Tổng quan nghiên cứu

Thành phố Cần Thơ, trung tâm vùng Đồng bằng sông Cửu Long, là một đô thị loại I với dân số khoảng 1,348 triệu người năm 2022, có GRDP đạt 117.500 tỷ đồng và tốc độ tăng trưởng 7,5%. Đây là vùng đất đa dân tộc với 28 dân tộc sinh sống, trong đó dân tộc Kinh chiếm đa số, kế đến là dân tộc Khmer và Hoa. Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội nhanh chóng, các tôn giáo tại Cần Thơ cũng có sự phát triển đa dạng, trong đó Phật giáo Nam tông Kinh là một hệ phái Phật giáo nguyên thủy có mặt từ năm 1963 với 5 cơ sở thờ tự và khoảng 19 tăng ni tu sĩ.

Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng hoạt động của Phật giáo Nam tông Kinh tại thành phố Cần Thơ từ năm 1986 đến nay, nhằm làm rõ vai trò của hệ phái này trong đời sống văn hóa, tinh thần, đạo đức và xã hội địa phương. Mục tiêu nghiên cứu là phân tích hoạt động Phật sự và xã hội của Phật giáo Nam tông Kinh, nhận diện các vấn đề đặt ra và đề xuất kiến nghị nhằm phát huy hiệu quả hoạt động của hệ phái trong thời gian tới. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo tồn giá trị tâm linh, thúc đẩy sự phát triển bền vững của Phật giáo Nam tông Kinh, đồng thời góp phần làm phong phú nghiên cứu tôn giáo và văn hóa vùng Đồng bằng sông Cửu Long.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các quan điểm về tôn giáo của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và chính sách của Đảng, Nhà nước Việt Nam về tôn giáo và Phật giáo. Khung lý thuyết chính bao gồm:

  • Lý thuyết Nhân học tôn giáo: Giải thích sự hòa nhập và thích nghi của Phật giáo Nam tông Kinh với tín ngưỡng bản địa và văn hóa dân tộc tại Cần Thơ.
  • Lý thuyết về tôn giáo và xã hội: Phân tích vai trò của tôn giáo trong việc nâng cao ý thức pháp luật, giáo dục đạo đức và phát triển cộng đồng.
  • Mô hình Tam tạng Thánh điển: Là nền tảng giáo lý của Phật giáo Nam tông, tập trung vào giáo lý nguyên thủy của Đức Phật, làm cơ sở cho hoạt động tu tập và truyền bá.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: Phật Bảo, Pháp Bảo, Tăng Bảo, Ni giới trong Phật giáo Nam tông, và khái niệm về Niết Bàn trong giáo lý Theravada.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp khoa học xã hội kết hợp chuyên ngành tôn giáo học và liên ngành:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ các cơ sở thờ tự Phật giáo Nam tông Kinh tại Cần Thơ, tài liệu văn bản, báo cáo của Ban Tôn giáo Sở Nội vụ thành phố, phỏng vấn các tăng ni, cư sĩ và các nhà quản lý tôn giáo.
  • Phương pháp phân tích: Phân tích định tính qua tổng hợp, so sánh, đối chiếu các hoạt động Phật sự và xã hội; sử dụng phương pháp lịch sử để khảo sát quá trình phát triển; áp dụng nhân học tôn giáo để hiểu sự hòa nhập văn hóa.
  • Cỡ mẫu: Nghiên cứu tập trung vào 5 cơ sở thờ tự với khoảng 19 tăng ni và nhiều cư sĩ Phật tử tham gia phỏng vấn.
  • Timeline nghiên cứu: Từ năm 1986 đến năm 2023, giai đoạn đổi mới và phát triển của Phật giáo Nam tông Kinh tại Cần Thơ.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Phát triển cơ sở thờ tự và tăng ni: Tính đến năm 2023, Phật giáo Nam tông Kinh tại Cần Thơ có 5 cơ sở thờ tự với 12 tăng ni nam và 7 tu nữ, chiếm khoảng 0,72% tín đồ Phật giáo trên địa bàn. Các chùa như Bửu Pháp, Bửu Thành, Bửu Thiện, Giác Minh và tịnh thất Siêu Lý đã trở thành trung tâm sinh hoạt tôn giáo và văn hóa quan trọng.

  2. Hoạt động Phật sự đa dạng: Các chùa tổ chức lễ hội truyền thống, giảng dạy giáo lý, thiền định Vipassana, và các khóa tu tập. Trong đại dịch Covid-19, các chùa đã nhanh chóng chuyển sang hình thức trực tuyến, vận động tín đồ thực hiện nghiêm túc các biện pháp phòng chống dịch, góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

  3. Hoạt động xã hội tích cực: Phật giáo Nam tông Kinh tham gia công tác an sinh xã hội như cứu trợ người nghèo, nuôi dưỡng trẻ mồ côi, hỗ trợ y tế và giáo dục. Các hoạt động này góp phần nâng cao uy tín và vai trò của hệ phái trong cộng đồng.

  4. Vai trò trong giáo dục đạo đức và văn hóa: Phật giáo Nam tông Kinh tại Cần Thơ đã góp phần nâng cao ý thức pháp luật, giáo dục đạo đức, đặc biệt là đối với thanh thiếu niên. Qua các buổi giảng pháp, lễ hội và hoạt động cộng đồng, hệ phái thúc đẩy tinh thần đoàn kết, lòng nhân ái và sự hòa hợp xã hội.

Thảo luận kết quả

Sự phát triển của Phật giáo Nam tông Kinh tại Cần Thơ phản ánh sự hòa nhập linh hoạt giữa giáo lý nguyên thủy và văn hóa địa phương. Việc duy trì Tam tạng Thánh điển làm nền tảng giáo lý giúp hệ phái giữ được bản sắc riêng biệt trong bức tranh tôn giáo đa dạng của thành phố. So với các nghiên cứu về Phật giáo Nam tông ở các vùng khác, Cần Thơ có quy mô nhỏ hơn nhưng hoạt động xã hội và giáo dục đạo đức lại rất nổi bật.

Các hoạt động từ thiện và giáo dục đạo đức không chỉ giúp củng cố niềm tin của tín đồ mà còn tạo ra ảnh hưởng tích cực đến cộng đồng dân cư đa dân tộc. Việc tổ chức lễ hội truyền thống kết hợp với các nghi thức Phật giáo nguyên thủy tạo nên sự phong phú về văn hóa tâm linh, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa đặc trưng của vùng Đồng bằng sông Cửu Long.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện số lượng cơ sở thờ tự và tăng ni qua các năm, bảng thống kê các hoạt động xã hội và giáo dục, cũng như sơ đồ mô tả mạng lưới cộng đồng Phật tử và các hoạt động liên kết.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo Tăng Ni theo chương trình biệt truyền: Thiết lập các lớp đào tạo chuyên sâu tại Cần Thơ nhằm nâng cao trình độ giáo lý và kỹ năng quản lý tôn giáo, dự kiến hoàn thành trong 3 năm tới, do Ban Trị sự GHPGVN phối hợp với Học viện Phật giáo Nam tông Khmer thực hiện.

  2. Mở rộng hoạt động xã hội và từ thiện: Phát triển các chương trình hỗ trợ y tế, giáo dục và an sinh xã hội, đặc biệt tập trung vào trẻ em mồ côi và người già cô đơn, nhằm nâng tỷ lệ hỗ trợ lên ít nhất 20% trong 5 năm tới, do các chùa và tổ chức Phật tử chủ trì.

  3. Đẩy mạnh truyền bá giáo lý và thiền định: Tổ chức các khóa tu, lớp học giáo lý và thiền Vipassana cho cộng đồng, đặc biệt là thanh thiếu niên, nhằm nâng cao nhận thức đạo đức và tinh thần, với mục tiêu thu hút tăng 30% số người tham gia trong 2 năm, do các trụ trì và giảng sư đảm nhiệm.

  4. Phối hợp với chính quyền địa phương trong công tác quản lý và phát triển tôn giáo: Thiết lập cơ chế phối hợp thường xuyên để đảm bảo hoạt động Phật giáo Nam tông Kinh phù hợp với chính sách pháp luật, đồng thời nhận được sự hỗ trợ về mặt hành chính và tài chính, thực hiện ngay trong năm 2024.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các nhà nghiên cứu tôn giáo và nhân học: Luận văn cung cấp dữ liệu thực tiễn và phân tích sâu sắc về Phật giáo Nam tông Kinh tại Cần Thơ, hỗ trợ nghiên cứu về tôn giáo vùng miền và sự hòa nhập văn hóa.

  2. Ban Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam và các cơ sở đào tạo Phật giáo: Tài liệu tham khảo cho việc xây dựng chương trình đào tạo, phát triển hoạt động Phật sự và xã hội phù hợp với đặc thù địa phương.

  3. Chính quyền địa phương và các cơ quan quản lý tôn giáo: Giúp hiểu rõ vai trò và hoạt động của Phật giáo Nam tông Kinh, từ đó xây dựng chính sách hỗ trợ và quản lý hiệu quả.

  4. Cộng đồng Phật tử và các tổ chức xã hội: Cung cấp kiến thức về giáo lý, hoạt động xã hội và văn hóa, giúp tăng cường sự gắn kết và phát triển cộng đồng Phật giáo Nam tông Kinh.

Câu hỏi thường gặp

  1. Phật giáo Nam tông Kinh khác gì so với Phật giáo Bắc tông?
    Phật giáo Nam tông Kinh tập trung vào Tam tạng Thánh điển nguyên thủy, thờ duy nhất Đức Phật Thích Ca, nhấn mạnh tự lực tu hành và Niết Bàn là trạng thái giải thoát không có cõi tồn tại. Trong khi đó, Phật giáo Bắc tông thờ nhiều vị Phật, Bồ tát và có nhiều pháp môn tu tập đa dạng.

  2. Phật giáo Nam tông Kinh tại Cần Thơ có bao nhiêu cơ sở thờ tự?
    Hiện có 5 cơ sở thờ tự chính, gồm chùa Bửu Pháp, Bửu Thành, Bửu Thiện, Giác Minh và tịnh thất Siêu Lý, với khoảng 19 tăng ni và tu nữ hoạt động.

  3. Hoạt động xã hội của Phật giáo Nam tông Kinh tại Cần Thơ gồm những gì?
    Bao gồm cứu trợ người nghèo, nuôi dưỡng trẻ mồ côi, hỗ trợ y tế, giáo dục và tham gia phòng chống tệ nạn xã hội, góp phần nâng cao đời sống cộng đồng.

  4. Phật giáo Nam tông Kinh có tổ chức đào tạo tăng ni tại địa phương không?
    Hiện có các lớp đào tạo tại Học viện Phật giáo Nam tông Khmer và các cơ sở thờ tự, tuy nhiên cần mở rộng và nâng cao chất lượng đào tạo theo chương trình biệt truyền.

  5. Vai trò của Phật giáo Nam tông Kinh trong giáo dục đạo đức cho giới trẻ như thế nào?
    Phật giáo Nam tông Kinh thông qua giảng pháp, thiền định và các hoạt động cộng đồng giúp thanh thiếu niên nâng cao ý thức đạo đức, từ bỏ thói hư tật xấu, góp phần xây dựng xã hội lành mạnh.

Kết luận

  • Phật giáo Nam tông Kinh tại Cần Thơ đã phát triển ổn định với 5 cơ sở thờ tự và gần 20 tăng ni, đóng góp tích cực vào đời sống tâm linh và xã hội địa phương.
  • Hệ phái giữ vững bản sắc giáo lý nguyên thủy, đồng thời hòa nhập linh hoạt với văn hóa và tín ngưỡng bản địa.
  • Các hoạt động Phật sự và xã hội góp phần nâng cao đạo đức, giáo dục pháp luật và phát triển cộng đồng đa dân tộc.
  • Luận văn đề xuất các giải pháp đào tạo, mở rộng hoạt động xã hội, truyền bá giáo lý và phối hợp quản lý nhằm phát huy hiệu quả hoạt động trong tương lai.
  • Khuyến nghị các cơ quan quản lý, giáo hội và cộng đồng Phật tử cùng phối hợp thực hiện để phát triển bền vững Phật giáo Nam tông Kinh tại Cần Thơ.

Hành động tiếp theo: Các tổ chức liên quan cần triển khai ngay các đề xuất đào tạo và mở rộng hoạt động xã hội, đồng thời tăng cường nghiên cứu sâu hơn về ảnh hưởng văn hóa và xã hội của Phật giáo Nam tông Kinh tại vùng Đồng bằng sông Cửu Long.