồn thu từ ngân sách nhà nước, thu sự nghiệp và hoạt động sản xuất kinh doanh.
  • Cơ chế quản lý tài chính: bao gồm cơ chế quản lý theo dự toán và cơ chế tự chủ tài chính, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính.
  • Hiệu quả kế toán thu, chi: đánh giá mức độ chính xác, kịp thời và minh bạch trong công tác kế toán thu, chi, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tài chính bệnh viện.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng. Dữ liệu thu thập bao gồm:

  • Dữ liệu sơ cấp: thu thập qua điều tra, phỏng vấn trực tiếp với cán bộ kế toán và quản lý tại ba bệnh viện điển hình.
  • Dữ liệu thứ cấp: tổng hợp từ chứng từ kế toán, báo cáo tài chính, dự toán thu, chi của 39 bệnh viện công lập trong năm 2016-2017.

Cỡ mẫu nghiên cứu điển hình là ba bệnh viện đại diện, được lựa chọn theo phương pháp chọn mẫu phi xác suất nhằm đảm bảo tính đại diện cho các tuyến bệnh viện khác nhau. Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm Excel để tính toán tỷ lệ phần trăm áp dụng các quy định kế toán, đánh giá thực trạng và so sánh hiệu quả kế toán thu, chi giữa các bệnh viện.

Timeline nghiên cứu kéo dài trong hai năm 2016-2017, tập trung khảo sát thực trạng và phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến công tác kế toán thu, chi tại các bệnh viện công lập thuộc Sở Y tế Hà Nội.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng kế toán thu, chi tại các bệnh viện công lập:

    • 100% bệnh viện được khảo sát áp dụng kế toán trên cơ sở tiền mặt cho các nghiệp vụ thu, chi ngân sách nhà nước.
    • Khoảng 85% bệnh viện áp dụng kế toán trên cơ sở dồn tích cho hoạt động sản xuất kinh doanh và cung ứng dịch vụ.
    • Tỷ lệ hoàn thành dự toán thu, chi năm 2016 đạt trung bình 92%, trong đó thu sự nghiệp chiếm khoảng 60% tổng nguồn thu.

  2. Cơ chế quản lý tài chính và tự chủ tài chính:

    • 70% bệnh viện thuộc nhóm tự bảo đảm một phần chi phí hoạt động thường xuyên, còn lại phụ thuộc ngân sách nhà nước trên 50%.
    • Các bệnh viện đã áp dụng cơ chế tự chủ tài chính theo Nghị định 16/2015/NĐ-CP, tuy nhiên mức độ tự chủ và hiệu quả quản lý còn hạn chế do thiếu đồng bộ trong quy trình kế toán thu, chi.

  3. Hạn chế trong công tác kế toán thu, chi:

    • 60% bệnh viện chưa hoàn thiện hệ thống chứng từ kế toán, dẫn đến sai sót trong ghi chép và báo cáo.
    • Việc phân loại và theo dõi nguồn thu, chi chưa chi tiết, gây khó khăn trong kiểm soát và đánh giá hiệu quả sử dụng nguồn lực.
    • Tỷ lệ chênh lệch thu, chi chưa xử lý trung bình chiếm khoảng 8% tổng thu, ảnh hưởng đến tính minh bạch tài chính.

  4. So sánh giữa các bệnh viện điển hình:

    • Bệnh viện Mắt Hà Nội có tỷ lệ thu sự nghiệp đạt 75%, cao hơn 15% so với Bệnh viện Đa khoa huyện Chương Mỹ và 10% so với Bệnh viện Đa khoa Hà Đông.
    • Bệnh viện Đa khoa Hà Đông có mức chi hoạt động không thường xuyên cao hơn 20% so với hai bệnh viện còn lại, phản ánh nhu cầu đầu tư trang thiết bị và cải thiện dịch vụ.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ việc áp dụng chưa đồng bộ các quy định về kế toán thu, chi và cơ chế tự chủ tài chính còn mới mẻ đối với nhiều bệnh viện. So với các nghiên cứu trong ngành y tế và đơn vị sự nghiệp công lập khác, kết quả cho thấy mức độ hoàn thiện kế toán thu, chi tại các bệnh viện công lập Hà Nội tương đối thấp, đặc biệt trong việc quản lý chứng từ và xử lý chênh lệch thu, chi.

Việc áp dụng kết hợp kế toán trên cơ sở tiền mặt và dồn tích là phù hợp với đặc thù hoạt động của các bệnh viện, tuy nhiên cần nâng cao trình độ nhân sự kế toán và hoàn thiện hệ thống phần mềm quản lý tài chính để đảm bảo tính chính xác và kịp thời của thông tin kế toán. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ thu sự nghiệp và chi hoạt động không thường xuyên giữa các bệnh viện, cũng như bảng tổng hợp tỷ lệ áp dụng các phương pháp kế toán và mức độ tự chủ tài chính.

Kết quả nghiên cứu góp phần làm rõ thực trạng và những điểm cần cải thiện trong công tác kế toán thu, chi tại các bệnh viện công lập, từ đó hỗ trợ các nhà quản lý y tế và cơ quan quản lý nhà nước trong việc hoàn thiện chính sách và nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hệ thống chứng từ và quy trình kế toán thu, chi

    • Xây dựng và áp dụng thống nhất mẫu chứng từ kế toán theo Thông tư 107/2017/TT-BTC.
    • Đào tạo chuyên sâu cho nhân viên kế toán về quy trình lập, kiểm tra và lưu trữ chứng từ.
    • Thời gian thực hiện: trong vòng 12 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám đốc bệnh viện phối hợp với Sở Y tế và Bộ Tài chính.

  2. Nâng cao ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài chính

    • Triển khai phần mềm kế toán tích hợp, hỗ trợ kế toán trên cơ sở tiền mặt và dồn tích.
    • Tích hợp hệ thống báo cáo tài chính tự động, tăng tính minh bạch và kịp thời.
    • Thời gian thực hiện: 18 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Ban quản lý dự án CNTT của bệnh viện, Sở Y tế.

  3. Tăng cường cơ chế tự chủ tài chính và quản lý dự toán thu, chi

    • Rà soát, điều chỉnh dự toán thu, chi phù hợp với thực tế hoạt động và nhu cầu phát triển.
    • Khuyến khích các bệnh viện nâng cao tỷ lệ tự bảo đảm chi phí hoạt động thường xuyên trên 50%.
    • Thời gian thực hiện: 24 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Sở Y tế, các bệnh viện công lập.

  4. Xây dựng hệ thống báo cáo và kiểm soát nội bộ hiệu quả

    • Thiết lập các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả kế toán thu, chi và báo cáo định kỳ.
    • Tổ chức kiểm toán nội bộ thường xuyên để phát hiện và xử lý kịp thời các sai sót.
    • Thời gian thực hiện: liên tục hàng năm.
    • Chủ thể thực hiện: Ban kiểm soát nội bộ bệnh viện, Sở Y tế.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tài chính tại các bệnh viện công lập

    • Hỗ trợ nâng cao năng lực quản lý thu, chi, lập dự toán và báo cáo tài chính.
    • Áp dụng các giải pháp hoàn thiện kế toán thu, chi phù hợp với đặc thù bệnh viện.

  2. Nhân viên kế toán và kiểm toán trong lĩnh vực y tế công

    • Cung cấp kiến thức chuyên sâu về kế toán hành chính sự nghiệp và các phương pháp kế toán áp dụng.
    • Hướng dẫn thực hành lập chứng từ, ghi sổ và báo cáo kế toán thu, chi.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước về y tế và tài chính công

    • Là tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách, quy định về cơ chế tài chính và kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập.
    • Hỗ trợ đánh giá hiệu quả quản lý tài chính tại các bệnh viện công lập.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kế toán, quản lý công

    • Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về kế toán thu, chi trong đơn vị sự nghiệp công lập.
    • Là nguồn tư liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu liên quan đến quản lý tài chính công và kế toán y tế.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kế toán thu, chi tại bệnh viện công lập khác gì so với doanh nghiệp?
    Kế toán tại bệnh viện công lập chủ yếu áp dụng kế toán trên cơ sở tiền mặt cho các khoản thu, chi ngân sách nhà nước, kết hợp với kế toán dồn tích cho hoạt động sản xuất kinh doanh. Doanh nghiệp thường áp dụng kế toán dồn tích toàn diện để phản ánh doanh thu, chi phí và lợi nhuận.

  2. Tại sao cần áp dụng cả hai phương pháp kế toán tiền mặt và dồn tích?
    Vì bệnh viện công lập vừa thực hiện nhiệm vụ công ích được ngân sách nhà nước cấp kinh phí, vừa có hoạt động sản xuất kinh doanh dịch vụ. Kế toán tiền mặt phản ánh chính xác dòng tiền ngân sách, kế toán dồn tích phản ánh đầy đủ kết quả hoạt động kinh doanh.

  3. Cơ chế tự chủ tài chính ảnh hưởng thế nào đến kế toán thu, chi?
    Cơ chế tự chủ tài chính cho phép bệnh viện chủ động quyết định mức thu, chi hợp lý, tăng cường quản lý nguồn thu sự nghiệp và chi tiêu, từ đó yêu cầu kế toán phải minh bạch, chính xác và kịp thời để phản ánh đúng tình hình tài chính.

  4. Làm thế nào để giảm sai sót trong công tác kế toán thu, chi?
    Cần hoàn thiện hệ thống chứng từ kế toán, đào tạo nhân viên kế toán, áp dụng phần mềm quản lý tài chính hiện đại và tổ chức kiểm toán nội bộ thường xuyên để phát hiện và xử lý kịp thời sai sót.

  5. Bệnh viện công lập có thể tăng nguồn thu sự nghiệp bằng cách nào?
    Bệnh viện có thể đa dạng hóa dịch vụ khám chữa bệnh, nâng cao chất lượng dịch vụ, áp dụng cơ chế giá dịch vụ theo thị trường, đồng thời tăng cường quản lý thu phí, lệ phí theo quy định của nhà nước.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận về kế toán hoạt động thu, chi tại các đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt là các bệnh viện công lập thuộc Sở Y tế Hà Nội.
  • Phân tích thực trạng cho thấy việc áp dụng kế toán tiền mặt và dồn tích còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý tài chính.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện hệ thống chứng từ, ứng dụng công nghệ thông tin, tăng cường cơ chế tự chủ tài chính và kiểm soát nội bộ.
  • Nghiên cứu góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, thúc đẩy tính tự chủ và minh bạch trong hoạt động kế toán thu, chi tại các bệnh viện công lập.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai đào tạo, áp dụng phần mềm kế toán hiện đại và xây dựng hệ thống báo cáo tài chính đồng bộ, nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới cơ chế tài chính trong lĩnh vực y tế công.

Hành động ngay hôm nay: Các bệnh viện công lập và cơ quan quản lý cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả công tác kế toán thu, chi, góp phần phát triển bền vững hệ thống y tế công lập tại Hà Nội.