Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế và cải cách giáo dục tại Việt Nam, tự chủ tài chính trong các đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt là các trường cao đẳng nghề, đã trở thành một vấn đề cấp thiết. Theo số liệu thống kê giai đoạn 2016-2018, trường Cao đẳng nghề Giao thông cơ điện Quảng Ninh đã trải qua quá trình chuyển đổi cơ chế tài chính nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và phát huy tính tự chủ trong hoạt động đào tạo. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là hoàn thiện cơ chế tự chủ tài chính, nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng nguồn lực tài chính tại trường trong giai đoạn này. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào trường Cao đẳng nghề Giao thông cơ điện Quảng Ninh, với dữ liệu thu thập từ năm 2016 đến 2018. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để nhà trường có thể tự chủ tài chính hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và phát triển bền vững. Qua đó, nghiên cứu cũng đóng góp vào việc xây dựng chính sách quản lý tài chính cho các đơn vị sự nghiệp công lập tương tự.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết về cơ chế tự chủ tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập, trong đó nhấn mạnh quyền tự chủ đi đôi với trách nhiệm và sự kiểm soát của Nhà nước. Hai mô hình chính được áp dụng là mô hình tự chủ tài chính theo Nghị định 43/2006/NĐ-CP và Nghị định 141/2016/NĐ-CP, quy định về quyền tự chủ trong huy động vốn, quản lý tài sản, trả lương và phân phối kết quả tài chính. Các khái niệm trọng tâm bao gồm: tự chủ tài chính, nguồn thu và chi của đơn vị sự nghiệp, quy chế chi tiêu nội bộ, và quản lý tài sản công. Ngoài ra, luận văn còn tham khảo các kinh nghiệm thực tiễn từ các trường cao đẳng nghề trong nước như Cao đẳng Kinh tế kỹ thuật Quảng Ninh, Cao đẳng Than - khoáng sản Quảng Ninh và Cao đẳng nghề - bách nghệ Hải Phòng để rút ra bài học phù hợp.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ các phòng ban của trường Cao đẳng nghề Giao thông cơ điện Quảng Ninh, bao gồm số liệu thống kê về học sinh, cán bộ, thu chi tài chính giai đoạn 2016-2018, cùng các văn bản pháp luật liên quan. Phương pháp nghiên cứu kết hợp phân tích định tính và định lượng nhằm đánh giá thực trạng tự chủ tài chính. Cỡ mẫu khảo sát gồm 300 người (100 cán bộ giảng viên và 200 sinh viên) được chọn theo công thức Slovin với độ tin cậy 90%. Phương pháp thu thập thông tin bao gồm khảo sát bằng phiếu điều tra với thang đo Likert, phỏng vấn và thu thập tài liệu thứ cấp. Phân tích số liệu sử dụng phần mềm Excel, áp dụng thống kê mô tả và so sánh để đánh giá sự thay đổi về quy mô đào tạo, nguồn thu, chi và hiệu quả tài chính của nhà trường.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nguồn thu tài chính đa dạng nhưng phụ thuộc lớn vào ngân sách nhà nước: Tổng nguồn thu của trường giai đoạn 2016-2018 chủ yếu đến từ ngân sách nhà nước và học phí, chiếm khoảng 70-80% tổng thu. Thu từ hoạt động dịch vụ và liên kết đào tạo chiếm tỷ trọng còn hạn chế, chỉ khoảng 15-20%.

  2. Chi tiêu tài chính chưa tối ưu, chi thường xuyên chiếm tỷ lệ cao: Chi thường xuyên, bao gồm tiền lương, chi phí hoạt động và các khoản chi nghiệp vụ, chiếm trên 85% tổng chi. Chi không thường xuyên và đầu tư phát triển cơ sở vật chất còn hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo.

  3. Quy chế chi tiêu nội bộ được xây dựng nhưng chưa thực sự linh hoạt: Nhà trường đã ban hành quy chế chi tiêu nội bộ theo quy định pháp luật, tuy nhiên việc áp dụng còn mang tính hình thức, chưa phát huy hết hiệu quả trong quản lý tài chính.

  4. Nhận thức và năng lực quản lý tài chính còn hạn chế: Khảo sát cho thấy khoảng 60% cán bộ quản lý tài chính đánh giá năng lực quản lý tài chính của đội ngũ còn yếu, ảnh hưởng đến việc lập dự toán và kiểm soát chi tiêu. Sinh viên cũng phản ánh mức thu học phí và các khoản lệ phí chưa phù hợp với thực tế.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên là do sự phụ thuộc lớn vào nguồn ngân sách nhà nước, dẫn đến thiếu chủ động trong khai thác nguồn thu ngoài ngân sách. So với các trường cao đẳng nghề khác trong tỉnh, trường Cao đẳng nghề Giao thông cơ điện Quảng Ninh chưa tận dụng hiệu quả các hoạt động dịch vụ và liên kết đào tạo để tăng nguồn thu. Việc chi tiêu tập trung vào chi thường xuyên làm hạn chế khả năng đầu tư phát triển cơ sở vật chất, ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo và thu hút sinh viên. Kết quả khảo sát cũng phản ánh sự cần thiết nâng cao năng lực quản lý tài chính và đổi mới quy chế chi tiêu nội bộ để phù hợp với thực tiễn. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cơ cấu nguồn thu và chi tiêu hàng năm, bảng so sánh mức thu học phí và đánh giá năng lực quản lý tài chính qua các năm.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực quản lý tài chính: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ quản lý tài chính trong vòng 12 tháng tới nhằm nâng cao kỹ năng lập dự toán, kiểm soát chi tiêu và quản lý nguồn thu. Chủ thể thực hiện là Ban Giám hiệu phối hợp với các cơ quan đào tạo chuyên ngành.

  2. Đa dạng hóa nguồn thu ngoài ngân sách: Chủ động khai thác các hoạt động dịch vụ, liên kết đào tạo và hợp tác với doanh nghiệp trong 2 năm tới để tăng tỷ trọng nguồn thu ngoài ngân sách lên ít nhất 30%. Nhà trường cần xây dựng kế hoạch phát triển các dịch vụ đào tạo và sản phẩm khoa học công nghệ.

  3. Hoàn thiện và đổi mới quy chế chi tiêu nội bộ: Rà soát, bổ sung quy chế chi tiêu nội bộ theo hướng linh hoạt, minh bạch và phù hợp với thực tế hoạt động tài chính của trường trong 6 tháng tới. Ban Tài chính - Kế toán phối hợp với các phòng ban liên quan chịu trách nhiệm xây dựng và triển khai.

  4. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài chính: Triển khai hệ thống phần mềm quản lý tài chính hiện đại trong vòng 1 năm nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, giảm thiểu sai sót và tăng tính minh bạch. Chủ thể thực hiện là phòng Công nghệ thông tin phối hợp với phòng Tài chính - Kế toán.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban Giám hiệu và cán bộ quản lý các trường cao đẳng nghề: Giúp hiểu rõ cơ chế tự chủ tài chính, từ đó xây dựng chính sách quản lý tài chính phù hợp, nâng cao hiệu quả hoạt động.

  2. Cán bộ tài chính, kế toán trong các đơn vị sự nghiệp công lập: Cung cấp kiến thức và kinh nghiệm thực tiễn về quản lý nguồn thu, chi và xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ.

  3. Nhà hoạch định chính sách giáo dục và tài chính công: Là tài liệu tham khảo để hoàn thiện chính sách tự chủ tài chính trong lĩnh vực giáo dục nghề nghiệp.

  4. Nghiên cứu sinh, sinh viên ngành quản lý kinh tế và quản trị kinh doanh: Hỗ trợ nghiên cứu chuyên sâu về quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt trong lĩnh vực giáo dục nghề nghiệp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tự chủ tài chính là gì và tại sao quan trọng đối với trường cao đẳng nghề?
    Tự chủ tài chính là quyền chủ động tạo nguồn thu và chi tiêu của đơn vị, giúp trường nâng cao hiệu quả quản lý, phát triển bền vững và cải thiện chất lượng đào tạo.

  2. Nguồn thu chính của trường Cao đẳng nghề Giao thông cơ điện Quảng Ninh gồm những gì?
    Nguồn thu chính gồm ngân sách nhà nước cấp, học phí, lệ phí tuyển sinh và các khoản thu từ hoạt động dịch vụ, liên kết đào tạo.

  3. Những khó khăn lớn nhất khi thực hiện tự chủ tài chính tại trường là gì?
    Phụ thuộc lớn vào ngân sách nhà nước, chi tiêu chưa tối ưu, năng lực quản lý tài chính hạn chế và quy chế chi tiêu nội bộ chưa linh hoạt.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả tự chủ tài chính tại trường?
    Cần nâng cao năng lực quản lý tài chính, đa dạng hóa nguồn thu, hoàn thiện quy chế chi tiêu và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý.

  5. Quy chế chi tiêu nội bộ có vai trò như thế nào trong tự chủ tài chính?
    Quy chế chi tiêu nội bộ là công cụ quản lý chi tiêu, đảm bảo tính minh bạch, tiết kiệm và hiệu quả trong sử dụng nguồn lực tài chính của trường.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về tự chủ tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt là trường Cao đẳng nghề Giao thông cơ điện Quảng Ninh.
  • Đã phân tích thực trạng tự chủ tài chính giai đoạn 2016-2018, chỉ ra các điểm mạnh và hạn chế trong quản lý nguồn thu, chi và quy chế chi tiêu.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực quản lý, đa dạng hóa nguồn thu, hoàn thiện quy chế chi tiêu và ứng dụng công nghệ thông tin nhằm tăng hiệu quả tự chủ tài chính.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, hỗ trợ nhà trường và các đơn vị tương tự trong việc phát triển bền vững và nâng cao chất lượng đào tạo.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả và điều chỉnh chính sách phù hợp trong giai đoạn đến năm 2025.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả tự chủ tài chính và phát triển trường Cao đẳng nghề Giao thông cơ điện Quảng Ninh bền vững!