Tổng quan nghiên cứu

Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới (NTM) đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng sau gần một thập kỷ triển khai, góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn. Tuy nhiên, yêu cầu về chất lượng và tiêu chí của NTM ngày càng cao, đặc biệt là mô hình NTM kiểu mẫu, đòi hỏi sự quản lý nhà nước chặt chẽ và hiệu quả hơn. Xã Liên Khê, huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng, với vị trí địa lý đặc thù và nhiều khó khăn về điều kiện tự nhiên, kinh tế, đã được lựa chọn làm điểm xây dựng NTM kiểu mẫu từ năm 2021. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng công tác quản lý nhà nước trong xây dựng NTM kiểu mẫu tại xã Liên Khê giai đoạn 2021-2025, từ đó đề xuất các giải pháp tăng cường quản lý nhằm nâng cao hiệu quả xây dựng NTM kiểu mẫu.

Nghiên cứu tập trung phân tích các khía cạnh quản lý như quy hoạch, tổ chức bộ máy, huy động nguồn lực, quản lý thực hiện các chỉ tiêu và công tác kiểm tra, đánh giá. Qua đó, luận văn góp phần làm rõ vai trò của quản lý nhà nước trong việc thúc đẩy phát triển bền vững nông thôn, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho các chính sách và giải pháp quản lý tại địa phương. Phạm vi nghiên cứu bao gồm xã Liên Khê, huyện Thủy Nguyên, trong giai đoạn từ 2021 đến 2025, với trọng tâm là các hoạt động quản lý nhà nước liên quan đến xây dựng NTM kiểu mẫu. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý, góp phần thực hiện thành công mục tiêu phát triển nông thôn mới của thành phố Hải Phòng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý nhà nước và phát triển nông thôn mới, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý nhà nước: Nhấn mạnh vai trò của nhà nước trong việc điều phối, kiểm soát và hỗ trợ các hoạt động phát triển xã hội, kinh tế, đặc biệt trong lĩnh vực nông thôn mới. Quản lý nhà nước được hiểu là sự tác động có tổ chức, có hệ thống công cụ pháp luật và chính sách nhằm điều chỉnh hành vi của các chủ thể trong xã hội để đạt mục tiêu phát triển bền vững.

  • Mô hình xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu: Định nghĩa NTM kiểu mẫu là mô hình phát triển toàn diện, có kết cấu hạ tầng đồng bộ, hiện đại, cơ cấu kinh tế hợp lý, môi trường sống an toàn, giàu bản sắc văn hóa dân tộc và đảm bảo an ninh trật tự. Mô hình này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp chính quyền, cộng đồng và các tổ chức liên quan.

  • Khái niệm huy động nguồn lực và quản lý dự án công: Tập trung vào việc huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực tài chính, nhân lực, vật liệu và công nghệ trong xây dựng NTM kiểu mẫu, đồng thời quản lý chặt chẽ tiến độ, chất lượng và hiệu quả các dự án phát triển.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý nhà nước, xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu, huy động nguồn lực, tổ chức bộ máy quản lý, kiểm tra đánh giá và sự tham gia của cộng đồng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa thu thập dữ liệu thứ cấp và khảo sát thực địa:

  • Nguồn dữ liệu: Bao gồm các văn bản pháp luật, quyết định của UBND thành phố Hải Phòng như Quyết định số 1848/QĐ-UBND (2022) về bộ tiêu chí NTM cấp xã giai đoạn 2021-2025, Quyết định số 157/QĐ-UBND về bộ tiêu chí xã NTM kiểu mẫu, các báo cáo thống kê kinh tế xã hội của xã Liên Khê, cùng các tài liệu nghiên cứu liên quan.

  • Phương pháp thu thập dữ liệu: Khảo sát thực địa tại xã Liên Khê thông qua phỏng vấn sâu với cán bộ quản lý, người dân và các tổ chức liên quan; quan sát trực tiếp; thu thập số liệu thống kê về thu nhập, diện tích sản xuất, tỷ lệ hộ nghèo, tiến độ xây dựng hạ tầng.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích định lượng để đánh giá các chỉ tiêu kinh tế xã hội, so sánh tiến độ thực hiện với kế hoạch; phân tích định tính để đánh giá hiệu quả công tác quản lý, vai trò của các chủ thể tham gia và các yếu tố ảnh hưởng. Phân tích SWOT được áp dụng để nhận diện điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong quản lý nhà nước xây dựng NTM kiểu mẫu tại địa phương.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Khảo sát khoảng 150 hộ dân đại diện cho các thôn trong xã, cùng với phỏng vấn 20 cán bộ quản lý và đại diện các tổ chức chính trị xã hội. Mẫu được chọn theo phương pháp ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện và phản ánh đa dạng các quan điểm.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong năm 2023, tập trung thu thập và phân tích dữ liệu giai đoạn 2021-2023, đồng thời đề xuất giải pháp cho giai đoạn tiếp theo đến năm 2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Quy hoạch và thực hiện quy hoạch xây dựng NTM kiểu mẫu: Xã Liên Khê đã hoàn thành 85% kế hoạch quy hoạch xây dựng NTM kiểu mẫu, trong đó có sự tham gia tích cực của cộng đồng địa phương. Tuy nhiên, việc điều chỉnh quy hoạch còn chậm, ảnh hưởng đến tiến độ các dự án hạ tầng. So với các xã điểm như Tân Dân và Tiên Thắng, Liên Khê còn hạn chế trong việc cụ thể hóa quy hoạch và triển khai đồng bộ.

  2. Tổ chức bộ máy và đội ngũ cán bộ quản lý: Đội ngũ cán bộ xã có trình độ chuyên môn đạt khoảng 70% theo tiêu chuẩn, tuy nhiên năng lực quản lý và kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin còn hạn chế. Tỷ lệ cán bộ được đào tạo nâng cao năng lực trong 3 năm qua đạt 60%. So với xã Tiên Thắng, Liên Khê cần tăng cường đào tạo và kiện toàn bộ máy để đáp ứng yêu cầu quản lý NTM kiểu mẫu.

  3. Huy động nguồn lực: Tổng vốn huy động cho xây dựng NTM kiểu mẫu tại Liên Khê giai đoạn 2021-2023 đạt khoảng 120 tỷ đồng, trong đó ngân sách nhà nước chiếm 65%, còn lại là vốn xã hội hóa và doanh nghiệp. So với xã Tân Dân, tỷ lệ huy động vốn ngoài ngân sách còn thấp, ảnh hưởng đến khả năng đầu tư các công trình trọng điểm.

  4. Quản lý thực hiện các chỉ tiêu xây dựng NTM kiểu mẫu: Thu nhập bình quân đầu người năm 2022 đạt 71,1 triệu đồng/người/năm, tăng 1,9 lần so với năm 2017. Tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 0,85%. Tuy nhiên, sự chênh lệch về mức độ hoàn thành các tiêu chí giữa các thôn còn lớn, đặc biệt là về môi trường và hạ tầng giao thông.

  5. Công tác kiểm tra, đánh giá: Việc kiểm tra, giám sát được thực hiện định kỳ với tần suất 2 lần/năm, tuy nhiên công tác đánh giá còn mang tính hình thức, thiếu các chỉ số đánh giá định lượng và phản hồi kịp thời. So với các xã điểm, Liên Khê cần nâng cao chất lượng kiểm tra để phát hiện và xử lý kịp thời các tồn tại.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy công tác quản lý nhà nước tại xã Liên Khê đã đạt được nhiều tiến bộ, góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế xã hội và nâng cao đời sống người dân. Tuy nhiên, những hạn chế về năng lực cán bộ, huy động nguồn lực và kiểm tra đánh giá vẫn là những thách thức lớn. Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ điều kiện tự nhiên khó khăn, nguồn lực tài chính hạn chế và sự chưa đồng bộ trong tổ chức bộ máy quản lý.

So sánh với các xã điểm như Tân Dân và Tiên Thắng, Liên Khê cần học hỏi kinh nghiệm trong công tác tuyên truyền, huy động sự tham gia của cộng đồng và phát triển mô hình thôn thông minh. Việc áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý và giám sát cũng là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả quản lý.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tiến độ thực hiện các tiêu chí NTM kiểu mẫu, bảng so sánh thu nhập và tỷ lệ hộ nghèo qua các năm, cùng biểu đồ phân bổ nguồn vốn đầu tư. Các bảng số liệu về trình độ cán bộ và kết quả kiểm tra cũng giúp minh họa rõ nét hơn thực trạng quản lý.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao chất lượng quy hoạch và tổ chức thực hiện: Cần hoàn thiện quy hoạch xây dựng NTM kiểu mẫu theo hướng cụ thể, khoa học và phù hợp với điều kiện địa phương. Tăng cường sự tham gia của cộng đồng trong quá trình điều chỉnh và giám sát quy hoạch. Thời gian thực hiện: 2023-2025. Chủ thể: UBND xã phối hợp với các phòng ban chuyên môn.

  2. Hoàn thiện bộ máy quản lý và nâng cao năng lực cán bộ: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý dự án, ứng dụng công nghệ thông tin và kỹ năng lãnh đạo cho cán bộ xã. Kiện toàn bộ máy quản lý theo hướng tinh gọn, hiệu quả. Thời gian: 2023-2024. Chủ thể: UBND xã, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.

  3. Tăng cường huy động và sử dụng hiệu quả nguồn lực: Đẩy mạnh vận động xã hội hóa, thu hút đầu tư từ doanh nghiệp và các tổ chức kinh tế. Xây dựng cơ chế minh bạch, hiệu quả trong quản lý tài chính và sử dụng vốn. Thời gian: 2023-2025. Chủ thể: Ban chỉ đạo xây dựng NTM xã, các tổ chức chính trị xã hội.

  4. Cải thiện công tác kiểm tra, đánh giá và giám sát: Xây dựng hệ thống chỉ số đánh giá định lượng, tăng cường kiểm tra thực chất, xử lý kịp thời các tồn tại. Áp dụng công nghệ thông tin trong giám sát và báo cáo. Thời gian: 2023-2024. Chủ thể: UBND xã, Ban quản lý xây dựng NTM.

  5. Thúc đẩy sự tham gia tích cực của cộng đồng: Tăng cường tuyên truyền, vận động nhân dân tham gia xây dựng NTM kiểu mẫu, phát huy vai trò chủ thể của người dân. Xây dựng các mô hình tự quản, tổ chức phong trào thi đua. Thời gian: liên tục. Chủ thể: Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức đoàn thể xã.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước cấp xã, huyện: Nghiên cứu giúp nâng cao hiểu biết về công tác quản lý xây dựng NTM kiểu mẫu, từ đó áp dụng hiệu quả trong thực tiễn quản lý địa phương.

  2. Nhà hoạch định chính sách và các cơ quan quản lý cấp tỉnh, thành phố: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng và điều chỉnh chính sách phát triển nông thôn mới, đặc biệt trong việc phân bổ nguồn lực và tổ chức bộ máy quản lý.

  3. Các tổ chức nghiên cứu và đào tạo về phát triển nông thôn, quản lý kinh tế: Là tài liệu tham khảo bổ ích cho các đề tài nghiên cứu, bài giảng và chương trình đào tạo liên quan đến phát triển nông thôn và quản lý nhà nước.

  4. Cộng đồng dân cư và các tổ chức xã hội tại địa phương: Giúp nâng cao nhận thức, khuyến khích sự tham gia tích cực của người dân trong xây dựng NTM kiểu mẫu, từ đó góp phần phát triển bền vững nông thôn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước trong xây dựng NTM kiểu mẫu là gì?
    Quản lý nhà nước trong xây dựng NTM kiểu mẫu là hoạt động của các cơ quan nhà nước nhằm điều phối, kiểm soát và hỗ trợ quá trình phát triển nông thôn theo các tiêu chí kiểu mẫu, đảm bảo phát triển bền vững và nâng cao chất lượng cuộc sống người dân.

  2. Tại sao xã Liên Khê được chọn làm điểm xây dựng NTM kiểu mẫu?
    Liên Khê có vị trí địa lý thuận lợi, nhiều di tích lịch sử văn hóa và tiềm năng phát triển kinh tế, tuy nhiên còn nhiều khó khăn về điều kiện tự nhiên và kinh tế. Việc chọn Liên Khê làm điểm giúp khai thác tiềm năng, khắc phục khó khăn và tạo mô hình mẫu cho các xã khác.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý xây dựng NTM kiểu mẫu tại Liên Khê là gì?
    Khó khăn gồm hạn chế về năng lực cán bộ, nguồn lực tài chính chưa đủ, tiến độ thực hiện quy hoạch chậm, sự chênh lệch trong hoàn thành tiêu chí giữa các thôn và công tác kiểm tra đánh giá chưa hiệu quả.

  4. Làm thế nào để huy động nguồn lực hiệu quả cho xây dựng NTM kiểu mẫu?
    Cần xây dựng cơ chế minh bạch, khuyến khích xã hội hóa, thu hút đầu tư từ doanh nghiệp, phối hợp chặt chẽ giữa các cấp chính quyền và cộng đồng, đồng thời quản lý chặt chẽ và sử dụng hiệu quả các nguồn vốn.

  5. Vai trò của cộng đồng dân cư trong xây dựng NTM kiểu mẫu như thế nào?
    Cộng đồng dân cư là chủ thể quan trọng, tham gia tích cực trong quy hoạch, thực hiện và giám sát các hoạt động xây dựng NTM. Sự đồng thuận và đóng góp của người dân tạo động lực và đảm bảo tính bền vững của chương trình.

Kết luận

  • Quản lý nhà nước đóng vai trò then chốt trong xây dựng NTM kiểu mẫu, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và phát triển kinh tế xã hội tại xã Liên Khê.
  • Thực trạng quản lý tại Liên Khê đã đạt nhiều kết quả tích cực nhưng còn tồn tại hạn chế về năng lực cán bộ, huy động nguồn lực và kiểm tra đánh giá.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào nâng cao chất lượng quy hoạch, hoàn thiện bộ máy quản lý, tăng cường huy động nguồn lực và cải thiện công tác kiểm tra, giám sát.
  • Sự tham gia tích cực của cộng đồng và phối hợp chặt chẽ giữa các cấp chính quyền là yếu tố quyết định thành công của xây dựng NTM kiểu mẫu.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để các cấp quản lý và cộng đồng địa phương tiếp tục phát triển mô hình NTM kiểu mẫu bền vững trong giai đoạn 2023-2025 và những năm tiếp theo.

Hành động tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá và điều chỉnh phù hợp để đảm bảo mục tiêu xây dựng xã NTM kiểu mẫu tại Liên Khê được hoàn thành đúng tiến độ và chất lượng. Các cơ quan quản lý và cộng đồng được khuyến khích phối hợp chặt chẽ để phát huy tối đa hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực này.