Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh công nghệ số phát triển mạnh mẽ, truyền hình truyền thống đang đứng trước nhiều thách thức và cơ hội mới. Theo khảo sát, khoảng 90% khán giả Việt Nam sử dụng dịch vụ truyền hình theo yêu cầu (Video On Demand - VOD), trong đó 67% xem ít nhất một lần mỗi ngày trên các thiết bị như smartphone, máy tính bảng, laptop và TV thông minh. Sự thay đổi này đặt ra yêu cầu cấp thiết cho các đài truyền hình phải đổi mới quy trình sản xuất và phát triển nội dung phù hợp với môi trường truyền thông số. Đài Truyền hình Thành phố Hồ Chí Minh (HTV) là một trong những đơn vị đi đầu trong việc ứng dụng công nghệ số vào sản xuất chương trình truyền hình, đặc biệt là chương trình Thời sự 20 giờ – bản tin thời sự chính luận quan trọng nhất của đài.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng sản xuất sản phẩm truyền hình của HTV trong môi trường truyền thông số giai đoạn 2018-2022, tập trung vào quy trình sản xuất, ứng dụng công nghệ và phát triển nội dung số. Nghiên cứu cũng đề xuất các giải pháp đổi mới nhằm nâng cao chất lượng và sức cạnh tranh của các sản phẩm truyền hình trong bối cảnh truyền thông số ngày càng phát triển. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào chương trình Thời sự 20 giờ do Trung tâm Tin tức HTV sản xuất, với dữ liệu thu thập từ 300 mẫu khán giả tại các quận trọng điểm của TP. Hồ Chí Minh.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho các đài truyền hình trong nước trong quá trình chuyển đổi số, đồng thời góp phần nâng cao hiệu quả truyền thông, đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng của công chúng trong kỷ nguyên số.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn sử dụng hai lý thuyết chính để phân tích và đánh giá quá trình sản xuất sản phẩm truyền hình trong môi trường truyền thông số:

  • Lý thuyết đóng khung (Framing Theory): Lý thuyết này tập trung vào việc lựa chọn và làm nổi bật một số khía cạnh của hiện thực để truyền tải thông điệp một cách hiệu quả. Trong báo chí truyền hình, đóng khung giúp xác định cách thức trình bày thông tin, lựa chọn góc độ tiếp cận và định hướng dư luận. Lý thuyết này được áp dụng để phân tích cách HTV xây dựng nội dung và hình thức thể hiện chương trình Thời sự 20 giờ nhằm thu hút và giữ chân khán giả trong môi trường truyền thông số.

  • Lý thuyết sử dụng và hài lòng (Uses and Gratifications Theory): Lý thuyết này giả định rằng người dùng chủ động lựa chọn phương tiện truyền thông để thỏa mãn các nhu cầu cụ thể như giải trí, thông tin, tương tác xã hội và thư giãn. Trong bối cảnh truyền thông số, lý thuyết giúp hiểu được hành vi và nhu cầu của khán giả khi tiếp nhận các sản phẩm truyền hình số, từ đó đề xuất các giải pháp sản xuất nội dung phù hợp.

Ngoài ra, các khái niệm chuyên ngành như môi trường truyền thông số, sản phẩm truyền hình số, quy trình sản xuất truyền hình, và hệ sinh thái truyền thông online cũng được làm rõ để làm cơ sở cho phân tích.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp định tính và định lượng nhằm đảm bảo tính khách quan và toàn diện:

  • Phân tích tài liệu thứ cấp: Thu thập và đánh giá các báo cáo chuyên đề, tài liệu khoa học, các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước liên quan đến chuyển đổi số trong truyền hình, quy trình sản xuất chương trình truyền hình và xu hướng phát triển truyền thông số.

  • Phân tích tài liệu sơ cấp: Dữ liệu được thu thập trực tiếp từ Đài Truyền hình TP. Hồ Chí Minh, đặc biệt là Trung tâm Tin tức, bao gồm số liệu về quy trình sản xuất, nhân sự, trang thiết bị và công nghệ ứng dụng trong giai đoạn 2018-2022.

  • Quan sát tham dự và không tham dự: Tác giả, với vai trò biên tập viên tại HTV, quan sát trực tiếp và gián tiếp quá trình sản xuất chương trình Thời sự 20 giờ, từ khâu tiền kỳ, ghi hình đến hậu kỳ và phát sóng.

  • Phương pháp chọn mẫu: 300 mẫu khán giả được chọn ngẫu nhiên tại ba quận trọng điểm của TP. Hồ Chí Minh (Quận 1, Quận 6 và Thành phố Thủ Đức), nhằm khảo sát thói quen xem truyền hình và đánh giá chất lượng chương trình.

  • Phân tích thống kê: Sử dụng các công cụ thống kê để xử lý dữ liệu khảo sát, đánh giá mức độ hài lòng, tần suất xem và các yếu tố ảnh hưởng đến sự lựa chọn sản phẩm truyền hình số của khán giả.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2018 đến năm 2022, giai đoạn HTV đẩy mạnh ứng dụng công nghệ 3G/4G trong truyền dẫn phát sóng và phát triển nội dung số.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Ứng dụng công nghệ trong sản xuất truyền hình: HTV đã đầu tư mạnh mẽ vào hệ thống máy móc hiện đại như phim trường với công nghệ thực tế ảo tăng cường (AR), hơn 40 máy quay phim (bao gồm flycam), hệ thống dựng phim kỹ thuật số và phần mềm hậu kỳ chuyên dụng. Từ năm 2018 đến 2022, tỷ lệ ứng dụng công nghệ số trong quy trình sản xuất chương trình Thời sự 20 giờ tăng khoảng 35%, giúp rút ngắn thời gian sản xuất và nâng cao chất lượng hình ảnh, âm thanh.

  2. Chuyển đổi nội dung truyền hình truyền thống sang nền tảng số: HTV đã phát triển các kênh số trên Youtube, Facebook và TikTok, với hơn 100 kênh truyền hình trực tuyến và kho VOD hơn 5000 giờ chương trình đặc sắc. Tần suất xem chương trình Thời sự 20 giờ trên nền tảng số tăng trung bình 25% mỗi năm, trong khi lượng người xem truyền hình truyền thống giảm khoảng 15% trong cùng kỳ.

  3. Chất lượng nội dung và sự hài lòng của khán giả: Khảo sát 300 mẫu khán giả cho thấy 78% đánh giá chương trình Thời sự 20 giờ có nội dung cập nhật, chính xác và phù hợp với nhu cầu thông tin. Tuy nhiên, 42% khán giả phản ánh chương trình còn thiếu sự đa dạng về hình thức thể hiện và chưa tận dụng tối đa các xu hướng truyền thông số như tương tác trực tiếp, nội dung ngắn gọn, hấp dẫn.

  4. Hạn chế trong nhân sự và tư duy sản xuất: Mặc dù có sự đầu tư về công nghệ, HTV vẫn gặp khó khăn trong việc đào tạo và chuyển đổi tư duy cho đội ngũ biên tập viên, phóng viên theo hướng đa kỹ năng và sáng tạo nội dung số. Khoảng 30% nhân sự chưa thành thạo các kỹ năng sản xuất nội dung số, ảnh hưởng đến hiệu quả khai thác nền tảng số.

Thảo luận kết quả

Việc HTV đầu tư công nghệ hiện đại đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc nâng cao chất lượng sản phẩm truyền hình, phù hợp với xu hướng chuyển đổi số toàn cầu. Sự gia tăng lượng người xem trên nền tảng số phản ánh hiệu quả bước đầu của chiến lược phát triển nội dung số. Tuy nhiên, hạn chế về nhân sự và tư duy sản xuất cho thấy cần có sự đổi mới toàn diện hơn về mặt tổ chức và đào tạo.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này tương đồng với xu hướng phát triển truyền hình số, trong đó yếu tố con người và nội dung sáng tạo đóng vai trò quyết định. Việc chưa khai thác triệt để các hình thức tương tác và nội dung ngắn gọn trên nền tảng số là điểm cần khắc phục để tăng sức cạnh tranh.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tần suất xem trên các nền tảng truyền hình truyền thống và số, bảng đánh giá mức độ hài lòng của khán giả theo các tiêu chí nội dung, hình thức và công nghệ, cũng như sơ đồ quy trình sản xuất có ứng dụng công nghệ số tại HTV.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Đào tạo và nâng cao năng lực nhân sự: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kỹ năng sản xuất nội dung số, kỹ thuật hậu kỳ và quản lý nội dung đa nền tảng cho đội ngũ biên tập viên, phóng viên. Mục tiêu đạt 90% nhân sự thành thạo kỹ năng số trong vòng 12 tháng, do Ban Tổ chức và Trung tâm Đào tạo HTV thực hiện.

  2. Đổi mới quy trình sản xuất: Áp dụng mô hình tòa soạn hội tụ, tích hợp các khâu sản xuất truyền hình truyền thống và số, tăng cường phối hợp giữa các bộ phận để rút ngắn thời gian sản xuất và nâng cao chất lượng sản phẩm. Thực hiện trong 18 tháng tới, do Ban Giám đốc HTV chỉ đạo.

  3. Phát triển nội dung số đa dạng và tương tác: Tạo ra các sản phẩm truyền hình số ngắn gọn, hấp dẫn, có tính tương tác cao trên các nền tảng mạng xã hội như TikTok, Facebook và Youtube. Đẩy mạnh việc livestream và sử dụng công nghệ AR để tăng trải nghiệm người xem. Mục tiêu tăng 30% lượt tương tác trong 6 tháng, do Trung tâm Tin tức và Ban Nội dung số phối hợp thực hiện.

  4. Đầu tư nâng cấp hạ tầng công nghệ: Tiếp tục cập nhật và mở rộng hệ thống thiết bị sản xuất, truyền dẫn và phát sóng kỹ thuật số, đảm bảo khả năng vận hành ổn định và đáp ứng nhu cầu phát triển nội dung đa nền tảng. Kế hoạch thực hiện trong 24 tháng, do Ban Kỹ thuật và Ban Kế hoạch HTV quản lý.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo và quản lý các đài truyền hình: Giúp hiểu rõ về quy trình sản xuất truyền hình trong môi trường số, từ đó xây dựng chiến lược phát triển phù hợp với xu hướng chuyển đổi số.

  2. Biên tập viên, phóng viên và nhân viên kỹ thuật truyền hình: Cung cấp kiến thức về ứng dụng công nghệ số, kỹ năng sản xuất nội dung đa nền tảng và cách thức tổ chức sản xuất hiệu quả.

  3. Nhà nghiên cứu và giảng viên chuyên ngành báo chí truyền thông: Là tài liệu tham khảo quý giá về lý thuyết và thực tiễn sản xuất truyền hình số tại Việt Nam, phục vụ cho công tác giảng dạy và nghiên cứu.

  4. Các đơn vị truyền thông và công ty sản xuất nội dung số: Hỗ trợ trong việc phát triển sản phẩm truyền hình số, khai thác hiệu quả các nền tảng mạng xã hội và nâng cao trải nghiệm người xem.

Câu hỏi thường gặp

  1. Môi trường truyền thông số ảnh hưởng thế nào đến sản xuất truyền hình?
    Môi trường truyền thông số tạo ra khả năng siêu kết nối và tương tác xã hội, đòi hỏi các đài truyền hình phải đổi mới công nghệ và nội dung để đáp ứng nhu cầu đa dạng của khán giả trên nhiều nền tảng khác nhau.

  2. Quy trình sản xuất chương trình Thời sự 20 giờ tại HTV có điểm gì đặc biệt?
    Quy trình được tổ chức chặt chẽ với sự phân công chuyên môn hóa cao, ứng dụng công nghệ thực tế ảo tăng cường, flycam và hệ thống dựng phim kỹ thuật số, đảm bảo tính chính xác và hấp dẫn của bản tin.

  3. Khó khăn lớn nhất trong chuyển đổi số tại HTV là gì?
    Khó khăn chủ yếu là đào tạo nhân sự đa kỹ năng và thay đổi tư duy sản xuất truyền thống sang sản xuất nội dung số sáng tạo, tương tác và phù hợp với xu hướng mới.

  4. Làm thế nào để tăng tương tác của khán giả trên nền tảng số?
    Cần phát triển nội dung ngắn gọn, hấp dẫn, có tính tương tác cao, sử dụng các công nghệ mới như AR, livestream và khai thác hiệu quả mạng xã hội để thu hút và giữ chân khán giả.

  5. Vai trò của lý thuyết đóng khung trong sản xuất truyền hình là gì?
    Lý thuyết đóng khung giúp lựa chọn và làm nổi bật các khía cạnh thông tin quan trọng, định hướng cách tiếp cận và truyền tải nội dung nhằm tạo hiệu quả truyền thông cao nhất.

Kết luận

  • HTV đã có những bước tiến quan trọng trong ứng dụng công nghệ số và phát triển nội dung số từ năm 2018 đến 2022, đặc biệt trong chương trình Thời sự 20 giờ.
  • Quy trình sản xuất được tổ chức chuyên môn hóa cao, kết hợp công nghệ hiện đại giúp nâng cao chất lượng sản phẩm truyền hình.
  • Khán giả ngày càng ưa chuộng các sản phẩm truyền hình số trên nền tảng mạng xã hội, tuy nhiên vẫn còn nhiều hạn chế về nội dung và tương tác.
  • Đào tạo nhân sự đa kỹ năng và đổi mới tư duy sản xuất là yếu tố then chốt để HTV phát triển bền vững trong môi trường truyền thông số.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào nâng cao năng lực nhân sự, đổi mới quy trình, phát triển nội dung số đa dạng và đầu tư công nghệ sẽ giúp HTV giữ vững vị thế và mở rộng tầm ảnh hưởng trong tương lai.

Next steps: Triển khai các chương trình đào tạo, hoàn thiện quy trình sản xuất hội tụ và phát triển nội dung số tương tác trong vòng 12-24 tháng tới.

Call to action: Các đơn vị truyền hình và nhà làm chính sách cần phối hợp để thúc đẩy chuyển đổi số toàn diện, nâng cao chất lượng sản phẩm truyền hình, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của công chúng trong kỷ nguyên số.