Nghiên cứu hạn hán ở Nam Trung Bộ: Giải pháp ứng phó trong bối cảnh biến đổi khí hậu

LỜI CAM ĐOAN

LỜI CẢM ƠN

1. CHƯƠNG 1: ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

1.1. Khái niệm chung

1.2. Định nghĩa hạn hán

1.3. Phân loại hạn hán

1.4. Tình hình hạn hán và các nghiên cứu về hạn hán trên thế giới

1.4.1. Tình hình hạn hán trên thế giới

1.4.2. Các nghiên cứu về hạn hán trên thế giới

1.5. Tình hình hạn hán và các nghiên cứu về hạn hán ở Việt Nam

1.5.1. Tình hình hạn hán ở Việt Nam

1.5.2. Các nghiên cứu về hạn hán ở Việt Nam

1.6. Tổng quan khu vực nghiên cứu

1.6.1. Điều kiện tự nhiên

1.6.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội

2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

2.1. Đối tượng nghiên cứu

2.2. Phương pháp

2.2.1. Phương pháp đánh giá sai số số liệu quan trắc

2.2.2. Phương pháp xác định xu thế nhiệt độ, lượng mưa, hạn hán

2.2.3. Phương pháp hiệu chỉnh kết quả mô hình

2.2.3.1. Đánh giá sai số

2.2.3.2. Hiệu chỉnh kết quả mô hình

2.2.4. Phương pháp dự tính nhiệt độ và lượng mưa

2.2.4.1. Mô hình khí hậu toàn cầu

2.2.4.2. Mô hình khí hậu khu vực

2.2.4.3. Kịch bản nồng độ khí nhà kính

2.2.5. Phương pháp đánh giá hạn hán

2.2.5.1. Chỉ số SPI

2.2.5.2. Chỉ số Ped

2.2.5.3. Chỉ số Palmer

2.2.6. Số liệu sử dụng

2.2.6.1. Số liệu quan trắc

2.2.6.2. Số liệu mô hình

2.2.6.3. Số liệu khác

3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

3.1. Đánh giá hạn hán trong quá khứ

3.1.1. Lựa chọn chỉ số hạn

3.1.2. Số tháng hạn theo mùa và năm

3.1.3. Số đợt hạn và thời gian kéo dài

3.1.4. Mức độ khắc nghiệt của hạn hán

3.2. Dự tính biến đổi hạn hán theo kịch bản nồng độ khí nhà kính

3.2.1. Đánh giá khả năng mô phỏng hạn hán

3.2.2. Dự tính sự biến đổi của nhiệt độ và lượng mưa

3.2.2.1. Dự tính biến đổi của nhiệt độ

3.2.2.2. Dự tính biến đổi của lượng mưa

3.2.2.3. Dự tính biến đổi của hạn hán

3.2.2.3.1. Số tháng hạn theo mùa và năm

3.2.2.3.2. Số đợt hạn và thời gian kéo dài

3.2.2.3.3. Mức độ khắc nghiệt của hạn hán

3.3. Giải pháp ứng phó với hạn hán

3.3.1. Giải pháp tổng thể

3.3.2. Giải pháp ứng phó gắn với quy hoạch sử dụng đất lúa đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ

TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tình hình hạn hán ở Nam Trung Bộ

Khu vực Nam Trung Bộ là một trong những vùng chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của hạn hán tại Việt Nam. Theo các nghiên cứu, hạn hán ở đây thường xảy ra trong các tháng mùa hè và có thể kéo dài đến mùa đông. Tình hình hạn hán đã gây ra nhiều thiệt hại cho nông nghiệp, đặc biệt là trong sản xuất lúa. Các đợt hạn hán điển hình như năm 1993, 1998, và 2005 đã để lại hậu quả nghiêm trọng, làm giảm sản lượng lúa và ảnh hưởng đến đời sống của hàng triệu người dân. Đặc biệt, trong bối cảnh biến đổi khí hậu, tần suất và mức độ hạn hán có xu hướng gia tăng, đe dọa đến an ninh lương thực và phát triển bền vững của khu vực.

1.1. Tác động của hạn hán

Hạn hán không chỉ ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp mà còn tác động đến hệ sinh thái và nguồn nước. Nhiều hồ chứa nước đã cạn kiệt, dẫn đến tình trạng thiếu nước sinh hoạt cho người dân. Theo báo cáo, hạn hán năm 2004-2005 đã làm cho hơn 1 triệu người thiếu nước sinh hoạt. Hơn nữa, hạn hán còn gây ra tình trạng xâm nhập mặn, làm giảm chất lượng nước ngọt, ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng và sinh kế của người dân. Việc quản lý nguồn nước và phát triển nông nghiệp bền vững trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.

II. Biến đổi khí hậu và hạn hán

Biến đổi khí hậu đang diễn ra với tốc độ nhanh chóng, ảnh hưởng đến hạn hán ở Nam Trung Bộ. Nhiệt độ trung bình tăng, lượng mưa phân bố không đều và biến đổi thời tiết cực đoan là những yếu tố chính dẫn đến tình trạng hạn hán gia tăng. Các kịch bản dự báo cho thấy, nếu không có biện pháp ứng phó kịp thời, tình trạng hạn hán sẽ trở nên nghiêm trọng hơn trong tương lai. Việc nghiên cứu và đánh giá tác động của biến đổi khí hậu đến hạn hán là rất cần thiết để đưa ra các giải pháp hiệu quả.

2.1. Dự báo hạn hán trong tương lai

Các mô hình khí hậu cho thấy, trong giai đoạn giữa và cuối thế kỷ 21, hạn hán ở Nam Trung Bộ có thể gia tăng cả về tần suất và mức độ. Nghiên cứu cho thấy, số tháng hạn có thể tăng lên từ 20-30% so với hiện tại. Điều này sẽ gây áp lực lớn lên sản xuất nông nghiệp và quản lý nguồn nước. Các nhà khoa học khuyến cáo cần có các chính sách và biện pháp ứng phó kịp thời để giảm thiểu tác động của hạn hán trong bối cảnh biến đổi khí hậu.

III. Giải pháp ứng phó với hạn hán

Để ứng phó với tình trạng hạn hán gia tăng, cần có một chiến lược tổng thể và đồng bộ. Các giải pháp bao gồm cải thiện quản lý nguồn nước, phát triển nông nghiệp bền vững và áp dụng công nghệ mới trong sản xuất. Việc quy hoạch sử dụng đất hợp lý cũng là một yếu tố quan trọng để giảm thiểu tác động của hạn hán. Chính sách môi trường cần được thực hiện đồng bộ với các biện pháp phát triển kinh tế để đảm bảo an ninh lương thực và bảo vệ môi trường.

3.1. Các biện pháp cụ thể

Các biện pháp cụ thể bao gồm xây dựng hệ thống tưới tiêu hiệu quả, khuyến khích sử dụng giống cây trồng chịu hạn, và nâng cao nhận thức cộng đồng về quản lý nước. Ngoài ra, cần có sự phối hợp giữa các cấp chính quyền và cộng đồng trong việc giám sát và cảnh báo sớm về tình trạng hạn hán. Việc áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài nguyên nước cũng sẽ giúp nâng cao hiệu quả ứng phó với hạn hán.

Luận án tiến sĩ về hạn hán ở khu vực Nam Trung Bộ và giải pháp ứng phó với biến đổi khí hậu