I. Giới thiệu Tầm quan trọng xây dựng môi trường văn hóa
Xây dựng môi trường văn hóa trong Quân đội nhân dân là nhiệm vụ quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình hình thành và phát triển nhân cách của quân nhân. Đây là "cái nôi" nuôi dưỡng tâm hồn, tình cảm, bản lĩnh chính trị, đạo đức, lối sống, và năng lực sáng tạo. Đại hội XIII của Đảng nhấn mạnh xây dựng môi trường văn hóa toàn diện, để văn hóa thực sự là động lực phát triển. Các trung đoàn bộ binh, đơn vị cơ sở của Quân đội nhân dân, đóng vai trò quan trọng trong bảo vệ Tổ quốc. Xây dựng môi trường văn hóa vững mạnh, nâng cao chất lượng xây dựng là yêu cầu khách quan, cấp thiết hiện nay. Điều này góp phần nâng cao trình độ sẵn sàng chiến đấu và sức mạnh chiến đấu, hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao, xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện. Chính vì vậy, việc nghiên cứu và tìm ra các giải pháp để nâng cao chất lượng xây dựng môi trường văn hóa trong quân đội là vô cùng quan trọng.
1.1. Vai trò của văn hóa quân đội trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc
Văn hóa quân đội không chỉ là yếu tố tinh thần mà còn là sức mạnh nội sinh, tạo nên sự gắn kết, ý chí quyết tâm và khả năng chiến đấu của quân nhân. Một môi trường văn hóa lành mạnh, giàu tính nhân văn, sẽ khơi dậy lòng yêu nước, tinh thần trách nhiệm và ý thức kỷ luật cao, góp phần bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ. Nó ảnh hưởng tới văn hóa ứng xử của người quân nhân.
1.2. Mối liên hệ giữa môi trường văn hóa và phẩm chất người quân nhân
Môi trường văn hóa có tác động sâu sắc đến việc hình thành và phát triển phẩm chất đạo đức, lối sống của quân nhân. Một môi trường văn hóa tốt sẽ tạo điều kiện để quân nhân rèn luyện bản lĩnh chính trị vững vàng, nâng cao nhận thức, tu dưỡng đạo đức cách mạng, trở thành những người lính gương mẫu, trung thành với Đảng, với Tổ quốc và nhân dân.
II. Thách thức Hạn chế trong xây dựng môi trường văn hóa hiện nay
Bên cạnh những thành tựu, chất lượng xây dựng môi trường văn hóa ở các trung đoàn bộ binh vẫn còn tồn tại hạn chế. Nhận thức của một bộ phận chủ thể và lực lượng tham gia xây dựng chưa đầy đủ, sâu sắc. Nội dung, hình thức, biện pháp xây dựng còn đơn giản, chưa phong phú. Đầu tư cơ sở vật chất chưa đáp ứng nhu cầu thực tế, chưa phát huy được vai trò của môi trường văn hóa. Tình hình thế giới và khu vực diễn biến phức tạp, cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 và đại dịch Covid-19 tác động đến mọi lĩnh vực. Các thế lực thù địch tăng cường chống phá, tuyên truyền hệ tư tưởng tư sản. Tình trạng tham nhũng, tiêu cực, suy thoái tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống diễn biến phức tạp, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống, hoạt động của quân đội, dẫn đến vi phạm pháp luật, kỷ luật. Điều này ảnh hưởng đến kết quả xây dựng trung đoàn vững mạnh toàn diện.
2.1. Đánh giá thực trạng đời sống văn hóa quân đội
Thực tế cho thấy, đời sống văn hóa quân đội ở một số đơn vị còn đơn điệu, thiếu tính hấp dẫn. Các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao chưa được tổ chức thường xuyên, chưa đáp ứng được nhu cầu giải trí, thư giãn của bộ đội. Cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ cho các hoạt động văn hóa còn thiếu thốn, lạc hậu. Điều này làm giảm sự hứng thú, nhiệt tình tham gia của quân nhân.
2.2. Tác động của chính trị tư tưởng đến môi trường văn hóa
Sự xâm nhập của các luồng văn hóa độc hại, thông tin sai lệch, xuyên tạc trên mạng xã hội, cùng với những biểu hiện suy thoái về chính trị tư tưởng, đạo đức, lối sống trong một bộ phận cán bộ, đảng viên, đã tác động tiêu cực đến môi trường văn hóa trong quân đội. Điều này đòi hỏi phải tăng cường công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, nâng cao sức đề kháng văn hóa cho quân nhân.
2.3. Hạn chế về cơ sở vật chất và nguồn lực cho văn hóa tinh thần
Đầu tư cho văn hóa tinh thần trong quân đội chưa tương xứng với yêu cầu và nhiệm vụ. Cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ cho các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao còn thiếu thốn, lạc hậu. Đội ngũ cán bộ làm công tác văn hóa còn thiếu về số lượng và yếu về chất lượng. Nguồn kinh phí dành cho các hoạt động văn hóa còn hạn hẹp.
III. Cách nâng cao chất lượng xây dựng môi trường văn hóa đơn vị
Để nâng cao chất lượng xây dựng môi trường văn hóa ở các trung đoàn bộ binh, cần có giải pháp đồng bộ. Trước hết, cần nâng cao nhận thức về vai trò của môi trường văn hóa trong xây dựng đơn vị vững mạnh. Tiếp theo, xây dựng nội dung, hình thức, biện pháp xây dựng phong phú, đa dạng, phù hợp với đặc điểm của đơn vị. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, phát huy vai trò của môi trường văn hóa đối với các hoạt động của đơn vị. Chú trọng xây dựng đội ngũ cán bộ làm công tác văn hóa có trình độ chuyên môn cao, tâm huyết với nghề. Đồng thời, tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, đánh giá chất lượng xây dựng môi trường văn hóa.
3.1. Giải pháp giáo dục văn hóa và phẩm chất đạo đức cho quân nhân
Tăng cường giáo dục văn hóa, lịch sử, truyền thống của dân tộc và quân đội. Tổ chức các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao lành mạnh, bổ ích. Xây dựng văn hóa ứng xử văn minh, lịch sự trong đơn vị. Nâng cao ý thức chấp hành pháp luật, kỷ luật quân đội. Phát huy vai trò của các tổ chức quần chúng trong xây dựng môi trường văn hóa.
3.2. Xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh trong đơn vị
Tạo dựng môi trường văn hóa dân chủ, cởi mở, tin tưởng lẫn nhau. Phát huy tinh thần đoàn kết, gắn bó, tương thân tương ái trong đơn vị. Ngăn chặn sự xâm nhập của các luồng văn hóa độc hại. Xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật, kỷ luật quân đội. Xây dựng mối quan hệ tốt đẹp với nhân dân.
3.3. Nâng cao đời sống văn hóa tinh thần cho cán bộ chiến sĩ
Đảm bảo đời sống vật chất, tinh thần cho bộ đội. Tổ chức các hoạt động vui chơi, giải trí lành mạnh. Tạo điều kiện để bộ đội học tập, nâng cao trình độ văn hóa, chuyên môn. Quan tâm đến tâm tư, nguyện vọng của bộ đội. Xây dựng gia đình hạnh phúc, ấm no, tiến bộ.
IV. Phương pháp Đổi mới nội dung hình thức xây dựng văn hóa quân sự
Để nâng cao chất lượng xây dựng môi trường văn hóa, cần đổi mới nội dung, hình thức xây dựng văn hóa quân sự. Nội dung phải bám sát nhiệm vụ chính trị của đơn vị, phù hợp với đặc điểm tâm lý của quân nhân. Hình thức phải đa dạng, phong phú, hấp dẫn, có tính giáo dục cao. Kết hợp giữa giáo dục truyền thống với bồi dưỡng lý tưởng cách mạng, giữa học tập lý luận với rèn luyện thực tiễn. Sử dụng các phương tiện thông tin, truyền thông hiện đại để tuyên truyền, giáo dục. Phát huy vai trò của văn nghệ quần chúng, thể dục thể thao trong xây dựng môi trường văn hóa.
4.1. Áp dụng công nghệ trong giáo dục văn hóa và tuyên truyền
Sử dụng các phần mềm, ứng dụng trên điện thoại thông minh để truyền tải thông tin, kiến thức về văn hóa, lịch sử, truyền thống. Tổ chức các buổi giao lưu trực tuyến với các nhà văn hóa, nghệ sĩ, chiến sĩ tiêu biểu. Phát triển các kênh thông tin, truyền thông trên mạng xã hội để thu hút sự quan tâm của quân nhân. Tạo ra các sản phẩm văn hóa số như phim ngắn, ca nhạc, trò chơi điện tử có nội dung giáo dục.
4.2. Tăng cường tính tương tác trong các hoạt động văn hóa tinh thần
Tổ chức các cuộc thi, hội diễn, liên hoan văn nghệ với sự tham gia đông đảo của quân nhân. Tạo điều kiện để quân nhân thể hiện tài năng, năng khiếu của mình. Khuyến khích quân nhân sáng tác các tác phẩm văn học, nghệ thuật phản ánh đời sống, sinh hoạt trong quân đội. Tổ chức các hoạt động giao lưu văn hóa với các đơn vị bạn, các địa phương.
4.3. Đẩy mạnh văn hóa trong huấn luyện và sinh hoạt thường ngày
Lồng ghép nội dung giáo dục văn hóa, đạo đức, lối sống vào các bài giảng, buổi huấn luyện. Xây dựng các quy tắc ứng xử văn minh, lịch sự trong đơn vị. Tổ chức các hoạt động vui chơi, giải trí lành mạnh trong thời gian nghỉ ngơi. Tạo không gian xanh, sạch, đẹp trong đơn vị.
V. Ứng dụng Kết quả nghiên cứu và kinh nghiệm thực tiễn xây dựng
Nghiên cứu này cung cấp luận cứ khoa học cho việc nâng cao chất lượng xây dựng môi trường văn hóa ở các trung đoàn bộ binh. Kết quả nghiên cứu có thể ứng dụng trong việc xây dựng các chương trình, kế hoạch, biện pháp cụ thể để nâng cao đời sống văn hóa của quân nhân. Kinh nghiệm thực tiễn từ các đơn vị tiên tiến có thể được nhân rộng để xây dựng môi trường văn hóa vững mạnh trong toàn quân. Những giải pháp trong bài viết này hướng đến việc xây dựng môi trường văn hóa bền vững, đáp ứng yêu cầu bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.
5.1. Chia sẻ kinh nghiệm từ các đơn vị điển hình tiên tiến
Nghiên cứu, học tập và nhân rộng các mô hình, điển hình tiên tiến trong xây dựng môi trường văn hóa từ các đơn vị bạn. Tổ chức các hội thảo, tọa đàm để trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm. Xây dựng các bộ tiêu chí đánh giá chất lượng xây dựng môi trường văn hóa để làm cơ sở cho việc học tập, nhân rộng.
5.2. Đánh giá hiệu quả của các mô hình văn hóa quân đội
Thường xuyên đánh giá hiệu quả của các mô hình văn hóa quân đội đang được triển khai. Thu thập thông tin phản hồi từ quân nhân để điều chỉnh, bổ sung cho phù hợp. Đánh giá tác động của môi trường văn hóa đến kết quả huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu của đơn vị.
VI. Kết luận Hướng tới môi trường văn hóa vững mạnh tương lai
Xây dựng môi trường văn hóa trong Quân đội nhân dân là nhiệm vụ lâu dài, đòi hỏi sự chung tay của toàn quân. Cần tiếp tục quán triệt sâu sắc các nghị quyết, chỉ thị của Đảng, Nhà nước về văn hóa, xây dựng môi trường văn hóa trong quân đội. Phát huy vai trò của các cấp ủy, chỉ huy, cơ quan chính trị, các tổ chức quần chúng trong lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện. Tăng cường sự phối hợp giữa quân đội với các ban, ngành, địa phương trong xây dựng môi trường văn hóa. Tin rằng, với sự nỗ lực của toàn quân, môi trường văn hóa trong Quân đội nhân dân sẽ ngày càng vững mạnh, góp phần xây dựng quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
6.1. Đề xuất các giải pháp mang tính chiến lược lâu dài
Xây dựng chiến lược phát triển văn hóa trong quân đội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về văn hóa trong quân đội. Đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ làm công tác văn hóa có trình độ chuyên môn cao, tâm huyết với nghề. Tăng cường đầu tư cho văn hóa, đảm bảo đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ.
6.2. Tiếp tục nghiên cứu và phát triển lý luận về văn hóa quân đội
Tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận để làm sáng tỏ hơn nữa vai trò, vị trí của văn hóa trong quân đội. Xây dựng hệ thống lý luận về văn hóa quân đội phù hợp với điều kiện thực tiễn của Việt Nam. Tổ chức các hội thảo, tọa đàm khoa học để trao đổi, thảo luận về các vấn đề liên quan đến văn hóa quân đội.
