Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động giám sát của đại biểu Hội đồng nhân dân (HĐND) tỉnh là một chức năng quan trọng nhằm đảm bảo việc thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước tại địa phương. Tại tỉnh Cao Bằng, từ năm 2011 đến nay, hoạt động giám sát của đại biểu HĐND tỉnh còn nhiều hạn chế như hình thức, tính thời vụ, thiếu phương pháp tổ chức chặt chẽ, nội dung giám sát dàn trải và chưa đi sâu vào các vấn đề bức xúc. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là làm rõ năng lực giám sát của đại biểu HĐND tỉnh Cao Bằng, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát trong giai đoạn hiện nay.

Phạm vi nghiên cứu tập trung trên địa bàn tỉnh Cao Bằng, trong giai đoạn từ năm 2011 đến nay. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao năng lực và hiệu quả hoạt động của đại biểu HĐND tỉnh, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, bảo vệ quyền lợi chính đáng của nhân dân, đồng thời hạn chế các biểu hiện tiêu cực như quan liêu, tham nhũng. Qua đó, nghiên cứu cũng cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để hoàn thiện phương thức tổ chức và hoạt động của HĐND tỉnh, đảm bảo thực quyền cho đại biểu dân cử.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý công, đặc biệt là lý thuyết về năng lực con người và chức năng giám sát của cơ quan quyền lực nhà nước. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết năng lực con người: Năng lực được hiểu là tổng hợp các thuộc tính tâm lý, kiến thức, kỹ năng và thái độ của cá nhân nhằm thực hiện hiệu quả một hoạt động nhất định. Năng lực giám sát của đại biểu HĐND tỉnh được cấu thành từ ba yếu tố chính: kiến thức chuyên môn và pháp luật, kỹ năng thực hiện công việc và thái độ, phẩm chất đạo đức cách mạng.

  • Lý thuyết chức năng giám sát của cơ quan quyền lực nhà nước: Giám sát là hoạt động theo dõi, kiểm tra, đánh giá việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan, tổ chức, cá nhân nhằm đảm bảo tuân thủ pháp luật và chính sách. Đại biểu HĐND tỉnh thực hiện chức năng giám sát thông qua các hình thức như chất vấn, giám sát văn bản quy phạm pháp luật, giám sát việc thi hành pháp luật và giám sát giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân.

Các khái niệm chuyên ngành được làm rõ gồm: năng lực giám sát, đại biểu HĐND tỉnh, giám sát chuyên đề, kỹ năng hoạt động đại biểu, và tiêu chuẩn đại biểu HĐND.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp, phân tích, so sánh, thống kê và khảo sát thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính bao gồm:

  • Số liệu thống kê về cơ cấu, trình độ, kỹ năng và hoạt động của đại biểu HĐND tỉnh Cao Bằng trong các nhiệm kỳ 2011-2016 và 2016-2021.

  • Tài liệu pháp luật liên quan như Hiến pháp năm 2013, Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015, Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND năm 2015.

  • Các báo cáo, kết quả giám sát, ý kiến cử tri và các tài liệu nghiên cứu liên quan.

Cỡ mẫu khảo sát gồm đại biểu HĐND tỉnh Cao Bằng và các cán bộ, chuyên viên liên quan. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu phi xác suất theo tiêu chí đại diện cho các nhóm đại biểu có đặc điểm khác nhau về trình độ, kinh nghiệm và vị trí công tác. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp định tính và định lượng, kết hợp phân tích nội dung và thống kê mô tả.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2017 đến 2018, bao gồm thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Cơ cấu và chất lượng đại biểu HĐND tỉnh Cao Bằng: Trong nhiệm kỳ 2011-2016, đại biểu có độ tuổi trung bình khoảng 45-55, với trình độ chuyên môn đa dạng nhưng tỷ lệ đại biểu có trình độ đại học trở lên chiếm khoảng 60%. Nhiệm kỳ 2016-2021, tỷ lệ này tăng lên khoảng 75%, cho thấy sự cải thiện về trình độ học vấn. Tuy nhiên, kỹ năng và kinh nghiệm thực tiễn của đại biểu còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả giám sát.

  2. Kiến thức và kỹ năng giám sát: Khoảng 40% đại biểu chưa có đầy đủ kiến thức về pháp luật và kỹ năng giám sát chuyên sâu. Kỹ năng tiếp xúc cử tri, kỹ năng chất vấn và kỹ năng xử lý thông tin còn yếu, dẫn đến hoạt động giám sát mang tính hình thức, chưa đi sâu vào các vấn đề trọng tâm.

  3. Ý thức và thái độ của đại biểu: Mặc dù đại đa số đại biểu có ý thức trách nhiệm cao, nhưng vẫn còn một bộ phận chưa thực sự chủ động trong việc tiếp xúc cử tri, tham gia các hoạt động giám sát thường xuyên. Thái độ làm việc chưa đồng đều, ảnh hưởng đến chất lượng các kiến nghị và kết luận giám sát.

  4. Hạn chế trong hoạt động giám sát: Hoạt động giám sát còn mang tính thời vụ, chưa có quy trình tổ chức chặt chẽ, nội dung giám sát dàn trải, chưa tập trung vào các vấn đề bức xúc, nổi cộm. Hoạt động chất vấn và trả lời chất vấn tại kỳ họp chưa sôi nổi, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan liên quan.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ cả yếu tố chủ quan và khách quan. Chủ quan gồm nhận thức chưa đầy đủ về vai trò, trách nhiệm của đại biểu, trình độ chuyên môn và kỹ năng còn yếu, thái độ làm việc chưa đồng đều. Khách quan gồm cơ sở pháp lý chưa hoàn thiện, cơ cấu tổ chức và bộ máy hoạt động của HĐND còn hạn chế, thiếu các điều kiện cần thiết cho hoạt động giám sát.

So sánh với kinh nghiệm của một số địa phương như Thái Bình và Hà Nam, việc tổ chức đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng cho đại biểu và đổi mới phương thức giám sát đã góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động. Tại Cao Bằng, việc áp dụng các giải pháp tương tự sẽ giúp khắc phục các tồn tại hiện nay.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện tỷ lệ đại biểu theo trình độ học vấn, kỹ năng giám sát và mức độ tham gia hoạt động giám sát qua các nhiệm kỳ, giúp minh họa rõ nét sự thay đổi và tồn tại cần khắc phục.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng cho đại biểu HĐND tỉnh: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về pháp luật, kỹ năng giám sát, kỹ năng tiếp xúc cử tri và kỹ năng chất vấn định kỳ hàng năm. Chủ thể thực hiện là Văn phòng HĐND tỉnh phối hợp với Trung tâm Bồi dưỡng đại biểu dân cử của Quốc hội. Mục tiêu nâng tỷ lệ đại biểu có kỹ năng giám sát đạt chuẩn lên trên 90% trong vòng 2 năm.

  2. Hoàn thiện cơ sở pháp lý và quy trình giám sát: Rà soát, đề xuất sửa đổi, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến hoạt động giám sát của đại biểu HĐND tỉnh, xây dựng quy trình tổ chức giám sát chặt chẽ, rõ ràng. Chủ thể thực hiện là Ban Pháp chế HĐND tỉnh phối hợp với các cơ quan chức năng, hoàn thành trong 1 năm.

  3. Đổi mới phương thức và nội dung giám sát: Tập trung giám sát các vấn đề trọng tâm, bức xúc được cử tri quan tâm, tăng cường giám sát chuyên đề và giám sát thường xuyên, tránh dàn trải. Chủ thể thực hiện là các Ban HĐND tỉnh và Tổ đại biểu HĐND tỉnh, áp dụng ngay từ nhiệm kỳ hiện tại.

  4. Tăng cường trách nhiệm và khả năng hoạt động độc lập của đại biểu: Khuyến khích đại biểu chủ động tiếp xúc cử tri, phản ánh trung thực ý kiến nhân dân, nâng cao tinh thần trách nhiệm trong hoạt động giám sát. Chủ thể thực hiện là Thường trực HĐND tỉnh và các tổ chức chính trị - xã hội địa phương, theo dõi và đánh giá hàng năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp: Nghiên cứu giúp nâng cao năng lực giám sát, kỹ năng tiếp xúc cử tri và thực hiện quyền hạn hiệu quả hơn trong hoạt động đại biểu.

  2. Cán bộ, công chức làm việc tại Văn phòng HĐND và các Ban HĐND tỉnh: Áp dụng các giải pháp tổ chức, quản lý và hỗ trợ đại biểu trong hoạt động giám sát, góp phần nâng cao chất lượng hoạt động của cơ quan dân cử.

  3. Các nhà quản lý, hoạch định chính sách địa phương: Hiểu rõ vai trò, trách nhiệm và năng lực của đại biểu HĐND trong giám sát, từ đó phối hợp hiệu quả trong công tác quản lý và phát triển kinh tế - xã hội.

  4. Giảng viên, nghiên cứu sinh chuyên ngành Quản lý công và Luật học: Tài liệu tham khảo bổ ích cho việc nghiên cứu về năng lực đại biểu dân cử, chức năng giám sát của cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Năng lực giám sát của đại biểu HĐND tỉnh gồm những yếu tố nào?
    Năng lực giám sát bao gồm kiến thức chuyên môn và pháp luật, kỹ năng thực hiện công việc (như kỹ năng tiếp xúc cử tri, kỹ năng chất vấn, kỹ năng xử lý thông tin) và thái độ, phẩm chất đạo đức cách mạng. Ví dụ, đại biểu cần có kỹ năng xây dựng kế hoạch giám sát và kỹ năng giao tiếp để truyền đạt hiệu quả ý kiến cử tri.

  2. Tại sao hoạt động giám sát của đại biểu HĐND tỉnh Cao Bằng còn hạn chế?
    Nguyên nhân chủ yếu là do nhận thức chưa đầy đủ về vai trò, trình độ và kỹ năng còn yếu, thái độ làm việc chưa đồng đều, cùng với cơ sở pháp lý và điều kiện tổ chức chưa hoàn thiện. Điều này dẫn đến giám sát mang tính hình thức, chưa tập trung vào các vấn đề trọng tâm.

  3. Các hình thức giám sát của đại biểu HĐND tỉnh gồm những gì?
    Bao gồm chất vấn tại kỳ họp, giám sát văn bản quy phạm pháp luật, giám sát việc thi hành pháp luật ở địa phương và giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân. Mỗi hình thức có vai trò quan trọng trong việc đảm bảo quyền lợi của nhân dân và hiệu quả quản lý nhà nước.

  4. Làm thế nào để nâng cao kỹ năng giám sát cho đại biểu HĐND tỉnh?
    Thông qua tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng chuyên sâu, cung cấp tài liệu, tạo điều kiện trao đổi kinh nghiệm và áp dụng các phương pháp giám sát hiện đại. Ví dụ, tỉnh Thái Bình đã tổ chức các lớp tập huấn chuyên đề và mời báo cáo viên có kinh nghiệm thực tiễn.

  5. Vai trò của thái độ và phẩm chất đạo đức trong năng lực giám sát là gì?
    Thái độ tích cực, trách nhiệm và phẩm chất đạo đức cách mạng là nền tảng để đại biểu thực hiện tốt chức năng giám sát, bảo vệ quyền lợi nhân dân và đấu tranh chống các biểu hiện tiêu cực. Đại biểu có đạo đức tốt sẽ được nhân dân tin tưởng và hoạt động hiệu quả hơn.

Kết luận

  • Năng lực giám sát của đại biểu HĐND tỉnh Cao Bằng là tổ hợp kiến thức, kỹ năng và thái độ, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả hoạt động giám sát.
  • Thực trạng hiện nay còn nhiều hạn chế về trình độ, kỹ năng và thái độ của đại biểu, cùng với cơ sở pháp lý và điều kiện tổ chức chưa hoàn thiện.
  • Kinh nghiệm từ các địa phương khác cho thấy việc đào tạo, đổi mới phương thức giám sát và hoàn thiện quy trình là những giải pháp thiết thực.
  • Luận văn đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực giám sát của đại biểu HĐND tỉnh trong thời gian tới.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai đào tạo, hoàn thiện pháp lý, đổi mới nội dung giám sát và tăng cường trách nhiệm đại biểu, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của HĐND tỉnh Cao Bằng.

Để góp phần phát huy vai trò của đại biểu HĐND tỉnh, các cơ quan chức năng và đại biểu cần phối hợp chặt chẽ trong việc thực hiện các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện năng lực và phương thức hoạt động giám sát.