Luận văn thạc sĩ về khởi kiện vụ án hành chính và thực tiễn áp dụng pháp luật

Luận văn thạc sĩ Luật học "Pháp luật về khởi kiện vụ án hành chính và thực tiễn thực hiện" của Nguyễn Thị Thu Giang, Trường Đại học Luật Hà Nội, năm 2023, tập trung nghiên cứu về vấn đề khởi kiện vụ án hành chính, một khía cạnh quan trọng trong hệ thống pháp luật hành chính Việt Nam. Luận văn chỉ ra tầm quan trọng của việc khởi kiện vụ án hành chính trong bối cảnh nhà nước đang đẩy mạnh tăng trưởng kinh tế và phát triển dân chủ. Việc hoàn thiện quy định pháp luật về quản lý hành chính nhà nước và khởi kiện, giải quyết vụ án hành chính là vô cùng cần thiết để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người dân.

Tác giả định nghĩa khởi kiện vụ án hành chính là hành vi pháp lý đơn phương của cơ quan, cá nhân, tổ chức yêu cầu Tòa án bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình khi có căn cứ cho rằng quyền lợi ích hợp pháp của mình bị xâm phạm từ quyết định hành chính, hành vi hành chính, quyết định kỷ luật buộc thôi việc, danh sách cử tri, quyết định giải quyết khiếu nại. Điều này khác biệt so với khái niệm trong Từ điển giải thích thuật ngữ Luật học của Trường Đại học Luật Hà Nội năm 1999, khi cho rằng cả cơ quan nhà nước cũng có quyền khởi kiện. Tác giả nhấn mạnh, khởi kiện vụ án hành chính là công cụ kiểm soát hoạt động quản lý hành chính nhà nước, đồng thời mở rộng và phát huy dân chủ trong đời sống xã hội. Luận văn cũng phân tích mối quan hệ "quyền lực - phục tùng" giữa chủ thể quản lý và đối tượng quản lý, cho rằng việc khởi kiện giúp cân bằng lại mối quan hệ này, đảm bảo tính công bằng trong giải quyết tranh chấp hành chính.

Luận văn đã trình bày rõ cơ sở lý luận và pháp lý cho việc khởi kiện vụ án hành chính. Tác giả lập luận rằng quyền khởi kiện xuất phát từ nhu cầu bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, kiểm soát quyền lực nhà nước, và đảm bảo tính công bằng trong hoạt động quản lý hành chính. Khi quyền lợi của người dân bị xâm phạm do quyết định hoặc hành vi hành chính, việc khởi kiện vụ án hành chính là biện pháp cần thiết để yêu cầu xem xét lại tính hợp pháp của các quyết định, hành vi đó và xử lý hậu quả pháp lý (nếu có). Pháp luật về khởi kiện vụ án hành chính là công cụ pháp lý quan trọng để thực hiện quyền này.

Tác giả cũng phân tích đặc điểm của pháp luật khởi kiện vụ án hành chính, đó là tính chất đặc thù của đối tượng khởi kiện - tranh chấp liên quan đến quyết định, hành vi của cơ quan nhà nước. Khác với khởi kiện vụ án dân sự, hình sự, các bên đương sự trong khởi kiện vụ án hành chính bao gồm một bên là chủ thể quản lý hành chính nhà nước và bên còn lại là đối tượng chịu sự quản lý. Luận văn cũng đề cập đến vai trò của Tòa án trong việc xem xét, đánh giá và đưa ra quyết định, phán quyết về tính hợp pháp của các quyết định, hành vi hành chính. Việc nghiên cứu này góp phần làm sáng tỏ những vấn đề lý luận cơ bản về khởi kiện vụ án hành chính, làm cơ sở cho việc hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả áp dụng trong hoạt động của Tòa án nhân dân.

Luận văn dành riêng một chương để phân tích thực tiễn thực hiện pháp luật về khởi kiện vụ án hành chính tại Tòa án nhân dân tỉnh Hải Dương giai đoạn 2018-2022. Tác giả đã sử dụng phương pháp thống kê, phân tích số liệu thực tế về số lượng vụ án hành chính được khởi kiện, tình hình thụ lý và giải quyết tại TAND tỉnh Hải Dương. Qua đó, luận văn đánh giá thực trạng nhận thức của người dân về quyền khởi kiện, các vụ việc chủ yếu được khởi kiện, cũng như những thuận lợi, khó khăn, bất cập trong quá trình thực hiện.

Một số hạn chế được chỉ ra bao gồm: nhận thức của người dân về quyền khởi kiện còn hạn chế, thủ tục khởi kiện còn phức tạp, thời gian giải quyết vụ án kéo dài, chất lượng xét xử chưa cao. Từ việc phân tích thực tiễn này, tác giả đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả khởi kiện vụ án hành chính tại Tòa án nhân dân tỉnh Hải Dương. Ví dụ, cần tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về khởi kiện vụ án hành chính, đơn giản hóa thủ tục khởi kiện, nâng cao năng lực chuyên môn của cán bộ tòa án. Phần này của luận văn mang tính thực tiễn cao, giúp người đọc hiểu rõ hơn về tình hình áp dụng pháp luật và những vấn đề đặt ra trong thực tế.

Luận văn đánh giá cao những nỗ lực của Nhà nước trong việc hoàn thiện pháp luật về khởi kiện vụ án hành chính. Tuy nhiên, tác giả cũng thẳng thắn chỉ ra những hạn chế, bất cập còn tồn tại, ảnh hưởng đến hiệu quả bảo vệ quyền và lợi ích của người dân. Dựa trên kết quả nghiên cứu lý luận và thực tiễn, luận văn đề xuất một số giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả khởi kiện vụ án hành chính.

Về hoàn thiện pháp luật, tác giả đề xuất cần sửa đổi, bổ sung một số quy định của Luật Tố tụng hành chính cho phù hợp với thực tiễn, đặc biệt là về thủ tục khởi kiện, thời hạn giải quyết, quyền và nghĩa vụ của các bên tham gia tố tụng. Về nâng cao hiệu quả áp dụng, luận văn nhấn mạnh việc tăng cường tuyên truyền, phổ biến pháp luật, nâng cao năng lực chuyên môn cho cán bộ tòa án, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong giải quyết vụ án hành chính. Các giải pháp được đề xuất mang tính khả thi, góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật và nâng cao hiệu quả bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân trong lĩnh vực hành chính.