Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển mạnh mẽ của ngành du lịch toàn cầu, việc nâng cao năng lực giao tiếp ngoại ngữ cho đội ngũ hướng dẫn viên du lịch trở thành một yêu cầu cấp thiết. Tại khu vực Hạ Long, Quảng Ninh, Việt Nam, lượng khách du lịch Trung Quốc chiếm khoảng 70% tổng số khách quốc tế, tạo ra nhu cầu lớn về kỹ năng tiếng Hán chuyên ngành du lịch. Tuy nhiên, thực tế cho thấy trình độ tiếng Hán của các hướng dẫn viên tại đây còn nhiều hạn chế, đặc biệt là kỹ năng giao tiếp khẩu ngữ, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng dịch vụ và sự hài lòng của du khách. Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng giảng dạy tiếng Hán du lịch tại các lớp hướng dẫn viên ở Hạ Long, phân tích những điểm mạnh, điểm yếu và đề xuất phương pháp giảng dạy khẩu ngữ hiệu quả, phù hợp với đặc thù ngành du lịch địa phương. Nghiên cứu được thực hiện trong năm 2017, tập trung tại các trung tâm đào tạo tiếng Hán và các lớp hướng dẫn viên du lịch tại tỉnh Quảng Ninh. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng đào tạo tiếng Hán du lịch, góp phần phát triển nguồn nhân lực đáp ứng nhu cầu giao tiếp đa dạng trong ngành du lịch Hạ Long, từ đó thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành du lịch địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết giảng dạy tiếng Hán như ngôn ngữ thứ hai và mô hình phương pháp dạy học theo nhiệm vụ (Task-based Language Teaching - TBLT). Lý thuyết giảng dạy tiếng Hán nhấn mạnh vai trò của kỹ năng nói trong việc phát triển năng lực giao tiếp toàn diện, đồng thời phân tích các quan điểm về thời điểm thích hợp để bắt đầu dạy kỹ năng nói trong chương trình học. Mô hình TBLT được lựa chọn vì tính thực tiễn cao, tập trung vào việc học thông qua thực hiện các nhiệm vụ giao tiếp thực tế, phù hợp với đặc thù ngôn ngữ chuyên ngành du lịch. Các khái niệm chính bao gồm: “nhiệm vụ ngôn ngữ”, “giao tiếp có mục đích”, “học tập lấy người học làm trung tâm”, “tương tác xã hội trong học tập” và “phát triển kỹ năng giao tiếp thực hành”.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp định lượng và định tính. Nguồn dữ liệu chính gồm: khảo sát 170 đối tượng (120 học viên và 50 quản lý tuyển dụng) tại các trung tâm đào tạo tiếng Hán và các công ty du lịch tại Hạ Long; quan sát trực tiếp 3 lớp hướng dẫn viên với tổng số 105 học viên; phỏng vấn sâu giáo viên và quản lý; thu thập tài liệu từ thư viện, cơ sở dữ liệu CNKI và các nguồn thông tin hiện đại. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm, đồng thời áp dụng phân tích nội dung để đánh giá chất lượng giảng dạy và nhu cầu học tập. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 2 đến tháng 3 năm 2017, đảm bảo tính cập nhật và thực tiễn của kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhu cầu học tiếng Hán tại Hạ Long rất lớn: 63,6% học viên học tiếng Hán nhằm phục vụ công việc hướng dẫn viên, phiên dịch, bán hàng; 68% các đơn vị tuyển dụng đang cần tuyển nhân sự biết tiếng Hán. Điều này phản ánh nhu cầu nhân lực tiếng Hán trong ngành du lịch tại địa phương rất cao.

  2. Thực trạng giảng dạy tiếng Hán du lịch còn nhiều hạn chế: 67% giáo viên và 71% học viên đánh giá giáo trình hiện tại không phù hợp, thiếu tính thực tiễn và chuyên ngành. 85% giáo viên và 81% học viên cho rằng thiết bị dạy học chưa đầy đủ, ảnh hưởng đến hiệu quả giảng dạy.

  3. Phương pháp giảng dạy chủ yếu là truyền thống: Quan sát 28 tiết học cho thấy 130 lần giáo viên hỏi – học viên trả lời cá nhân, 145 lần hỏi đáp toàn lớp, hoạt động nhóm và trò chơi giao tiếp gần như không được áp dụng. Điều này khiến học viên cảm thấy nhàm chán, thiếu cơ hội thực hành giao tiếp thực tế.

  4. Học viên thiếu tự tin và ít luyện tập ngoài giờ học: Chỉ 12% học viên thường xuyên luyện nói tiếng Hán ngoài lớp, 60% còn lại ít hoặc không luyện tập do sợ sai hoặc thiếu cơ hội. 70% học viên thích học nói nhưng bị hạn chế bởi phương pháp và giáo trình hiện tại.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy nhu cầu học tiếng Hán du lịch tại Hạ Long là rất lớn, phù hợp với xu hướng phát triển du lịch và giao lưu kinh tế giữa Việt Nam và Trung Quốc. Tuy nhiên, phương pháp giảng dạy truyền thống, tập trung vào giáo viên và lý thuyết, thiếu các hoạt động giao tiếp thực tế, không đáp ứng được yêu cầu phát triển kỹ năng nói cho học viên. So sánh với các nghiên cứu trong và ngoài nước, việc áp dụng phương pháp dạy học theo nhiệm vụ đã được chứng minh là hiệu quả trong việc nâng cao kỹ năng giao tiếp chuyên ngành. Việc thiếu giáo trình chuyên biệt và thiết bị hỗ trợ hiện đại cũng là nguyên nhân làm giảm chất lượng đào tạo. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố tỷ lệ học viên theo mục đích học tập, bảng so sánh đánh giá giáo trình và thiết bị, biểu đồ tần suất các hoạt động giảng dạy trong lớp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Áp dụng phương pháp dạy học theo nhiệm vụ: Thiết kế các bài học dựa trên các tình huống thực tế trong du lịch như đón khách, hướng dẫn tham quan, xử lý tình huống phát sinh. Mục tiêu tăng tỷ lệ hoạt động giao tiếp thực hành lên ít nhất 60% thời gian học, triển khai trong vòng 1 năm, do các trung tâm đào tạo và giáo viên thực hiện.

  2. Cải tiến giáo trình chuyên ngành: Biên soạn hoặc lựa chọn giáo trình tiếng Hán du lịch chuyên biệt, tập trung vào 6 hoạt động chính: ăn uống, lưu trú, di chuyển, tham quan, mua sắm, giải trí. Mục tiêu nâng cao tính thực tiễn và phù hợp với nhu cầu học viên, hoàn thành trong 6 tháng, do các nhà xuất bản và chuyên gia ngôn ngữ phối hợp thực hiện.

  3. Nâng cấp trang thiết bị dạy học: Trang bị đầy đủ máy chiếu, âm thanh, phần mềm hỗ trợ học tập tương tác, phòng học đa phương tiện. Mục tiêu đạt 90% lớp học có thiết bị hiện đại trong vòng 1 năm, do các cơ sở đào tạo và chính quyền địa phương phối hợp thực hiện.

  4. Tăng cường đào tạo và bồi dưỡng giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn về phương pháp dạy học theo nhiệm vụ, kỹ năng sử dụng thiết bị hiện đại, nâng cao trình độ chuyên môn. Mục tiêu 100% giáo viên được đào tạo trong vòng 1 năm, do các trường đại học và trung tâm ngoại ngữ đảm nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên tiếng Hán du lịch: Nhận được các phương pháp giảng dạy mới, cải tiến giáo trình và kỹ năng tổ chức lớp học tương tác, giúp nâng cao hiệu quả đào tạo.

  2. Quản lý các trung tâm đào tạo ngoại ngữ và du lịch: Có cơ sở để điều chỉnh chương trình đào tạo, đầu tư trang thiết bị phù hợp, đáp ứng nhu cầu thực tế của thị trường lao động.

  3. Học viên và hướng dẫn viên du lịch: Hiểu rõ nhu cầu và phương pháp học tập hiệu quả, từ đó chủ động nâng cao kỹ năng giao tiếp tiếng Hán chuyên ngành.

  4. Nhà hoạch định chính sách và phát triển du lịch địa phương: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng các chính sách đào tạo nhân lực, thúc đẩy phát triển ngành du lịch bền vững tại Hạ Long và Quảng Ninh.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần tập trung vào kỹ năng nói trong giảng dạy tiếng Hán du lịch?
    Kỹ năng nói là công cụ chính để hướng dẫn viên giao tiếp trực tiếp với khách du lịch, giải quyết các tình huống thực tế, tạo ấn tượng tốt và nâng cao chất lượng dịch vụ. Ví dụ, hướng dẫn viên cần giới thiệu điểm tham quan, trả lời câu hỏi khách hàng một cách lưu loát và tự tin.

  2. Phương pháp dạy học theo nhiệm vụ có ưu điểm gì so với phương pháp truyền thống?
    Phương pháp này giúp học viên học qua thực hành, tăng cường tương tác, phát triển kỹ năng giao tiếp thực tế thay vì chỉ học lý thuyết. Ví dụ, học viên sẽ thực hiện các nhiệm vụ như đặt phòng khách sạn, hỏi đường, mua sắm trong lớp học, giúp ghi nhớ và vận dụng tốt hơn.

  3. Làm thế nào để cải thiện giáo trình tiếng Hán du lịch hiện tại?
    Cần xây dựng giáo trình chuyên biệt theo từng hoạt động du lịch, tích hợp văn hóa, ngôn ngữ giao tiếp thực tế và bài tập tương tác. Ví dụ, giáo trình nên có các bài học về cách giới thiệu món ăn địa phương, xử lý tình huống khẩn cấp, giúp học viên sẵn sàng cho công việc thực tế.

  4. Thiết bị dạy học hiện đại ảnh hưởng thế nào đến hiệu quả giảng dạy?
    Thiết bị như máy chiếu, âm thanh, phần mềm tương tác giúp tăng sự chú ý, tạo môi trường học sinh động, hỗ trợ phát triển kỹ năng nghe và nói. Ví dụ, chiếu video về cảnh quan Hạ Long giúp học viên hình dung và học từ vựng liên quan dễ dàng hơn.

  5. Làm sao để học viên tăng cường luyện tập tiếng Hán ngoài giờ học?
    Khuyến khích học viên tham gia các câu lạc bộ tiếng Hán, giao lưu với người bản ngữ, sử dụng các ứng dụng học tập và thực hành qua các tình huống giả định. Ví dụ, tổ chức các buổi thuyết trình, trò chơi giao tiếp giúp học viên tự tin và chủ động luyện tập.

Kết luận

  • Nhu cầu học tiếng Hán du lịch tại Hạ Long rất lớn, chủ yếu phục vụ công việc hướng dẫn viên và dịch vụ du lịch.
  • Phương pháp giảng dạy hiện tại chủ yếu truyền thống, thiếu tính tương tác và thực hành, ảnh hưởng đến hiệu quả học tập.
  • Giáo trình và thiết bị dạy học chưa đáp ứng được yêu cầu thực tế, cần được cải tiến và đầu tư.
  • Phương pháp dạy học theo nhiệm vụ được đề xuất là giải pháp phù hợp để nâng cao kỹ năng giao tiếp khẩu ngữ cho học viên.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai thử nghiệm phương pháp mới, biên soạn giáo trình chuyên ngành và nâng cấp trang thiết bị, nhằm nâng cao chất lượng đào tạo và phát triển nguồn nhân lực du lịch tại Hạ Long.

Hãy áp dụng những đề xuất này để nâng cao hiệu quả đào tạo tiếng Hán du lịch, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành du lịch Quảng Ninh.