Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới và hội nhập quốc tế sâu rộng, công tác giáo dục lý luận chính trị giữ vai trò then chốt trong việc hình thành thế giới quan, nhân sinh quan và phương pháp luận khoa học cho sinh viên (SV). Tại Trường Cao đẳng Sư phạm Đông Kham Xạng, thủ đô Viêng Chăn, việc nâng cao chất lượng dạy học môn Lý luận chính trị trở nên cấp thiết nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững của đất nước. Theo thống kê năm học 2016-2017, trường có 1.879 SV, trong đó nữ chiếm khoảng 87%, với đội ngũ giảng viên gồm 102 cán bộ, trong đó 18 người có trình độ thạc sĩ. Tuy nhiên, thực trạng giảng dạy môn Lý luận chính trị còn nhiều hạn chế như phương pháp truyền thống nặng về thuyết trình một chiều, thiếu sự tương tác, khiến SV thụ động, thiếu hứng thú học tập.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm vận dụng phương pháp thuyết trình tích cực kết hợp với các phương pháp dạy học khác như nêu vấn đề và đàm thoại để nâng cao hiệu quả giảng dạy môn Lý luận chính trị tại trường. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào quá trình dạy học môn Lý luận chính trị tại Trường Cao đẳng Sư phạm Đông Kham Xạng trong giai đoạn hiện nay, với trọng tâm là đổi mới phương pháp thuyết trình nhằm phát huy tính tích cực, chủ động của SV. Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng trong việc cải thiện chất lượng đào tạo đội ngũ giáo viên tương lai, góp phần nâng cao nhận thức chính trị và phẩm chất đạo đức cho SV, đồng thời làm tài liệu tham khảo cho các trường đại học, cao đẳng trong nước.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, nhấn mạnh nguyên tắc thống nhất giữa lý luận và thực tiễn trong giáo dục. Các lý thuyết về phương pháp dạy học được vận dụng bao gồm:

  • Phương pháp thuyết trình tích cực: Là phương pháp giáo viên sử dụng ngôn ngữ và phi ngôn ngữ để truyền đạt hệ thống tri thức một cách sinh động, có tính tương tác nhằm kích thích sự tiếp thu chủ động của người học.

  • Phương pháp dạy học nêu vấn đề: Tập trung vào việc đặt người học vào tình huống có vấn đề, kích thích tư duy sáng tạo và khả năng giải quyết vấn đề thông qua quá trình tìm tòi, nghiên cứu.

  • Phương pháp đàm thoại (vấn đáp): Tạo điều kiện cho sự trao đổi hai chiều giữa giảng viên và sinh viên, giúp củng cố, mở rộng và đào sâu kiến thức thông qua hệ thống câu hỏi có tính chất gợi mở và phân tích.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: phương pháp dạy học, thuyết trình tích cực, tình huống có vấn đề, đàm thoại, năng lực tư duy sáng tạo, và tính tích cực trong học tập.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử kết hợp với các phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh, đối chiếu và lịch sử - logic để xây dựng cơ sở lý luận. Về phương pháp thu thập dữ liệu, nghiên cứu áp dụng:

  • Phương pháp điều tra xã hội: Khảo sát thực trạng giảng dạy và học tập môn Lý luận chính trị tại Trường Cao đẳng Sư phạm Đông Kham Xạng.

  • Phương pháp khảo sát và quan sát: Thu thập thông tin từ giảng viên và sinh viên về việc áp dụng phương pháp thuyết trình tích cực.

  • Phương pháp thống kê: Phân tích số liệu về kết quả học tập trước và sau khi áp dụng phương pháp thuyết trình tích cực, so sánh hiệu quả giữa lớp thực nghiệm và lớp đối chứng.

Cỡ mẫu nghiên cứu gồm các lớp sinh viên học môn Lý luận chính trị tại trường, với số lượng sinh viên khoảng 100-150 người, được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện. Thời gian nghiên cứu kéo dài trong năm học 2016-2017, bao gồm giai đoạn khảo sát đầu vào, thực nghiệm áp dụng phương pháp và đánh giá kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiệu quả nâng cao kết quả học tập: Kết quả kiểm tra nội dung bài học cho thấy lớp thực nghiệm áp dụng phương pháp thuyết trình tích cực có điểm trung bình cao hơn lớp đối chứng khoảng 15-20%. Cụ thể, điểm trung bình của lớp thực nghiệm đạt khoảng 7,8/10, trong khi lớp đối chứng chỉ đạt 6,5/10.

  2. Tăng cường sự tương tác và chủ động của sinh viên: Qua khảo sát, hơn 75% SV trong lớp thực nghiệm đánh giá phương pháp thuyết trình tích cực giúp họ chủ động hơn trong việc tiếp thu kiến thức, tăng khả năng tư duy phản biện và giải quyết vấn đề.

  3. Giảng viên cải thiện kỹ năng sư phạm: Đội ngũ giảng viên tham gia thực nghiệm cho biết việc vận dụng phương pháp thuyết trình tích cực kết hợp với nêu vấn đề và đàm thoại giúp họ linh hoạt hơn trong giảng dạy, tăng khả năng thu hút sự chú ý của SV và điều chỉnh bài giảng phù hợp với trình độ người học.

  4. Khó khăn trong áp dụng: Một số khó khăn được ghi nhận gồm số lượng SV đông (trên 40 người/lớp) gây hạn chế tương tác cá nhân, thiếu trang thiết bị hỗ trợ giảng dạy hiện đại, và một số SV chưa quen với phương pháp học tích cực nên ban đầu còn thụ động.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu khẳng định rằng việc vận dụng phương pháp thuyết trình tích cực trong dạy học môn Lý luận chính trị tại Trường Cao đẳng Sư phạm Đông Kham Xạng đã góp phần nâng cao chất lượng học tập và phát huy tính tích cực của SV. So với phương pháp thuyết trình truyền thống, phương pháp tích cực giúp giảm thiểu tính thụ động, tăng cường sự tương tác giữa giảng viên và SV, đồng thời phát triển kỹ năng tư duy phản biện và giải quyết vấn đề.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này phù hợp với nhận định của nhiều chuyên gia giáo dục về hiệu quả của phương pháp dạy học tích cực trong việc nâng cao chất lượng đào tạo. Việc kết hợp thuyết trình với phương pháp nêu vấn đề và đàm thoại tạo ra môi trường học tập chủ động, giúp SV không chỉ tiếp thu kiến thức mà còn phát triển kỹ năng nhận thức và giao tiếp.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh điểm trung bình giữa lớp thực nghiệm và lớp đối chứng, cũng như bảng thống kê tỷ lệ SV đánh giá tích cực về phương pháp mới. Những khó khăn được nêu ra cũng phản ánh thực trạng chung của nhiều trường cao đẳng trong điều kiện cơ sở vật chất và số lượng SV đông, đòi hỏi có giải pháp đồng bộ để khắc phục.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Đào tạo và bồi dưỡng giảng viên về phương pháp thuyết trình tích cực

    • Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về kỹ năng thuyết trình tích cực, kết hợp nêu vấn đề và đàm thoại.
    • Mục tiêu: 100% giảng viên bộ môn Lý luận chính trị được đào tạo trong vòng 12 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Ban Giám hiệu phối hợp với Khoa Giáo dục chính trị.

  2. Cải tiến chương trình và thiết kế bài giảng theo hướng tích cực

    • Xây dựng quy trình thiết kế bài giảng có tính hệ thống, logic, tạo tình huống có vấn đề phù hợp với trình độ SV.
    • Mục tiêu: 80% bài giảng môn Lý luận chính trị áp dụng phương pháp tích cực trong 2 năm tới.
    • Chủ thể thực hiện: Bộ môn Giáo dục chính trị và tổ chuyên môn.

  3. Tăng cường trang thiết bị hỗ trợ giảng dạy hiện đại

    • Đầu tư máy chiếu, phần mềm trình chiếu, tài liệu điện tử để hỗ trợ phương pháp thuyết trình tích cực.
    • Mục tiêu: Trang bị đầy đủ thiết bị cho ít nhất 70% phòng học trong 18 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý cơ sở vật chất và Ban Giám hiệu.

  4. Tổ chức các hoạt động tương tác, thảo luận nhóm cho sinh viên

    • Khuyến khích SV tham gia thảo luận, trình bày ý kiến, giải quyết tình huống thực tế trong giờ học.
    • Mục tiêu: Tăng tỷ lệ SV tích cực tham gia lên trên 60% trong 1 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Giảng viên bộ môn và Ban Đào tạo.

  5. Xây dựng hệ thống đánh giá kết quả học tập đa dạng, phản ánh năng lực thực tế

    • Áp dụng các hình thức đánh giá như thuyết trình, làm bài tập tình huống, phản biện nhóm.
    • Mục tiêu: 50% bài kiểm tra cuối kỳ sử dụng hình thức đánh giá tích cực trong 2 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Bộ môn Giáo dục chính trị và Ban Khảo thí.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên và cán bộ quản lý giáo dục

    • Lợi ích: Nắm bắt phương pháp dạy học tích cực, nâng cao kỹ năng giảng dạy môn Lý luận chính trị, cải thiện hiệu quả đào tạo.
    • Use case: Áp dụng trong thiết kế bài giảng, tổ chức lớp học tương tác.

  2. Sinh viên ngành Giáo dục chính trị và các ngành sư phạm

    • Lợi ích: Hiểu rõ phương pháp học tập tích cực, phát triển kỹ năng tư duy phản biện và giải quyết vấn đề.
    • Use case: Tăng cường khả năng chủ động trong học tập, chuẩn bị tốt cho nghề nghiệp tương lai.

  3. Nhà nghiên cứu giáo dục và phát triển chương trình đào tạo

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận và thực nghiệm về đổi mới phương pháp dạy học môn Lý luận chính trị.
    • Use case: Xây dựng chương trình đào tạo phù hợp với xu hướng giáo dục hiện đại.

  4. Các trường đại học, cao đẳng trong nước và khu vực

    • Lợi ích: Áp dụng mô hình vận dụng phương pháp thuyết trình tích cực để nâng cao chất lượng giảng dạy.
    • Use case: Tham khảo để triển khai đổi mới phương pháp giảng dạy môn Lý luận chính trị và các môn khoa học xã hội khác.

Câu hỏi thường gặp

  1. Phương pháp thuyết trình tích cực khác gì so với thuyết trình truyền thống?
    Phương pháp thuyết trình tích cực không chỉ truyền đạt kiến thức một chiều mà còn kết hợp tương tác, đặt câu hỏi, tạo tình huống có vấn đề để kích thích sự chủ động và sáng tạo của người học. Ví dụ, giảng viên có thể xen kẽ thuyết trình với các câu hỏi gợi mở để SV tham gia thảo luận.

  2. Làm thế nào để tạo tình huống có vấn đề hiệu quả trong giảng dạy?
    Tình huống có vấn đề được xây dựng dựa trên mâu thuẫn giữa kiến thức hiện có của SV và yêu cầu giải quyết vấn đề mới. Giảng viên cần chuẩn bị kỹ lưỡng, liên hệ thực tiễn và đặt câu hỏi kích thích tư duy. Ví dụ, đưa ra một tình huống thực tế liên quan đến chính trị xã hội để SV phân tích và giải quyết.

  3. Phương pháp đàm thoại giúp gì cho việc học môn Lý luận chính trị?
    Đàm thoại giúp SV phát triển kỹ năng tư duy logic, khả năng trình bày và phản biện, đồng thời giúp giảng viên đánh giá chính xác mức độ tiếp thu của SV. Ví dụ, trong giờ học, giảng viên đặt câu hỏi mở để SV trả lời và tranh luận, từ đó củng cố kiến thức.

  4. Khó khăn lớn nhất khi áp dụng phương pháp thuyết trình tích cực là gì?
    Khó khăn thường gặp là số lượng SV đông, hạn chế tương tác cá nhân, cùng với việc thiếu trang thiết bị hỗ trợ và một số SV chưa quen với phương pháp học tích cực. Điều này đòi hỏi giảng viên phải linh hoạt và có kỹ năng quản lý lớp học tốt.

  5. Làm sao để giảng viên nâng cao kỹ năng vận dụng phương pháp thuyết trình tích cực?
    Giảng viên cần tham gia các khóa đào tạo chuyên môn, trao đổi kinh nghiệm, thực hành thường xuyên và nhận phản hồi từ SV để điều chỉnh phương pháp. Ví dụ, tổ chức hội thảo chuyên đề về đổi mới phương pháp giảng dạy và áp dụng công nghệ thông tin hỗ trợ.

Kết luận

  • Phương pháp thuyết trình tích cực kết hợp với nêu vấn đề và đàm thoại đã nâng cao hiệu quả dạy học môn Lý luận chính trị tại Trường Cao đẳng Sư phạm Đông Kham Xạng.
  • Kết quả thực nghiệm cho thấy sự cải thiện rõ rệt về điểm số và sự chủ động, tích cực của sinh viên trong học tập.
  • Việc đổi mới phương pháp giảng dạy góp phần phát triển năng lực tư duy sáng tạo và kỹ năng giải quyết vấn đề cho sinh viên.
  • Cần có sự đầu tư đồng bộ về đào tạo giảng viên, cải tiến chương trình, trang thiết bị và tổ chức lớp học để phát huy tối đa hiệu quả phương pháp.
  • Đề nghị các cơ quan quản lý giáo dục và nhà trường tiếp tục triển khai, nhân rộng mô hình này trong các trường đại học, cao đẳng nhằm nâng cao chất lượng đào tạo.

Hành động tiếp theo: Các giảng viên và nhà quản lý giáo dục nên bắt đầu áp dụng phương pháp thuyết trình tích cực trong giảng dạy, đồng thời tham gia các khóa bồi dưỡng kỹ năng để nâng cao hiệu quả giảng dạy.