I. Tổng Quan Quản Lý Vốn Đầu Tư Xây Dựng Cơ Bản Tại Bắc Kạn
Ngân sách nhà nước (NSNN) đóng vai trò then chốt trong việc duy trì và phát triển xã hội. Với tư cách là cơ quan quyền lực, Nhà nước quy định các khoản thu bắt buộc để chi tiêu cho bộ máy, quân đội, giáo dục. Hoạt động ngân sách nhà nước là hoạt động thu và chi quỹ tiền tệ của Nhà nước, điều phối tài chính giữa Nhà nước và các chủ thể kinh tế, xã hội. Chi ngân sách nhà nước bao gồm chi thường xuyên và chi đầu tư phát triển, trong đó chi đầu tư xây dựng cơ bản chiếm tỷ trọng lớn. Vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước là nguồn lực tài chính quan trọng, góp phần tạo lập cơ sở vật chất kỹ thuật, giải quyết vấn đề xã hội và bảo vệ môi trường. Quản lý hiệu quả vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN có ý nghĩa lớn, đòi hỏi hệ thống văn bản pháp luật chặt chẽ để tránh thất thoát, lãng phí. Theo Bùi Quang Bình (2012), hoạt động ngân sách nhà nước là hoạt động thu (tạo thu) và chi tiêu (sử dụng) quỹ tiền tệ của Nhà nước, làm cho nguồn tài chính vận động giữa một bên là Nhà nước với một bên là các chủ thể kinh tế, xã hội trong quá trình phân phối tổng sản phẩm quốc dân dưới hình thức giá trị.
1.1. Khái Niệm Về Ngân Sách Nhà Nước NSNN Hiện Nay
Ngân sách nhà nước (NSNN) là phạm trù kinh tế, lịch sử, thành phần của hệ thống tài chính. Thuật ngữ này được sử dụng rộng rãi, nhưng quan niệm về nó lại đa dạng. Các nhà kinh tế Nga xem NSNN là bảng liệt kê thu chi bằng tiền của quốc gia. Luật NSNN năm 2015 định nghĩa: “Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước”. NSNN bao gồm các khoản thu từ thuế, phí, lệ phí, hoạt động kinh tế của Nhà nước, đóng góp của tổ chức, cá nhân, viện trợ, vay nợ để bù đắp bội chi, và các khoản chi cho phát triển kinh tế xã hội, quốc phòng an ninh, hoạt động bộ máy Nhà nước, chi trả, viện trợ.
1.2. Vai Trò Quan Trọng Của NSNN Trong Phát Triển Kinh Tế
NSNN vừa là nguồn lực nuôi dưỡng bộ máy Nhà nước, vừa là công cụ điều tiết kinh tế, giải quyết vấn đề xã hội. Ngân sách nhà nước có 5 đặc điểm: gắn liền với quyền lực kinh tế - chính trị của Nhà nước; gắn chặt với sở hữu Nhà nước và lợi ích chung; là một bản dự toán thu chi; là bộ phận chủ yếu của hệ thống tài chính quốc gia; và luôn gắn liền với tính giai cấp. Trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, NSNN có vai trò huy động nguồn tài chính, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, điều chỉnh kinh tế vĩ mô, bù đắp khiếm khuyết của thị trường, đảm bảo công bằng xã hội, bảo vệ môi trường, thúc đẩy phát triển bền vững. Theo Vũ Thị Nhài (2007), NSNN là công cụ tài chính của Nhà nước góp phần thúc đẩy sự tăng trưởng của nền kinh tế, điều chỉnh kinh tế vĩ mô.
1.3. Hoạt Động Thu Chi Ngân Sách Nhà Nước NSNN Chi Tiết
Thu NSNN là hoạt động tập trung của cải xã hội dưới hình thức giá trị để hình thành quỹ NSNN. Các khoản thu gắn liền với chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước và sự phát triển của nền kinh tế. Các khoản thu NSNN được chia thành 02 loại: Thu từ thuế, phí, lệ phí có tính chất thuế; Thu không mang tính chất thuế. Chi NSNN là việc nhà nước phân phối và sử dụng quỹ NSNN nhằm bảo đảm điều kiện vật chất để duy trì sự hoạt động và thực hiện các chức năng của Nhà nước. Chi NSNN bao gồm chi thường xuyên, chi đầu tư phát triển, chi dự trữ quốc gia, chi trả nợ và viện trợ.
II. Thách Thức Quản Lý Vốn Đầu Tư Xây Dựng Tại Bắc Kạn
Việc quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN tại tỉnh Bắc Kạn được chú trọng. Hệ thống quản lý vốn các cấp đã nỗ lực triển khai cơ chế chính sách, cải tiến quy trình, thủ tục cấp phát và quản lý sử dụng, tăng cường thanh tra, kiểm tra. Kết quả góp phần sử dụng vốn đúng mục đích, đúng luật và hiệu quả, kịp thời phát hiện sai phạm. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai, quản lý vốn đầu tư từ NSNN của tỉnh Bắc Kạn không tránh khỏi thiếu sót trong cấp phát, sử dụng và thanh toán vốn. Một số dự án chậm tiến độ, chất lượng kém gây thất thoát, lãng phí vốn, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng vốn đầu tư. Trong bối cảnh cải cách hành chính, đổi mới quản lý chi tiêu công, tiết kiệm và chống lãng phí, việc hoàn thiện quản lý chi tiêu công và quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước cần được thực hiện quyết liệt hơn.
2.1. Thực Trạng Thiếu Sót Trong Quản Lý Vốn Đầu Tư Xây Dựng
Trong quá trình triển khai thực hiện, quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn NSNN của tỉnh Bắc Kạn không tránh khỏi những thiếu sót trong các khâu như: cấp phát, sử dụng và thanh toán vốn. Vì vậy, một số dự án xảy ra tình trạng chậm tiến độ, chất lượng công trình kém gây thất thoát, lãng phí vốn ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng vốn đầu tư xây dựng cơ bản.
2.2. Yêu Cầu Cấp Thiết Về Cải Cách Quản Lý Chi Tiêu Công
Trong điều kiện cả nước đang đẩy mạnh cải cách hành chính, đổi mới quản lý chi tiêu công, thực hành tiết kiệm và chống thất thoát, lãng phí thì việc hoàn thiện quản lý chi tiêu công nói chung và quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước cần được thực hiện quyết liệt hơn.
III. Giải Pháp Quản Lý Vốn Đầu Tư Xây Dựng Hiệu Quả Tại Bắc Kạn
Để tăng cường quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN tại Bắc Kạn, cần có giải pháp đồng bộ. Các giải pháp này tập trung vào việc hoàn thiện quy trình lập kế hoạch, phân bổ vốn, kiểm soát thanh toán, quyết toán vốn, tăng cường thanh tra, kiểm tra, nâng cao năng lực cán bộ và ứng dụng công nghệ thông tin. Việc tìm kiếm những giải pháp nhằm tăng cường công tác quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN là vấn đề rất cấp thiết và có tính thời sự cao. Đó cũng là lý do học viên lựa chọn đề tài: “Quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn” làm nội dung nghiên cứu của luận văn.
3.1. Hoàn Thiện Quy Trình Lập Kế Hoạch Và Phân Bổ Vốn
Cần xây dựng quy trình lập kế hoạch vốn đầu tư chi tiết, khoa học, dựa trên nhu cầu thực tế và khả năng cân đối ngân sách. Việc phân bổ vốn cần đảm bảo công khai, minh bạch, ưu tiên các dự án trọng điểm, có hiệu quả kinh tế - xã hội cao.
3.2. Tăng Cường Kiểm Soát Thanh Toán Và Quyết Toán Vốn
Cần kiểm soát chặt chẽ các khoản thanh toán, đảm bảo đúng mục đích, đúng quy định. Việc quyết toán vốn cần được thực hiện kịp thời, đầy đủ, chính xác, tránh tình trạng tồn đọng vốn.
3.3. Nâng Cao Năng Lực Cán Bộ Quản Lý Vốn Đầu Tư
Cần tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ quản lý vốn đầu tư. Đồng thời, cần tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm.
IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Quản Lý Vốn Đầu Tư Tại Tỉnh Bắc Kạn
Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN tỉnh Bắc Kạn giai đoạn 2017 - 2019, bao gồm lập và giao kế hoạch vốn, cấp phát vốn, thanh toán và kiểm soát thanh toán vốn, quyết toán vốn và thanh tra, kiểm tra quá trình sử dụng vốn. Từ đó, đề xuất các giải pháp tăng cường công tác quản lý xây dựng cơ bản từ NSNN tỉnh Bắc Kạn trong giai đoạn 2020 - 2025.
4.1. Nghiên Cứu Thực Trạng Quản Lý Vốn Đầu Tư Giai Đoạn 2017 2019
Luận văn sử dụng nguồn số liệu thứ cấp trong giai đoạn 2017 - 2019. Các số liệu sơ cấp được tiến hành điều tra, khảo sát vào tháng 12/2019. Các giải pháp được đề xuất trong giai đoạn 2020-2025.
4.2. Đề Xuất Giải Pháp Tăng Cường Quản Lý Vốn Đầu Tư Đến 2025
Luận văn tập trung phân tích, đánh giá thực trạng quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN tỉnh Bắc Kạn giai đoạn 2017 - 2019 theo các nội dung bao gồm (i) Lập và giao kế hoạch vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN, (ii) Cấp phát vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước, (iii) Thanh toán và kiểm soát thanh toán vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước, (iv) Quyết toán vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước và (v) Thanh tra, kiểm tra quá trình sử dụng vốn đầu tư xây dựng cơ bản. Từ đó đề xuất các giải pháp tăng cường công tác quản lý xây dựng cơ bản từ NSNN tỉnh Bắc Kạn trong giai đoạn 2020 - 2025.
V. Đề Xuất Giải Pháp Quản Lý Vốn Đầu Tư Xây Dựng Tại Bắc Kạn
Luận văn đề xuất các giải pháp chủ yếu có tính khả thi nhằm tăng cường công tác quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN tỉnh Bắc Kạn. Các giải pháp này tập trung vào việc hoàn thiện quy trình lập kế hoạch, phân bổ vốn, kiểm soát thanh toán, quyết toán vốn, tăng cường thanh tra, kiểm tra, nâng cao năng lực cán bộ và ứng dụng công nghệ thông tin.
5.1. Hoàn Thiện Quy Trình Lập Kế Hoạch Và Phân Bổ Vốn Đầu Tư
Cần xây dựng quy trình lập kế hoạch vốn đầu tư chi tiết, khoa học, dựa trên nhu cầu thực tế và khả năng cân đối ngân sách. Việc phân bổ vốn cần đảm bảo công khai, minh bạch, ưu tiên các dự án trọng điểm, có hiệu quả kinh tế - xã hội cao.
5.2. Tăng Cường Kiểm Soát Thanh Toán Và Quyết Toán Vốn Đầu Tư
Cần kiểm soát chặt chẽ các khoản thanh toán, đảm bảo đúng mục đích, đúng quy định. Việc quyết toán vốn cần được thực hiện kịp thời, đầy đủ, chính xác, tránh tình trạng tồn đọng vốn.
VI. Kết Luận Về Quản Lý Vốn Đầu Tư Xây Dựng Tại Bắc Kạn
Luận văn góp phần làm rõ hơn cơ sở lý luận về quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN. Trên cơ sở đánh giá thực trạng, làm rõ những kết quả đạt được, chỉ ra những hạn chế, yếu kém trong công tác quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN tỉnh Bắc Kạn, luận văn đã đề xuất một số giải pháp chủ yếu có tính khả thi nhằm tăng cường công tác quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN tỉnh Bắc Kạn. Luận văn có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo cho các chủ đầu tư, ban quản lý dự án; đồng thời có thể làm tài liệu phục vụ đào tạo, giảng dạy, học tập và nghiên cứu bổ ích, có giá trị cho cán bộ, công chức trong hệ thống quản lý NSNN tỉnh Bắc Kạn.
6.1. Đóng Góp Về Lý Luận Và Thực Tiễn Quản Lý Vốn Đầu Tư
Luận văn góp phần làm rõ hơn cơ sở lý luận về quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN. Trên cơ sở đánh giá thực trạng, làm rõ những kết quả đạt được, chỉ ra những hạn chế, yếu kém trong công tác quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN tỉnh Bắc Kạn.
6.2. Giá Trị Tham Khảo Của Luận Văn Về Quản Lý Vốn Đầu Tư
Luận văn có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo cho các chủ đầu tư, ban quản lý dự án; đồng thời có thể làm tài liệu phục vụ đào tạo, giảng dạy, học tập và nghiên cứu bổ ích, có giá trị cho cán bộ, công chức trong hệ thống quản lý NSNN tỉnh Bắc Kạn.
