I. Tổng Quan Về Năng Lực Giám Sát Của Đại Biểu HĐND Tỉnh
Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được tổ chức thành các đơn vị hành chính các cấp: cấp trung ương, cấp tỉnh, cấp huyện, cấp xã. Cấp trung ương là cấp vĩ mô, tổ chức quản lý toàn bộ lãnh thổ quốc gia. Cấp tỉnh, huyện, xã (ở địa phương) là cấp cụ thể hóa các đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, của cơ quan nhà nước cấp trên trong phạm vi tỉnh, huyện, xã tương ứng. Nếu cấp Trung ương đề ra đường lối, chính sách thì cấp địa phương tổ chức thực hiện đường lối, chính sách ấy trong phạm vi địa bàn. Cấp tỉnh là cấp đầu tiên của chính quyền địa phương, là cấp trung gian giữa trung ương và huyện, xã, là cấp có phạm vi quản lý lớn hơn so với cấp huyện và cấp xã. Chính quyền địa phương được tổ chức ở các đơn vị hành chính. Ở cấp tỉnh, chính quyền địa phương gồm HĐND tỉnh và UBND tỉnh. HĐND tỉnh là cơ quan quyền lực nhà nước ở tỉnh, đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của nhân dân, do nhân dân địa phương bầu ra, chịu trách nhiệm trước nhân dân địa phương và cơ quan nhà nước cấp trên. HĐND tỉnh quyết định các vấn đề của địa phương do luật định; giám sát việc tuân theo Hiến pháp và pháp luật ở địa phương và việc thực hiện nghị quyết của HĐND.
1.1. Vị Trí Vai Trò Của Đại Biểu HĐND Tỉnh Cao Bằng
Đại biểu HĐND tỉnh có vị trí quan trọng trong đời sống chính trị ở tỉnh khi góp phần tạo điều kiện, thúc đẩy sinh hoạt chính trị của nhân dân ở địa phương, là phương tiện, là cầu nối của cử tri địa phương với Nhà nước (thông qua các cơ quan nhà nước ở địa phương) trong mối quan hệ chính trị. Thông qua bầu cử, cử tri địa phương ủy quyền của mình cho đại biểu HĐND tỉnh để thông qua đại biểu HĐND tỉnh, cử tri thực hiện quyền làm chủ của mình đúng với phương châm: "dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra" khi tham gia bàn bạc, thảo luận và quyết định các vấn đề quan trọng về kinh tế - xã hội ở địa phương (biểu quyết các nghị quyết về phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương), khi thực hiện quyền giám sát, thanh tra, kiểm tra hoạt động của các cơ quan nhà nước ở địa phương; khi thực hiện quyền khiếu nại, tố cáo về những vi phạm của cá nhân, cơ quan nhà nước ở địa phương trong thực hiện nhiệm vụ, công vụ.
1.2. Trách Nhiệm Quyền Hạn Của Đại Biểu HĐND Tỉnh
Đại biểu HĐND tỉnh liên hệ chặt chẽ với cử tri, chịu sự giám sát của cử tri, thực hiện chế độ tiếp xúc, báo cáo với cử tri về hoạt động của mình và của HĐND tỉnh, trả lời những yêu cầu và kiến nghị của cử tri; xem xét, đôn đốc việc giải quyết khiếu nại, tố cáo của cử tri và đại biểu HĐND tỉnh được nhận những nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể được pháp luật quy định để thực hiện nhiệm vụ đại biểu của mình. Ở vị trí là phương tiện, là cầu nối của cử tri trong tỉnh với các cơ quan nhà nước trong mối quan hệ chính trị thì vai trò của đại biểu HĐND tỉnh là đại diện cho ý chí và nguyện vọng của nhân dân trong tỉnh, ở tác dụng góp phần tạo điều kiện, thúc đẩy sinh hoạt chính trị của nhân dân địa phương khi họ thực hiện quyền làm chủ của mình.
II. Giám Sát HĐND Tỉnh Cao Bằng Khái Niệm Và Nội Dung
Giám sát là một trong những chức năng của HĐND nói chung, của người đại biểu dân cử nói riêng, giám sát là việc HĐND sử dụng các phương tiện và công cụ của mình để tìm hiểu việc thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước và Nghị quyết do HĐND ban hành được thực thi ra sao, các cơ quan Nhà nước thực hiện như thế nào, trên cơ sở đó để bảo vệ lợi ích của địa phương, của nhân dân và thực hiện quyền giám sát đối với toàn bộ hoạt động của nhà nước, thể hiện vai trò của cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, bảo đảm tôn trọng và phát huy quyền dân chủ của nhân dân. Để HĐND thực hiện tốt chức năng này, điều đó phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Trong đó yếu tố năng lực của đại biểu HĐND là yếu tố quan trọng hàng đầu quyết định chất lượng, hiệu quả hoạt động của HĐND nói chung và đặc biệt nó ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng hoạt động giám sát của HĐND.
2.1. Khái Niệm Giám Sát Của Đại Biểu HĐND Tỉnh Cao Bằng
Giám sát của đại biểu HĐND tỉnh là việc đại biểu sử dụng quyền hạn được pháp luật quy định để theo dõi, xem xét, đánh giá hoạt động của các cơ quan nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội và cá nhân trong việc thực hiện Hiến pháp, luật, văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan nhà nước cấp trên và nghị quyết của HĐND. Mục đích của giám sát là bảo đảm tính hợp pháp, hợp lý, hiệu quả của các hoạt động này, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của Nhà nước, tổ chức và công dân.
2.2. Nội Dung Giám Sát Của Đại Biểu HĐND Tỉnh Cao Bằng
Nội dung giám sát của đại biểu HĐND tỉnh bao gồm: Giám sát việc tuân thủ Hiến pháp và pháp luật; Giám sát việc thực hiện nghị quyết của HĐND; Giám sát hoạt động của UBND, Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân cấp tỉnh; Giám sát hoạt động của các sở, ban, ngành cấp tỉnh; Giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân; Giám sát việc thực hiện các chương trình, dự án phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn tỉnh.
2.3. Hình Thức Giám Sát Của Đại Biểu HĐND Tỉnh Cao Bằng
Hình thức giám sát của đại biểu HĐND tỉnh rất đa dạng, bao gồm: Tham gia các kỳ họp của HĐND; Tham gia các hoạt động giám sát của Thường trực HĐND, các Ban của HĐND; Nghiên cứu, xem xét văn bản, tài liệu; Tiếp xúc cử tri; Tiếp công dân; Chất vấn; Tham gia các đoàn giám sát chuyên đề; Yêu cầu cung cấp thông tin; Phản ánh ý kiến, kiến nghị của cử tri.
III. Năng Lực Giám Sát Yếu Tố Cấu Thành Của Đại Biểu HĐND
Để HĐND thực hiện tốt chức năng này, điều đó phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Trong đó yếu tố năng lực của đại biểu HĐND là yếu tố quan trọng hàng đầu quyết định chất lượng, hiệu quả hoạt động của HĐND nói chung và đặc biệt nó ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng hoạt động giám sát của HĐND.
3.1. Kiến Thức Của Đại Biểu HĐND Tỉnh Về Giám Sát
Kiến thức của đại biểu HĐND tỉnh về giám sát bao gồm: Kiến thức về pháp luật liên quan đến hoạt động giám sát; Kiến thức về quy trình, thủ tục giám sát; Kiến thức về các lĩnh vực kinh tế - xã hội của tỉnh; Kiến thức về kỹ năng thu thập, phân tích thông tin; Kiến thức về kỹ năng chất vấn, tranh luận.
3.2. Kỹ Năng Giám Sát Của Đại Biểu HĐND Tỉnh
Kỹ năng của đại biểu HĐND tỉnh bao gồm: Kỹ năng thu thập, phân tích thông tin; Kỹ năng đặt câu hỏi; Kỹ năng chất vấn, tranh luận; Kỹ năng viết báo cáo; Kỹ năng làm việc nhóm; Kỹ năng giao tiếp, thuyết phục.
3.3. Ý Thức Và Thái Độ Của Đại Biểu HĐND Tỉnh
Ý thức và thái độ của đại biểu HĐND tỉnh bao gồm: Ý thức trách nhiệm; Tính khách quan, trung thực; Tinh thần đấu tranh; Sự kiên trì, bền bỉ; Sự tôn trọng pháp luật; Sự tôn trọng nhân dân.
IV. Thực Trạng Năng Lực Giám Sát Đại Biểu HĐND Cao Bằng
Tuy nhiên, hoạt động giám sát của HĐND tỉnh Cao Bằng nói chung và hoạt động giám sát của đại biểu HĐND tỉnh nói riêng trong thời gian qua vẫn còn hình thức và mang tính thời vụ, còn những cuộc giám sát chưa có phương pháp và quy trình tổ chức chặt chẽ; nội dung giám sát còn dàn trải, chưa đi sâu vào các vấn đề bức xúc, nổi cộm. Hoạt động giám sát tại kỳ họp còn hạn chế, hoạt động chất vấn và trả lời chất vấn chưa sôi nổi. Hoạt động giám sát của đại biểu HĐND còn ít, thiếu chặt chẽ, chưa sâu, chưa được duy trì thường xuyên; kiến thức và kỹ năng hoạt động của không ít đại biểu HĐND còn hạn chế. Những tồn tại trên đã làm hạn chế hiệu lực, hiệu quả hoạt động giám sát của đại biểu HĐND tỉnh Cao Bằng.
4.1. Đánh Giá Chung Về Năng Lực Giám Sát Hiện Nay
Đánh giá chung về năng lực giám sát của đại biểu HĐND tỉnh Cao Bằng cho thấy, bên cạnh những kết quả đạt được, vẫn còn nhiều hạn chế cần khắc phục. Năng lực giám sát của đại biểu chưa đồng đều, một số đại biểu còn thiếu kinh nghiệm, kỹ năng giám sát. Hoạt động giám sát chưa thực sự hiệu quả, chưa đi sâu vào các vấn đề bức xúc của địa phương.
4.2. Hạn Chế Và Nguyên Nhân Của Năng Lực Giám Sát
Những tồn tại trong hoạt động giám sát của đại biểu HĐND tỉnh do nhiều nguyên nhân, có nguyên nhân chủ quan như: Do sự nhận thức chưa đầy đủ về vị trí, vai trò, chức năng của HĐND; do sự hạn chế về kiến thức và kỹ năng hoạt động của đại biểu HĐND; do chất lượng các kiến nghị qua giám sát chưa cao; do việc thực hiện các kiến nghị sau giám sát không nghiêm túc; do cơ cấu đại biểu HĐND chưa hợp lý; do sự phối hợp thiếu chặt chẽ; do cung cấp thông tin không kịp thời,. Có nguyên nhân khách quan từ việc chưa có sự hoàn thiện cơ sở pháp lý về hoạt động giám sát của HĐND, cơ cấu tổ chức và bộ máy hoạt động của HĐND các cấp còn hạn chế.
V. Giải Pháp Nâng Cao Năng Lực Giám Sát HĐND Tỉnh Cao Bằng
Từ những tồn tại và nguyên nhân tồn tại nêu trên, để hoạt động giám sát của HĐND tỉnh cũng như đại biểu HĐND tỉnh đáp ứng yêu cầu thực tiễn hiện nay, tác giả chọn đề tài: "Năng lực giám sát của đại biểu Hội đồng nhân dân tỉnh Cao Bằng" làm luận văn Thạc sĩ.
5.1. Đổi Mới Nhận Thức Về Vai Trò Của HĐND Và Đại Biểu
Cần nâng cao nhận thức của các cấp ủy đảng, chính quyền và nhân dân về vai trò, vị trí của HĐND và đại biểu HĐND trong hệ thống chính trị. Đại biểu HĐND cần nhận thức rõ trách nhiệm của mình trước cử tri, không ngừng học tập, nâng cao trình độ, kỹ năng để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ.
5.2. Hoàn Thiện Cơ Sở Pháp Lý Về Giám Sát HĐND Tỉnh
Cần tiếp tục hoàn thiện cơ sở pháp lý về hoạt động giám sát của HĐND, quy định rõ hơn về thẩm quyền, trách nhiệm, quy trình, thủ tục giám sát. Đồng thời, cần tăng cường công tác kiểm tra, giám sát việc thực hiện các quy định của pháp luật về hoạt động giám sát.
5.3. Nâng Cao Trách Nhiệm Tăng Cường Khả Năng Độc Lập
Nâng cao trách nhiệm, tăng cường khả năng hoạt động độc lập của từng đại biểu Hội đồng nhân dân tỉnh. Cần tạo điều kiện để đại biểu HĐND chủ động thu thập thông tin, nghiên cứu, phân tích tình hình, đề xuất các giải pháp. Đồng thời, cần bảo đảm an toàn cho đại biểu HĐND khi thực hiện nhiệm vụ giám sát.
