Tổng quan nghiên cứu

Quản trị rủi ro trong công tác quản lý, sử dụng đất đai là một vấn đề cấp thiết tại Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội nhanh chóng và đô thị hóa mạnh mẽ. Đất đai là tài sản có giá trị lớn, là tư liệu sản xuất quan trọng nhất, do Nhà nước đại diện sở hữu toàn dân và quản lý bằng quy hoạch, pháp luật. Tuy nhiên, việc quản trị rủi ro trong lĩnh vực này còn nhiều hạn chế, gây thiệt hại về kinh tế, xã hội và ảnh hưởng đến trật tự an toàn xã hội. Trên địa bàn quận Ba Đình, Hà Nội – trung tâm hành chính, chính trị quốc gia với diện tích tự nhiên khoảng 920,76 ha và dân cư đông đúc – các rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai càng được quan tâm đặc biệt.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm bổ sung cơ sở lý luận về quản trị rủi ro trong lĩnh vực đất đai và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro tại quận Ba Đình trong giai đoạn 2009-2019. Nghiên cứu tập trung phân tích các rủi ro từ quy hoạch, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quản lý đất công, sử dụng đất và các yếu tố tác động đến hiệu quả quản trị rủi ro. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc ổn định kinh tế - xã hội, bảo vệ quyền lợi người dân và phát triển bền vững đất đai tại khu vực trọng điểm của Thủ đô Hà Nội.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản trị rủi ro trong lĩnh vực quản lý đất đai, bao gồm:

  • Khái niệm rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai: Rủi ro được hiểu là những hậu quả bất lợi, bất ngờ xảy ra trong quá trình quản lý, sử dụng đất đai, gây thiệt hại về tài sản và ảnh hưởng đến trật tự xã hội.

  • Phân loại rủi ro: Rủi ro được phân loại theo hoạt động quản lý đất đai (quy hoạch, cấp giấy chứng nhận, quản lý đất công, thanh tra, xử lý vi phạm) và hoạt động sử dụng đất đai (sử dụng đúng mục đích, chuyển nhượng quyền sử dụng đất).

  • Phương trình quản trị rủi ro: Quản trị rủi ro được mô hình hóa theo công thức:

    [ \text{QTRRQLSDĐĐ} = (S_1 + S_2 + S_3) - (C_1 + C_2 + C_3) ]

    Trong đó:

    • (S_1): An toàn trong quản lý, sử dụng đất đai
    • (S_2): Ổn định trong quản lý, sử dụng đất đai
    • (S_3): Phát triển bền vững
    • (C_1): Chi phí quản trị rủi ro
    • (C_2): Chi phí mất do khủng hoảng
    • (C_3): Chi phí khắc phục khủng hoảng

  • Các yếu tố tác động: Điều kiện tự nhiên, chính sách pháp luật, khoa học công nghệ, phát triển kinh tế, tâm lý xã hội và nguồn nhân lực.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu khoa học duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, kết hợp các phương pháp phân tích, so sánh, tổng hợp, khái quát, diễn giải, bình luận, lập luận và đánh giá. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm các báo cáo chính thức, phỏng vấn cán bộ quản lý đất đai tại quận Ba Đình, dữ liệu từ các cơ quan nhà nước và khảo sát thực tế.

Phân tích dữ liệu được thực hiện theo từng chương:

  • Chương 1: Phân tích lý luận, sử dụng phương pháp phân tích, so sánh, đánh giá.
  • Chương 2: Đánh giá thực trạng qua phân tích báo cáo, phỏng vấn, bình luận.
  • Chương 3: Đề xuất giải pháp dựa trên tổng hợp, suy luận logic.

Thời gian nghiên cứu tập trung từ năm 2009 đến 2019, phạm vi không gian là quận Ba Đình, thành phố Hà Nội.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Quản trị rủi ro trong quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đai:

    • Quy hoạch sử dụng đất tại quận Ba Đình được lập và điều chỉnh phù hợp với quy hoạch thành phố, đảm bảo tính khả thi và công khai thông tin qua cổng thông tin điện tử.
    • Tuy nhiên, tồn tại một số vướng mắc như quy hoạch công viên Núi Cung chưa khả thi, đồ án quy hoạch chi tiết 1/2000 đã cũ, gây khó khăn trong cấp phép xây dựng.
    • Đánh giá chung đạt 3,5/4 điểm.

  2. Quản trị rủi ro trong cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất:

    • Tổng số 32.927 thửa đất, trong đó 27.236 thửa đã được cấp giấy chứng nhận (chiếm khoảng 82,7%).
    • 5.691 thửa chưa cấp do vướng mắc về quy hoạch, tranh chấp, chuyển đổi mục đích đất trái phép.
    • Một số trường hợp cấp sai quy định gây thiệt hại cho người dân và cơ quan quản lý.
    • Đánh giá đạt 3/4 điểm.

  3. Quản trị rủi ro trong quản lý đất công, đất chưa sử dụng:

    • Quận Ba Đình thực hiện giao đất, quản lý tài sản công đúng quy định, tổ chức bán đấu giá một số cơ sở nhà đất, thu ngân sách nhà nước.
    • Tuy nhiên, tồn tại các dự án chậm triển khai, gây lãng phí tài nguyên đất đai.
    • Đánh giá đạt 3/4 điểm.

  4. Ổn định và phát triển bền vững trong sử dụng đất:

    • Người dân và tổ chức trên địa bàn tuân thủ quy hoạch, sử dụng đất đúng mục đích, giảm thiểu rủi ro trong chuyển nhượng quyền sử dụng đất.
    • Tuy nhiên, giá đất thị trường cao khiến người thu nhập thấp khó tiếp cận đất đai, ảnh hưởng đến công bằng xã hội.
    • Tình trạng ô nhiễm môi trường vẫn tồn tại, ảnh hưởng đến chất lượng đất và sức khỏe người dân.
    • Đánh giá ổn định đạt 2,5/4 điểm; phát triển bền vững đạt 2,5/4 điểm.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy công tác quản trị rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai tại quận Ba Đình đã đạt được nhiều thành tựu, đặc biệt trong việc lập quy hoạch, cấp giấy chứng nhận và quản lý đất công. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại các rủi ro do vướng mắc pháp lý, chậm triển khai dự án, và bất cập trong tiếp cận đất đai của người dân thu nhập thấp.

So sánh với báo cáo của Chính phủ năm 2018, quận Ba Đình phản ánh đúng xu hướng giảm thiểu rủi ro chung của cả nước nhưng vẫn cần cải thiện tính đồng bộ trong quy hoạch và nâng cao hiệu quả xử lý vi phạm. Việc ứng dụng khoa học công nghệ trong quản lý đất đai đã góp phần giảm thiểu rủi ro, tuy nhiên, chi phí quản trị rủi ro vẫn chủ yếu tập trung vào nguồn nhân lực và chưa tối ưu.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất theo năm, bảng đánh giá điểm các chỉ tiêu quản trị rủi ro và biểu đồ so sánh chi phí quản trị rủi ro với chi phí khắc phục khủng hoảng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường hoàn thiện quy hoạch sử dụng đất

    • Hành động: Rà soát, cập nhật và điều chỉnh quy hoạch chi tiết quận Ba Đình theo hướng hiện đại, phù hợp với Luật Xây dựng và Luật Quy hoạch đô thị.
    • Mục tiêu: Giảm thiểu vướng mắc, nâng cao tính khả thi và ổn định quy hoạch.
    • Thời gian: Triển khai trong 2 năm tới.
    • Chủ thể: UBND quận phối hợp Sở Quy hoạch - Kiến trúc Hà Nội.

  2. Đẩy nhanh tiến độ cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất

    • Hành động: Giải quyết dứt điểm các vướng mắc về pháp lý, tranh chấp, chuyển đổi mục đích đất; tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức pháp luật cho người dân.
    • Mục tiêu: Hoàn thành cấp giấy chứng nhận cho trên 95% thửa đất trong 3 năm tới.
    • Chủ thể: Phòng Tài nguyên và Môi trường quận, các phường liên quan.

  3. Nâng cao hiệu quả quản lý đất công và xử lý dự án chậm tiến độ

    • Hành động: Tăng cường thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm các dự án chậm triển khai; áp dụng công nghệ quản lý đất đai hiện đại.
    • Mục tiêu: Giảm thiểu lãng phí đất đai, tăng thu ngân sách từ đất công.
    • Thời gian: Thực hiện liên tục, đánh giá hàng năm.
    • Chủ thể: UBND quận, Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội.

  4. Thúc đẩy phát triển bền vững và công bằng trong tiếp cận đất đai

    • Hành động: Xây dựng chính sách hỗ trợ người thu nhập thấp tiếp cận đất đai; tăng cường kiểm soát ô nhiễm môi trường đất đai.
    • Mục tiêu: Nâng cao chất lượng cuộc sống, bảo vệ môi trường.
    • Thời gian: Kế hoạch 5 năm.
    • Chủ thể: UBND quận, các sở ngành liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về đất đai

    • Lợi ích: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để hoàn thiện chính sách, nâng cao hiệu quả quản lý đất đai.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch quản trị rủi ro, cải cách thủ tục hành chính.

  2. Các nhà nghiên cứu, học giả trong lĩnh vực quản trị rủi ro và quản lý đất đai

    • Lợi ích: Tham khảo mô hình, phương trình quản trị rủi ro và phân tích thực trạng tại quận Ba Đình.
    • Use case: Phát triển nghiên cứu sâu hơn về quản trị rủi ro đất đai.

  3. Doanh nghiệp, nhà đầu tư bất động sản

    • Lợi ích: Hiểu rõ các rủi ro pháp lý, quy hoạch và quản lý đất đai để đưa ra quyết định đầu tư chính xác.
    • Use case: Đánh giá rủi ro dự án, tuân thủ quy định pháp luật.

  4. Cộng đồng dân cư và tổ chức xã hội

    • Lợi ích: Nâng cao nhận thức về quyền và nghĩa vụ trong sử dụng đất, góp phần giảm thiểu rủi ro.
    • Use case: Tham gia phản biện quy hoạch, bảo vệ quyền lợi hợp pháp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản trị rủi ro trong quản lý đất đai là gì?
    Quản trị rủi ro là hoạt động quản lý, điều hành nhằm phòng ngừa và khắc phục các hậu quả bất lợi xảy ra trong quá trình quản lý, sử dụng đất đai, giúp giảm thiểu thiệt hại về tài sản và ổn định xã hội.

  2. Tại sao quận Ba Đình được chọn làm địa bàn nghiên cứu?
    Quận Ba Đình là trung tâm hành chính, chính trị quốc gia với nhiều đặc thù về kinh tế - xã hội và giá trị đất đai cao, do đó việc quản trị rủi ro tại đây có ý nghĩa quan trọng và mang tính điển hình.

  3. Những rủi ro phổ biến trong quản lý, sử dụng đất đai là gì?
    Bao gồm rủi ro từ quy hoạch không phù hợp, cấp giấy chứng nhận sai quy định, quản lý đất công kém hiệu quả, sử dụng đất sai mục đích và tranh chấp trong chuyển nhượng quyền sử dụng đất.

  4. Phương pháp nào được sử dụng để nghiên cứu?
    Nghiên cứu sử dụng phương pháp duy vật biện chứng, kết hợp phân tích, so sánh, tổng hợp, phỏng vấn và đánh giá thực trạng dựa trên dữ liệu từ các cơ quan quản lý và khảo sát thực tế.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro?
    Bao gồm hoàn thiện quy hoạch, đẩy nhanh cấp giấy chứng nhận, nâng cao quản lý đất công, xử lý dự án chậm tiến độ và thúc đẩy phát triển bền vững, công bằng trong tiếp cận đất đai.

Kết luận

  • Quản trị rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai tại quận Ba Đình đã đạt nhiều kết quả tích cực nhưng vẫn còn tồn tại các rủi ro cần khắc phục.
  • Phương trình quản trị rủi ro được xây dựng giúp đánh giá toàn diện các yếu tố an toàn, ổn định, phát triển bền vững và chi phí liên quan.
  • Các yếu tố tác động như điều kiện tự nhiên, chính sách pháp luật, khoa học công nghệ và nguồn nhân lực đóng vai trò quan trọng trong hiệu quả quản trị rủi ro.
  • Đề xuất các giải pháp đồng bộ nhằm nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro trong giai đoạn 2021-2025.
  • Kêu gọi các cơ quan quản lý, nhà nghiên cứu và cộng đồng cùng phối hợp thực hiện để bảo vệ và phát triển bền vững tài nguyên đất đai tại quận Ba Đình.

Luận văn này là tài liệu tham khảo quý giá cho các nhà quản lý, nhà nghiên cứu và các bên liên quan trong lĩnh vực quản lý đất đai, góp phần nâng cao hiệu quả công tác quản trị rủi ro, đảm bảo phát triển kinh tế - xã hội ổn định và bền vững.