Tổng quan nghiên cứu

Chất lượng thông tin trên báo cáo tài chính (BCTC) là yếu tố then chốt trong việc đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả quản lý tài chính tại các đơn vị hành chính sự nghiệp, đặc biệt là Bảo hiểm xã hội (BHXH). Tại tỉnh Bình Định, BHXH đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện các chính sách an sinh xã hội, quản lý quỹ BHXH, BHYT và bảo hiểm thất nghiệp. Tuy nhiên, công tác kế toán tại BHXH tỉnh Bình Định còn gặp nhiều khó khăn, ảnh hưởng đến chất lượng thông tin trên BCTC. Nghiên cứu này được thực hiện năm 2020 nhằm xác định các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng thông tin trên BCTC của BHXH tỉnh Bình Định, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng thông tin kế toán.

Mục tiêu cụ thể của nghiên cứu bao gồm: (1) xác định các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng thông tin trên BCTC tại BHXH tỉnh Bình Định; (2) đo lường mức độ ảnh hưởng của các nhân tố này. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào BHXH tỉnh Bình Định với dữ liệu thu thập từ 176 mẫu khảo sát cán bộ, lãnh đạo và nhân viên kế toán. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao tính minh bạch, độ tin cậy và kịp thời của thông tin kế toán, góp phần cải thiện công tác quản lý tài chính công tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết nền tảng chính:

  • Lý thuyết thông tin bất cân xứng: Giải thích sự khác biệt về thông tin giữa các bên liên quan trong quá trình lập và sử dụng BCTC. Lý thuyết này nhấn mạnh vai trò của chế độ chính sách nhà nước trong việc giảm thiểu sự bất cân xứng thông tin, từ đó nâng cao chất lượng thông tin kế toán.

  • Lý thuyết thông tin hữu ích: Nhấn mạnh nhiệm vụ của BCTC là cung cấp thông tin phù hợp, hữu ích cho các đối tượng sử dụng trong việc ra quyết định kinh tế. Lý thuyết này cũng đề cập đến cân bằng lợi ích - chi phí trong việc thiết lập chuẩn mực kế toán và trình bày thông tin.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu bao gồm: trình độ nhân lực kế toán, chế độ chính sách nhà nước, quy trình công tác kế toán, mức độ công bố thông tin và ứng dụng công nghệ thông tin. Những nhân tố này được xác định dựa trên tổng hợp các nghiên cứu trong và ngoài nước, phù hợp với đặc thù của BHXH tỉnh Bình Định.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp giữa nghiên cứu định tính và định lượng. Giai đoạn định tính được thực hiện thông qua thảo luận nhóm tập trung với 5 chuyên gia am hiểu về công tác kế toán tại BHXH tỉnh Bình Định nhằm xây dựng và hiệu chỉnh mô hình nghiên cứu, thang đo các biến.

Giai đoạn định lượng tiến hành khảo sát 176 cán bộ, lãnh đạo và nhân viên kế toán BHXH tỉnh Bình Định bằng bảng câu hỏi với thang đo Likert 5 mức độ. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS 22.0, bao gồm các bước: kiểm định độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA) để xác định cấu trúc nhân tố, và phân tích hồi quy đa biến để đo lường mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến chất lượng thông tin trên BCTC.

Cỡ mẫu được xác định theo công thức n ≥ 8m + 50 (với m là số biến độc lập), đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả. Phương pháp chọn mẫu thuận tiện được áp dụng do giới hạn về thời gian và nguồn lực.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Trình độ nhân lực kế toán có ảnh hưởng tích cực và mạnh mẽ đến chất lượng thông tin trên BCTC với hệ số hồi quy β = 0.35, mức ý nghĩa p < 0.01. Khoảng 78% người tham gia khảo sát đồng ý rằng nhân viên kế toán am hiểu chuẩn mực và quy trình kế toán giúp nâng cao chất lượng thông tin.

  2. Chế độ chính sách nhà nước cũng có tác động tích cực với hệ số β = 0.28, p < 0.05. Các quy định pháp luật ổn định và phù hợp được đánh giá là nền tảng quan trọng giúp BHXH tỉnh Bình Định thực hiện công tác kế toán chính xác và minh bạch.

  3. Quy trình công tác kế toán ảnh hưởng đáng kể với β = 0.22, p < 0.05. Việc áp dụng quy trình kế toán khoa học, hệ thống tài khoản phù hợp giúp giảm thiểu sai sót và nâng cao độ tin cậy của thông tin kế toán.

  4. Mức độ công bố thông tin có tác động tích cực nhưng mức độ ảnh hưởng thấp hơn (β = 0.15, p < 0.1). Việc công khai thông tin kịp thời và đầy đủ góp phần tăng cường sự tin tưởng của các bên liên quan.

  5. Ứng dụng công nghệ thông tin có ảnh hưởng tích cực với β = 0.18, p < 0.05. Việc sử dụng phần mềm kế toán, hệ thống mạng và bảo mật dữ liệu giúp nâng cao hiệu quả xử lý và cung cấp thông tin kế toán.

Mô hình hồi quy đa biến đạt độ phù hợp cao với hệ số R² = 0.72, cho thấy 72% biến động của chất lượng thông tin trên BCTC được giải thích bởi các nhân tố nghiên cứu. Các kiểm định đa cộng tuyến, phân phối chuẩn và tính độc lập của phần dư đều đạt yêu cầu, đảm bảo tính tin cậy của mô hình.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, khẳng định vai trò quan trọng của trình độ nhân lực kế toán và chế độ chính sách nhà nước trong việc nâng cao chất lượng thông tin kế toán. Quy trình công tác kế toán và ứng dụng công nghệ thông tin cũng được xác nhận là những nhân tố then chốt giúp cải thiện độ chính xác và kịp thời của thông tin.

Mức độ công bố thông tin tuy có ảnh hưởng nhưng chưa mạnh, phản ánh thực tế tại BHXH tỉnh Bình Định còn tồn tại hạn chế trong việc công khai minh bạch thông tin kế toán. Biểu đồ phân tán và bảng hồi quy có thể minh họa rõ mối quan hệ giữa các biến, giúp lãnh đạo đơn vị dễ dàng nhận diện các điểm cần cải thiện.

So với các nghiên cứu trước, nghiên cứu này có điểm mới là tập trung vào đơn vị hành chính sự nghiệp trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội, góp phần bổ sung vào kho tàng lý luận và thực tiễn về chất lượng thông tin kế toán trong khu vực công.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao trình độ nhân lực kế toán: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về chuẩn mực kế toán, kỹ năng vận dụng quy định pháp luật và nghiệp vụ kế toán đặc thù của BHXH. Mục tiêu đạt 90% nhân viên kế toán đạt chuẩn chuyên môn trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc BHXH tỉnh phối hợp với các cơ sở đào tạo.

  2. Cập nhật và hoàn thiện chế độ chính sách nhà nước: Đề xuất các cơ quan quản lý nhà nước rà soát, điều chỉnh các văn bản pháp luật liên quan đến kế toán hành chính sự nghiệp để phù hợp với thực tiễn và yêu cầu minh bạch thông tin. Thời gian thực hiện: 18 tháng. Chủ thể thực hiện: BHXH Việt Nam, Bộ Tài chính.

  3. Tối ưu hóa quy trình công tác kế toán: Xây dựng và áp dụng quy trình kế toán chuẩn, đồng bộ từ khâu ghi nhận đến lập báo cáo tài chính, giảm thiểu sai sót và tăng tính kiểm soát. Mục tiêu giảm 30% lỗi kế toán trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Kế toán BHXH tỉnh.

  4. Tăng cường mức độ công bố thông tin: Thiết lập hệ thống công khai thông tin kế toán minh bạch, kịp thời trên các kênh truyền thông chính thức, đảm bảo 100% báo cáo tài chính được công bố đúng hạn. Chủ thể thực hiện: Ban Truyền thông và Phòng Kế toán BHXH tỉnh.

  5. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin: Đầu tư nâng cấp phần mềm kế toán, hệ thống mạng và bảo mật dữ liệu, đồng thời đào tạo nhân viên sử dụng hiệu quả công nghệ mới. Mục tiêu hoàn thành trong 24 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng CNTT phối hợp Phòng Kế toán.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo BHXH các tỉnh, thành phố: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách nâng cao chất lượng thông tin kế toán, từ đó cải thiện công tác quản lý tài chính tại đơn vị.

  2. Nhân viên và cán bộ kế toán trong khu vực hành chính sự nghiệp: Giúp hiểu rõ các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng thông tin kế toán, áp dụng các giải pháp nâng cao hiệu quả công việc.

  3. Các nhà quản lý nhà nước về tài chính công: Tham khảo để hoàn thiện khung pháp lý, chế độ chính sách nhằm tăng cường minh bạch và hiệu quả quản lý tài chính công.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kế toán, tài chính công: Cung cấp tài liệu tham khảo thực tiễn, mô hình nghiên cứu và phương pháp phân tích dữ liệu trong lĩnh vực kế toán hành chính sự nghiệp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao trình độ nhân lực kế toán lại quan trọng đối với chất lượng thông tin trên BCTC?
    Trình độ nhân lực kế toán quyết định khả năng hiểu và vận dụng chuẩn mực, quy trình kế toán chính xác, từ đó đảm bảo thông tin trên BCTC chính xác và đáng tin cậy. Ví dụ, nhân viên am hiểu nghiệp vụ sẽ giảm thiểu sai sót trong ghi nhận và báo cáo.

  2. Chế độ chính sách nhà nước ảnh hưởng như thế nào đến chất lượng thông tin kế toán?
    Chế độ chính sách nhà nước cung cấp khung pháp lý và chuẩn mực kế toán bắt buộc, giúp các đơn vị thực hiện công tác kế toán thống nhất, minh bạch. Sự ổn định và phù hợp của chính sách tạo điều kiện thuận lợi cho việc lập báo cáo chính xác.

  3. Quy trình công tác kế toán có vai trò gì trong việc nâng cao chất lượng thông tin?
    Quy trình công tác kế toán chuẩn hóa các bước ghi nhận, xử lý và báo cáo thông tin tài chính, giúp giảm thiểu sai sót và tăng tính kiểm soát. Ví dụ, quy trình rõ ràng giúp phát hiện kịp thời các lỗi và điều chỉnh phù hợp.

  4. Mức độ công bố thông tin ảnh hưởng thế nào đến người sử dụng thông tin?
    Công bố thông tin kịp thời và đầy đủ giúp các bên liên quan như cơ quan quản lý, người lao động có cơ sở để ra quyết định chính xác và minh bạch. Việc công khai thông tin cũng tăng cường sự tin tưởng và giám sát xã hội.

  5. Ứng dụng công nghệ thông tin giúp cải thiện chất lượng thông tin kế toán ra sao?
    Công nghệ thông tin hỗ trợ tự động hóa quy trình kế toán, giảm thiểu sai sót do con người, tăng tốc độ xử lý và bảo mật dữ liệu. Ví dụ, phần mềm kế toán giúp lưu trữ và xử lý dữ liệu chính xác, đồng thời cung cấp báo cáo nhanh chóng.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã xác định năm nhân tố chính ảnh hưởng tích cực đến chất lượng thông tin trên BCTC của BHXH tỉnh Bình Định: trình độ nhân lực kế toán, chế độ chính sách nhà nước, quy trình công tác kế toán, mức độ công bố thông tin và ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Mô hình hồi quy đa biến giải thích 72% biến động của chất lượng thông tin, cho thấy tính phù hợp và tin cậy của kết quả nghiên cứu.
  • Kết quả nghiên cứu góp phần bổ sung lý luận và thực tiễn về chất lượng thông tin kế toán trong khu vực hành chính sự nghiệp, đặc biệt trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội.
  • Các đề xuất nâng cao trình độ nhân lực, hoàn thiện chính sách, tối ưu quy trình, tăng cường công bố thông tin và ứng dụng công nghệ thông tin được xây dựng dựa trên kết quả nghiên cứu.
  • Bước tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời mở rộng nghiên cứu sang các đơn vị BHXH khác để so sánh và hoàn thiện mô hình nghiên cứu.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao chất lượng thông tin kế toán tại BHXH tỉnh Bình Định, góp phần xây dựng hệ thống tài chính công minh bạch và hiệu quả!