Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam ngày càng hội nhập sâu rộng với nền kinh tế thế giới, các doanh nghiệp thương mại dịch vụ phải đối mặt với môi trường cạnh tranh khốc liệt và nhiều rủi ro. Theo ước tính, trong giai đoạn 2019-2021, Công ty Cổ phần Tin học Viễn thông Petrolimex (PIACOM) đã trải qua nhiều biến động trong hoạt động kinh doanh, đòi hỏi sự hoàn thiện trong công tác kế toán doanh thu, chi phí và xác định kết quả kinh doanh để nâng cao hiệu quả quản lý và ra quyết định. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng kế toán doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh tại PIACOM, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao tính chính xác và kịp thời của thông tin kế toán, phục vụ cho việc quản trị và phát triển bền vững của doanh nghiệp. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại trụ sở PIACOM ở Hà Nội trong giai đoạn 2019-2021, với trọng tâm là các hoạt động kế toán tài chính và kế toán quản trị liên quan đến doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh. Việc hoàn thiện công tác kế toán không chỉ giúp doanh nghiệp kiểm soát tốt hơn các nguồn lực mà còn góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh và thực hiện nghĩa vụ với Nhà nước một cách hiệu quả.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: kế toán tài chính và kế toán quản trị. Kế toán tài chính tập trung vào việc ghi nhận, phản ánh chính xác các giao dịch kinh tế phát sinh, đảm bảo tuân thủ các chuẩn mực kế toán Việt Nam (VAS) và chế độ kế toán doanh nghiệp hiện hành. Trong đó, chuẩn mực VAS 01 về doanh thu và chuẩn mực VAS 14 về thời điểm ghi nhận doanh thu được áp dụng để xác định doanh thu hợp lý. Kế toán quản trị hướng đến việc cung cấp thông tin phục vụ cho việc lập kế hoạch, kiểm soát và ra quyết định quản lý, bao gồm xây dựng dự toán doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh dựa trên các định mức chi phí tiêu chuẩn và điều kiện thực tế của doanh nghiệp. Các khái niệm chính được sử dụng gồm: doanh thu (bao gồm doanh thu bán hàng, doanh thu tài chính và thu nhập khác), chi phí (giá vốn hàng bán, chi phí tài chính, chi phí bán hàng, chi phí quản lý doanh nghiệp và chi phí khác), và kết quả kinh doanh (lợi nhuận gộp, lợi nhuận thuần và lợi nhuận sau thuế). Mô hình báo cáo kết quả kinh doanh theo mô hình lợi nhuận góp cũng được áp dụng để phân tích chi tiết các khoản mục doanh thu và chi phí.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp, kết hợp cả định tính và định lượng. Nguồn dữ liệu chính là dữ liệu thứ cấp thu thập từ các báo cáo tài chính, sổ sách kế toán, chứng từ liên quan và các văn bản pháp luật như Luật Kế toán, Thông tư 200/2014/TT-BTC của Bộ Tài chính. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ số liệu kế toán của PIACOM trong giai đoạn 2019-2021. Phương pháp chọn mẫu là phương pháp toàn bộ mẫu (census) nhằm đảm bảo tính đầy đủ và chính xác của dữ liệu. Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng cách so sánh số liệu thực tế với các chuẩn mực kế toán và các định mức dự toán, sử dụng các công cụ thống kê mô tả, bảng biểu và sơ đồ để minh họa. Quá trình nghiên cứu được tiến hành theo timeline: thu thập dữ liệu (tháng 1-3/2022), phân tích và đánh giá thực trạng (tháng 4-6/2022), đề xuất giải pháp (tháng 7-8/2022) và hoàn thiện luận văn (tháng 9/2022).

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng kế toán doanh thu: Doanh thu thuần của PIACOM trong năm 2021 đạt khoảng 150 tỷ đồng, tăng 12% so với năm 2019. Tuy nhiên, việc hạch toán doanh thu còn tồn tại bất cập như xuất hóa đơn trước khi ký biên bản nghiệm thu, dẫn đến rủi ro về tính chính xác của doanh thu trong kỳ báo cáo.

  2. Kế toán chi phí: Chi phí hoạt động trong năm 2021 là khoảng 120 tỷ đồng, trong đó chi phí giá vốn hàng bán chiếm 65%, chi phí bán hàng và quản lý doanh nghiệp chiếm 25%. Một số chi phí dự án được hạch toán trễ sau khi đã lập báo cáo, ảnh hưởng đến việc xác định kết quả kinh doanh chính xác.

  3. Xác định kết quả kinh doanh: Lợi nhuận sau thuế năm 2021 đạt khoảng 18 tỷ đồng, tăng 15% so với năm 2019. Tuy nhiên, do các sai sót trong hạch toán doanh thu và chi phí, kết quả kinh doanh chưa phản ánh đầy đủ thực trạng hoạt động của công ty.

  4. Kế toán quản trị: Việc xây dựng dự toán doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh còn chưa đồng bộ và thiếu tính kịp thời, gây khó khăn cho việc ra quyết định quản lý. Dự toán chi phí bán hàng và quản lý doanh nghiệp chưa được cập nhật theo biến động thực tế của thị trường và hoạt động sản xuất kinh doanh.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên là do quy trình hạch toán chưa chặt chẽ, thiếu sự phối hợp đồng bộ giữa các phòng ban, đặc biệt là giữa phòng kế toán và các phòng ban triển khai dự án. So với các nghiên cứu trong ngành, PIACOM có mức tăng trưởng doanh thu và lợi nhuận tương đối ổn định nhưng vẫn cần cải thiện tính chính xác và kịp thời của thông tin kế toán. Việc hạch toán doanh thu trước khi hoàn tất các thủ tục nghiệm thu là điểm khác biệt so với các doanh nghiệp cùng ngành, gây rủi ro về báo cáo tài chính. Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là giúp doanh nghiệp nhận diện rõ các điểm yếu trong công tác kế toán, từ đó nâng cao hiệu quả quản trị tài chính, đảm bảo tuân thủ pháp luật và tăng cường năng lực cạnh tranh trên thị trường.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện quy trình hạch toán doanh thu: Áp dụng nghiêm ngặt nguyên tắc ghi nhận doanh thu theo thời điểm chuyển giao rủi ro và lợi ích, tránh xuất hóa đơn trước khi ký biên bản nghiệm thu. Chủ thể thực hiện: Phòng Kế toán phối hợp với phòng Dự án, thời gian thực hiện trong 6 tháng tới.

  2. Cải tiến công tác hạch toán chi phí: Thiết lập hệ thống kiểm soát nội bộ chặt chẽ để đảm bảo chi phí dự án được hạch toán kịp thời, chính xác. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc và Phòng Tài chính – Kế toán, triển khai trong vòng 1 năm.

  3. Xây dựng và cập nhật dự toán kế toán quản trị: Thiết lập hệ thống dự toán doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh theo quý, cập nhật dựa trên biến động thị trường và kết quả thực tế. Chủ thể thực hiện: Phòng Kế toán quản trị, phối hợp với các phòng ban liên quan, thực hiện ngay từ quý tiếp theo.

  4. Đào tạo nâng cao năng lực nhân sự kế toán: Tổ chức các khóa đào tạo về chuẩn mực kế toán Việt Nam và kỹ năng quản lý dự án cho nhân viên kế toán và các phòng ban liên quan. Chủ thể thực hiện: Ban Nhân sự phối hợp với Phòng Kế toán, kế hoạch đào tạo trong 12 tháng tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản trị doanh nghiệp: Giúp hiểu rõ về vai trò của kế toán doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh trong việc ra quyết định chiến lược và quản lý hiệu quả nguồn lực.

  2. Nhân viên kế toán và tài chính: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về quy trình hạch toán, chuẩn mực kế toán và kỹ thuật lập báo cáo tài chính, nâng cao kỹ năng thực hành.

  3. Chuyên gia tư vấn tài chính – kế toán: Là tài liệu tham khảo để đánh giá và đề xuất giải pháp cải tiến công tác kế toán cho các doanh nghiệp thương mại dịch vụ tương tự.

  4. Sinh viên và nghiên cứu sinh ngành Kế toán – Tài chính: Hỗ trợ nghiên cứu, học tập về kế toán doanh thu, chi phí và xác định kết quả kinh doanh trong doanh nghiệp thương mại dịch vụ.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kế toán doanh thu được ghi nhận khi nào?
    Doanh thu được ghi nhận khi doanh nghiệp chuyển giao phần lớn rủi ro và lợi ích liên quan đến sản phẩm cho khách hàng, đồng thời không còn kiểm soát hàng hóa. Ví dụ, theo chuẩn mực VAS 14, thời điểm ghi nhận doanh thu là khi ký kết biên bản nghiệm thu.

  2. Chi phí nào được tính vào giá vốn hàng bán?
    Giá vốn hàng bán bao gồm giá mua hàng hóa xuất kho và các chi phí thu mua liên quan như vận chuyển, bảo hiểm, bốc xếp. Ví dụ, chi phí vận chuyển hàng hóa từ nhà cung cấp về kho doanh nghiệp được phân bổ vào giá vốn.

  3. Làm thế nào để xây dựng dự toán chi phí hiệu quả?
    Dự toán chi phí dựa trên kết quả kỳ trước, điều kiện thực tế và định mức chi phí tiêu chuẩn, đồng thời cập nhật biến động thị trường. Ví dụ, dự toán chi phí bán hàng cần tính đến thay đổi giá nguyên vật liệu và nhân công.

  4. Tại sao cần phân biệt kế toán tài chính và kế toán quản trị?
    Kế toán tài chính tập trung vào báo cáo tuân thủ pháp luật và phản ánh chính xác tình hình tài chính, trong khi kế toán quản trị cung cấp thông tin phục vụ quản lý nội bộ và ra quyết định chiến lược.

  5. Lợi ích của việc hoàn thiện kế toán doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh là gì?
    Giúp doanh nghiệp nâng cao tính chính xác của báo cáo tài chính, cải thiện quản lý chi phí, tăng hiệu quả kinh doanh và đáp ứng yêu cầu pháp lý, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận về kế toán doanh thu, chi phí và xác định kết quả kinh doanh trong doanh nghiệp thương mại dịch vụ, đặc biệt tại Công ty Cổ phần Tin học Viễn thông Petrolimex.
  • Đã đánh giá thực trạng kế toán doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh trong giai đoạn 2019-2021, chỉ ra các điểm mạnh và hạn chế trong công tác hạch toán và quản trị.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện quy trình hạch toán, xây dựng dự toán và nâng cao năng lực nhân sự nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính.
  • Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, giúp doanh nghiệp cải thiện công tác kế toán, đáp ứng yêu cầu quản lý và phát triển bền vững.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi đánh giá hiệu quả và cập nhật liên tục để phù hợp với điều kiện kinh doanh thay đổi. Đề nghị các nhà quản lý và chuyên gia kế toán áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao hiệu quả hoạt động doanh nghiệp.