Tổng quan nghiên cứu

Xây dựng nông thôn mới là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của Đảng và Nhà nước Việt Nam nhằm phát triển kinh tế - xã hội bền vững, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn. Tại huyện Cần Giờ, Thành phố Hồ Chí Minh, với diện tích tự nhiên trên 70.000 ha, chiếm hơn 33% diện tích thành phố, chương trình xây dựng nông thôn mới đã được triển khai từ năm 2010 với nhiều kết quả tích cực. Giai đoạn 2013-2018, tốc độ tăng trưởng tổng giá trị sản xuất trên địa bàn duy trì bình quân 10%/năm, cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng tăng tỷ trọng dịch vụ từ 38,5% lên 41,2%, giảm tỷ trọng nông nghiệp từ 43,9% xuống 43,3%. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều khó khăn như cơ sở hạ tầng chưa đồng bộ, thu nhập người dân thấp, công tác quản lý nhà nước chưa hiệu quả.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng quản lý nhà nước đối với xây dựng nông thôn mới tại huyện Cần Giờ trong giai đoạn 2013-2018, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước phù hợp với điều kiện đặc thù của địa phương, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững đến năm 2020 và những năm tiếp theo. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, bảo vệ môi trường sinh thái và giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc tại khu vực nông thôn ven biển này.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết quản lý nhà nước và lý thuyết phát triển nông thôn mới. Lý thuyết quản lý nhà nước nhấn mạnh vai trò của Nhà nước trong hoạch định chính sách, tổ chức thực hiện và giám sát các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội. Lý thuyết phát triển nông thôn mới tập trung vào các yếu tố cấu thành như kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, phát huy vai trò chủ thể của cộng đồng dân cư và bảo vệ môi trường sinh thái.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Xây dựng nông thôn mới: Quá trình phát triển toàn diện, hiện đại hóa nông thôn với các tiêu chí về hạ tầng, sản xuất, văn hóa, môi trường và chính trị.
  • Quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới: Hoạt động của các cơ quan nhà nước từ trung ương đến địa phương nhằm tổ chức, điều hành và giám sát thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới.
  • Chuyển dịch cơ cấu kinh tế: Sự thay đổi tỷ trọng các ngành kinh tế trong tổng sản phẩm địa phương, hướng tới tăng tỷ trọng dịch vụ và công nghiệp, giảm tỷ trọng nông nghiệp truyền thống.
  • Vai trò chủ thể của người dân: Người dân là trung tâm trong quá trình xây dựng nông thôn mới, tham gia quyết định, thực hiện và giám sát các hoạt động phát triển.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, kết hợp các phương pháp cụ thể:

  • Phương pháp thống kê, tổng hợp, phân tích, so sánh: Thu thập và xử lý số liệu về kết quả xây dựng nông thôn mới tại huyện Cần Giờ giai đoạn 2013-2018.
  • Phân tích tài liệu thứ cấp: Sử dụng các báo cáo, văn bản pháp luật, tài liệu nghiên cứu liên quan đến xây dựng nông thôn mới và quản lý nhà nước.
  • Thu thập thông tin thực địa: Phỏng vấn, khảo sát cán bộ quản lý và người dân tại huyện Cần Giờ để đánh giá thực trạng và khó khăn trong quản lý nhà nước.

Cỡ mẫu nghiên cứu gồm các cán bộ quản lý cấp huyện, xã và đại diện cộng đồng dân cư, được chọn theo phương pháp chọn mẫu phi xác suất nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm đối tượng liên quan. Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp định tính và định lượng, sử dụng phần mềm thống kê để xử lý số liệu và biểu diễn kết quả qua bảng biểu, biểu đồ.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế chưa rõ nét: Tỷ trọng ngành dịch vụ tăng từ 38,5% năm 2013 lên 41,2% năm 2018, trong khi ngành nông nghiệp giảm nhẹ từ 43,9% xuống 43,3%. Ngành công nghiệp giảm từ 17,6% xuống 15,5%. Điều này cho thấy chuyển dịch cơ cấu kinh tế tại Cần Giờ còn chậm, chưa đạt mức kỳ vọng.
  2. Hạ tầng kinh tế - xã hội còn nhiều hạn chế: Đặc điểm địa hình trũng thấp, đất phèn và mặn chiếm trên 90% diện tích đất tự nhiên gây khó khăn cho xây dựng cơ sở hạ tầng. Hệ thống giao thông, thủy lợi, điện, trường học và y tế chưa đồng bộ, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và phát triển sản xuất.
  3. Công tác quản lý nhà nước còn yếu kém: Việc phối hợp giữa các phòng ban, cấp huyện và xã chưa chặt chẽ; công tác tuyên truyền, vận động nhân dân tham gia xây dựng nông thôn mới chưa hiệu quả; nhiều tiêu chí đạt thấp và thiếu bền vững.
  4. Nguồn lực đầu tư chủ yếu dựa vào ngân sách nhà nước: Huy động nguồn lực xã hội còn hạn chế, đóng góp của người dân và doanh nghiệp chưa cao, dẫn đến khó khăn trong việc duy trì và phát triển các công trình hạ tầng.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ đặc thù điều kiện tự nhiên khó khăn, nguồn lực tài chính hạn chế và năng lực quản lý nhà nước chưa đáp ứng yêu cầu. So với các địa phương như huyện Lâm Thao (Phú Thọ) hay Dầu Tiếng (Bình Dương), Cần Giờ còn thiếu sự đồng bộ trong chỉ đạo, chưa phát huy tốt vai trò chủ thể của người dân và chưa có cơ chế huy động nguồn lực đa dạng. Kết quả nghiên cứu cho thấy cần tăng cường công tác quy hoạch, nâng cao năng lực cán bộ quản lý, đẩy mạnh tuyên truyền vận động và đổi mới cơ chế huy động nguồn lực để xây dựng nông thôn mới bền vững. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ chuyển dịch cơ cấu kinh tế và bảng đánh giá mức độ hoàn thành các tiêu chí nông thôn mới theo từng xã.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường quản lý quy hoạch và thực hiện quy hoạch xây dựng nông thôn mới: Ban hành và tổ chức thực hiện quy hoạch chi tiết phù hợp với điều kiện tự nhiên và kinh tế xã hội của huyện, đảm bảo tính đồng bộ và bền vững. Chủ thể thực hiện: Ủy ban nhân dân huyện và các phòng ban liên quan. Thời gian: 2019-2020.
  2. Nâng cao chất lượng công tác ban hành và tổ chức thực hiện văn bản quản lý nhà nước: Rà soát, hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật, chính sách về xây dựng nông thôn mới; tăng cường hướng dẫn, kiểm tra, giám sát thực hiện. Chủ thể: Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, UBND huyện. Thời gian: 2019-2021.
  3. Củng cố tổ chức bộ máy và đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ quản lý: Tăng cường đào tạo chuyên môn, kỹ năng quản lý cho cán bộ cấp huyện, xã; xây dựng chính sách thu hút và giữ chân cán bộ có năng lực. Chủ thể: UBND huyện, Học viện Hành chính Quốc gia. Thời gian: 2019-2022.
  4. Tăng cường chỉ đạo thực hiện các nội dung xây dựng nông thôn mới: Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động nhân dân tham gia; phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể; tổ chức các phong trào thi đua, khen thưởng kịp thời. Chủ thể: Ban Chỉ đạo xây dựng nông thôn mới huyện, các xã. Thời gian: liên tục.
  5. Huy động đa dạng nguồn lực cho xây dựng nông thôn mới: Khuyến khích doanh nghiệp, cộng đồng dân cư tham gia đầu tư; áp dụng cơ chế xã hội hóa, huy động vốn tín dụng và các nguồn vốn hợp pháp khác. Chủ thể: UBND huyện, các tổ chức kinh tế - xã hội. Thời gian: 2019-2025.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước các cấp: Giúp nâng cao nhận thức và kỹ năng quản lý, điều hành chương trình xây dựng nông thôn mới phù hợp với đặc thù địa phương.
  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý công, phát triển nông thôn: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nước trong xây dựng nông thôn mới, làm tài liệu tham khảo học thuật.
  3. Các tổ chức chính trị - xã hội và Mặt trận Tổ quốc: Hỗ trợ trong công tác vận động, giám sát và phối hợp thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới.
  4. Doanh nghiệp và nhà đầu tư trong lĩnh vực nông nghiệp, du lịch sinh thái: Hiểu rõ tiềm năng, khó khăn và chính sách hỗ trợ để tham gia đầu tư phát triển bền vững tại huyện Cần Giờ.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới là gì?
    Quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới là hoạt động của các cơ quan nhà nước từ trung ương đến địa phương trong việc hoạch định chính sách, tổ chức thực hiện và giám sát chương trình xây dựng nông thôn mới nhằm phát triển kinh tế - xã hội nông thôn toàn diện và bền vững.

  2. Tại sao huyện Cần Giờ gặp khó khăn trong xây dựng nông thôn mới?
    Do đặc điểm địa hình trũng thấp, đất phèn và mặn chiếm đa số, nguồn nước ngọt khan hiếm, hạ tầng kỹ thuật chưa đồng bộ, cùng với năng lực quản lý nhà nước và huy động nguồn lực xã hội còn hạn chế, dẫn đến tiến độ và chất lượng xây dựng nông thôn mới chưa đạt yêu cầu.

  3. Vai trò của người dân trong xây dựng nông thôn mới như thế nào?
    Người dân là chủ thể trung tâm, tham gia đóng góp ý kiến, thực hiện các công trình, giám sát và hưởng lợi từ chương trình. Phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân hưởng thụ” được áp dụng để phát huy vai trò này.

  4. Các giải pháp chính để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước tại Cần Giờ là gì?
    Tăng cường quy hoạch, hoàn thiện văn bản pháp luật, đào tạo cán bộ, đẩy mạnh tuyên truyền vận động, huy động đa dạng nguồn lực và tăng cường kiểm tra, giám sát là những giải pháp trọng tâm được đề xuất.

  5. Nghiên cứu này có thể áp dụng cho địa phương khác không?
    Mặc dù nghiên cứu tập trung vào huyện Cần Giờ, các kết quả và giải pháp có thể tham khảo và điều chỉnh phù hợp để áp dụng cho các địa phương có điều kiện tự nhiên và kinh tế xã hội tương tự, đặc biệt là các vùng ven biển và nông thôn khó khăn.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ cơ sở lý luận và thực trạng quản lý nhà nước đối với xây dựng nông thôn mới tại huyện Cần Giờ giai đoạn 2013-2018, chỉ ra những thành tựu và hạn chế cụ thể.
  • Phân tích điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội đặc thù của huyện, tác động đến quá trình xây dựng nông thôn mới và quản lý nhà nước.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm như tăng cường quy hoạch, hoàn thiện văn bản pháp luật, nâng cao năng lực cán bộ, huy động nguồn lực đa dạng và tăng cường chỉ đạo, giám sát.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn trong việc hỗ trợ chính quyền địa phương nâng cao hiệu quả quản lý, góp phần phát triển bền vững nông thôn ven biển.
  • Khuyến nghị các bước tiếp theo gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi đánh giá liên tục và nhân rộng mô hình quản lý hiệu quả trong các giai đoạn tiếp theo.

Luận văn mong muốn được các cấp quản lý, nhà nghiên cứu và cộng đồng quan tâm, vận dụng để thúc đẩy xây dựng nông thôn mới tại huyện Cần Giờ và các địa phương tương tự.