Tổng quan nghiên cứu

Bệnh viện Bạch Mai, một trong những bệnh viện đa khoa hạng đặc biệt lớn nhất Việt Nam, với quy mô 1.900 giường bệnh và đội ngũ cán bộ trình độ sau đại học, đóng vai trò trọng yếu trong hệ thống y tế quốc gia. Hàng năm, bệnh viện nhận được nguồn kinh phí cấp từ ngân sách nhà nước trên 100 tỷ đồng, cùng nhiều nguồn thu khác từ hoạt động sản xuất kinh doanh và dịch vụ y tế. Trong bối cảnh đổi mới cơ chế tự chủ tài chính tại các đơn vị sự nghiệp công lập, việc quản lý và kế toán thu, chi tại Bệnh viện Bạch Mai trở nên cấp thiết nhằm đảm bảo sử dụng hiệu quả nguồn lực tài chính, đồng thời nâng cao chất lượng khám chữa bệnh.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc khảo sát thực trạng kế toán thu, chi tại Bệnh viện Bạch Mai trong năm 2020, đánh giá ưu điểm, hạn chế và đề xuất các giải pháp hoàn thiện hệ thống kế toán thu, chi phù hợp với đặc thù hoạt động và cơ chế quản lý tài chính hiện hành. Phạm vi nghiên cứu giới hạn tại Bệnh viện Bạch Mai, tập trung vào kế toán tài chính thu, chi, không bao gồm các hoạt động liên kết kinh doanh.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý tài chính tại bệnh viện, góp phần giảm gánh nặng ngân sách nhà nước, đồng thời tạo tiền đề cho các nghiên cứu mở rộng trong lĩnh vực kế toán đơn vị sự nghiệp công lập. Các chỉ số tài chính như tỷ lệ tự chủ tài chính, mức độ chi tiết trong theo dõi tài khoản và chứng từ kế toán được xem xét nhằm đánh giá toàn diện thực trạng kế toán thu, chi.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tài chính công, kế toán hành chính sự nghiệp, và cơ chế tự chủ tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập. Hai lý thuyết trọng tâm gồm:

  • Lý thuyết quản lý tài chính công: Nhấn mạnh vai trò của kế toán trong việc cung cấp thông tin chính xác, kịp thời để quản lý và sử dụng hiệu quả nguồn kinh phí nhà nước cấp cho đơn vị sự nghiệp công lập.

  • Mô hình kế toán thu, chi trong đơn vị sự nghiệp công lập: Bao gồm các khái niệm về chứng từ kế toán, tài khoản kế toán, quy trình lập dự toán, chấp hành dự toán và quyết toán thu, chi theo quy định của Luật Kế toán và các văn bản pháp luật liên quan như Nghị định 60/2021/NĐ-CP về cơ chế tự chủ tài chính.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: đơn vị sự nghiệp công lập, kế toán thu, chi, chứng từ kế toán, tài khoản kế toán, dự toán ngân sách, tự chủ tài chính, và quản lý tài chính nhà nước.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tiếp cận định tính kết hợp thu thập dữ liệu sơ cấp và thứ cấp. Cỡ mẫu khảo sát gồm các cán bộ kế toán và quản lý tài chính tại Bệnh viện Bạch Mai, được lựa chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện nhằm đảm bảo thu thập thông tin thực tiễn và chuyên sâu.

Nguồn dữ liệu thứ cấp bao gồm các văn bản pháp luật (Luật Kế toán 2015, Nghị định 60/2021/NĐ-CP, Thông tư 107/2017/TT-BTC), giáo trình chuyên ngành kế toán, báo cáo tài chính và các tài liệu nội bộ của bệnh viện. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua phỏng vấn trực tiếp, khảo sát thực tế và phân tích chứng từ kế toán.

Phương pháp phân tích dữ liệu bao gồm so sánh, thống kê mô tả và tổng hợp nhằm đánh giá thực trạng kế toán thu, chi, xác định ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân. Kết quả được trình bày dưới dạng bảng biểu, sơ đồ và phân tích văn bản nhằm minh họa rõ ràng các vấn đề nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nguồn thu và cơ cấu thu tại Bệnh viện Bạch Mai: Trong giai đoạn 2018-2020, nguồn thu chủ yếu gồm kinh phí ngân sách nhà nước cấp (trên 100 tỷ đồng/năm), thu từ hoạt động sản xuất kinh doanh dịch vụ y tế và các khoản thu khác như viện trợ, phí dịch vụ. Tỷ trọng thu từ ngân sách chiếm khoảng 60-70%, còn lại là thu từ dịch vụ và hoạt động tài chính.

  2. Thực trạng chứng từ và tài khoản kế toán: Một số chứng từ kế toán chưa đầy đủ yếu tố bắt buộc, khâu kiểm tra chứng từ chưa được coi trọng đúng mức. Một số tài khoản chưa được theo dõi chi tiết, chưa mở đầy đủ các sổ chi tiết theo yêu cầu quản lý. Ví dụ, tài khoản 611 (chi phí hoạt động) chưa phân loại rõ ràng giữa chi thường xuyên và chi không thường xuyên, gây khó khăn trong việc kiểm soát chi tiết.

  3. Quy trình lập dự toán và chấp hành dự toán: Bệnh viện chủ yếu áp dụng phương pháp lập dự toán trên cơ sở quá khứ, phù hợp với tính ổn định của hoạt động. Tuy nhiên, việc chấp hành dự toán còn tồn tại một số hạn chế như chưa tối ưu hóa kế hoạch sử dụng kinh phí, dẫn đến tình trạng dư thừa hoặc thiếu hụt ngân sách trong một số khoản chi.

  4. Cơ chế tự chủ tài chính và quản lý tài chính: Bệnh viện đã thực hiện thí điểm cơ chế tự chủ tài chính giai đoạn 2020-2021 theo Nghị quyết số 33/NQ-CP, tạo điều kiện cho việc chủ động trong quản lý tài chính, huy động nguồn vốn ngoài ngân sách. Tuy nhiên, việc phân phối kết quả tài chính và trích lập các quỹ phát triển hoạt động sự nghiệp còn chưa đồng bộ, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng nguồn lực.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các hạn chế trên xuất phát từ đặc thù hoạt động phức tạp của bệnh viện đa khoa hạng đặc biệt, với nhiều nguồn thu và chi đa dạng, đòi hỏi hệ thống kế toán phải chi tiết và minh bạch. So sánh với các nghiên cứu tại các bệnh viện khác, Bệnh viện Bạch Mai có quy mô và mức độ phức tạp cao hơn, do đó các giải pháp hoàn thiện cần mang tính toàn diện và phù hợp đặc thù.

Việc chưa đầy đủ chứng từ và theo dõi chi tiết tài khoản làm giảm tính chính xác và kịp thời của thông tin kế toán, ảnh hưởng đến công tác quản lý tài chính. Các biểu đồ thể hiện tỷ lệ thu từ các nguồn khác nhau và mức độ chi tiết theo dõi tài khoản sẽ giúp minh họa rõ hơn thực trạng này.

Cơ chế tự chủ tài chính đã tạo ra sự linh hoạt trong quản lý, nhưng cũng đặt ra yêu cầu cao hơn về năng lực quản lý và kế toán, đặc biệt trong việc lập dự toán và quyết toán thu, chi. Việc áp dụng các quy định mới của Nghị định 60/2021/NĐ-CP cần được thực hiện đồng bộ để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hệ thống chứng từ kế toán: Tăng cường kiểm tra, giám sát việc lập và lưu trữ chứng từ kế toán, đảm bảo đầy đủ các yếu tố bắt buộc theo quy định. Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính – Kế toán, trong vòng 6 tháng.

  2. Mở rộng và chi tiết hóa tài khoản kế toán: Phân loại rõ ràng các khoản chi thường xuyên và không thường xuyên, mở sổ chi tiết cho các tài khoản quan trọng như TK 611, TK 642 để nâng cao tính minh bạch và kiểm soát. Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính – Kế toán, trong vòng 1 năm.

  3. Cải tiến quy trình lập và chấp hành dự toán: Áp dụng kết hợp phương pháp lập dự toán cấp không để nâng cao tính chính xác và phù hợp với kế hoạch hoạt động thực tế, đồng thời tăng cường giám sát chặt chẽ việc sử dụng kinh phí. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc và Phòng Kế hoạch, trong vòng 1 năm.

  4. Tăng cường đào tạo và nâng cao năng lực kế toán, quản lý tài chính: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kế toán thu, chi và quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính mới, nhằm nâng cao năng lực chuyên môn cho cán bộ kế toán và quản lý. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc phối hợp với các cơ sở đào tạo, trong vòng 2 năm.

  5. Xây dựng và hoàn thiện quy chế chi tiêu nội bộ: Rà soát, cập nhật quy chế chi tiêu nội bộ phù hợp với các quy định mới, đảm bảo tính công khai, minh bạch và hiệu quả trong quản lý tài chính. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc, trong vòng 6 tháng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ kế toán và quản lý tài chính tại các đơn vị sự nghiệp công lập: Nghiên cứu cung cấp kiến thức thực tiễn và giải pháp cụ thể để nâng cao hiệu quả công tác kế toán thu, chi, phù hợp với đặc thù đơn vị y tế công lập.

  2. Lãnh đạo và quản lý bệnh viện, cơ sở y tế: Giúp hiểu rõ hơn về cơ chế quản lý tài chính, tự chủ tài chính và các giải pháp hoàn thiện kế toán nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính.

  3. Giảng viên và sinh viên chuyên ngành kế toán, quản lý tài chính công: Là tài liệu tham khảo bổ ích để nghiên cứu chuyên sâu về kế toán thu, chi trong đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt trong lĩnh vực y tế.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về tài chính và y tế: Hỗ trợ đánh giá thực trạng và xây dựng chính sách quản lý tài chính phù hợp với các đơn vị sự nghiệp công lập, góp phần hoàn thiện hệ thống quản lý tài chính công.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kế toán thu, chi tại đơn vị sự nghiệp công lập khác gì so với doanh nghiệp?
    Kế toán thu, chi tại đơn vị sự nghiệp công lập tập trung vào việc quản lý nguồn kinh phí nhà nước và các nguồn thu hợp pháp khác, không nhằm mục tiêu lợi nhuận mà phục vụ nhiệm vụ công ích. Ví dụ, kế toán tại Bệnh viện Bạch Mai phải tuân thủ các quy định về quản lý ngân sách nhà nước và cơ chế tự chủ tài chính.

  2. Tại sao việc hoàn thiện chứng từ kế toán lại quan trọng?
    Chứng từ kế toán là cơ sở pháp lý và dữ liệu đầu vào cho toàn bộ hệ thống kế toán. Việc chứng từ đầy đủ, chính xác giúp đảm bảo tính minh bạch, kiểm soát và báo cáo tài chính chính xác, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý tài chính.

  3. Phương pháp lập dự toán nào phù hợp với đơn vị sự nghiệp công lập?
    Phương pháp lập dự toán trên cơ sở quá khứ được ưu tiên do tính ổn định và dễ thực hiện. Tuy nhiên, kết hợp với phương pháp lập dự toán cấp không sẽ giúp đánh giá chi tiết hơn và phù hợp với các hoạt động không thường xuyên hoặc thay đổi.

  4. Cơ chế tự chủ tài chính ảnh hưởng thế nào đến kế toán thu, chi?
    Cơ chế tự chủ tài chính tạo điều kiện cho đơn vị chủ động trong quản lý tài chính, nhưng đồng thời đòi hỏi hệ thống kế toán phải minh bạch, chi tiết và kịp thời để đảm bảo kiểm soát và sử dụng hiệu quả nguồn lực.

  5. Làm thế nào để nâng cao năng lực kế toán tại bệnh viện?
    Tổ chức đào tạo chuyên sâu, cập nhật kiến thức về các quy định mới, áp dụng công nghệ thông tin trong kế toán và tăng cường kiểm tra, giám sát là các giải pháp thiết thực để nâng cao năng lực kế toán.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và phân tích thực trạng kế toán thu, chi tại Bệnh viện Bạch Mai, một đơn vị sự nghiệp công lập y tế đa dạng và phức tạp.
  • Nghiên cứu chỉ ra các ưu điểm như cơ chế tự chủ tài chính được áp dụng, đồng thời nhận diện các hạn chế về chứng từ, tài khoản kế toán và quy trình lập dự toán.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện hệ thống chứng từ, tài khoản, quy trình lập dự toán và nâng cao năng lực cán bộ kế toán nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính.
  • Kế hoạch thực hiện các giải pháp được đề xuất trong khoảng 6 tháng đến 2 năm, phù hợp với điều kiện thực tế của bệnh viện.
  • Khuyến khích các đơn vị sự nghiệp công lập khác tham khảo và áp dụng các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, góp phần phát triển bền vững hệ thống y tế công lập.

Hành động tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và chuyên sâu về kế toán thu, chi trong các đơn vị sự nghiệp công lập khác nhằm hoàn thiện hệ thống quản lý tài chính công.