Tổng quan nghiên cứu

Ngành xây dựng đóng vai trò chủ đạo trong nền kinh tế quốc dân, sản xuất một khối lượng vật chất lớn phục vụ xã hội và thúc đẩy phát triển các ngành kinh tế khác. Tuy nhiên, chi phí thi công công trình dân dụng tại các công ty xây dựng trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh luôn chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố phức tạp như môi trường, nhân lực, thiết bị, vật tư, chính sách, tài chính, tiến độ thi công và các rủi ro gian lận. Nghiên cứu này nhằm xây dựng mô hình phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến chi phí thi công công trình dân dụng, với mục tiêu xác định mức độ tác động của từng yếu tố và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý chi phí.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các công ty xây dựng trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh trong giai đoạn 2014-2015. Dữ liệu được thu thập từ 197 phiếu khảo sát chuyên sâu về chi phí thi công công trình dân dụng. Nghiên cứu sử dụng phương pháp phân tích nhân tố khám phá (EFA) và phân tích hồi quy đa biến để xác định 33 yếu tố được nhóm thành 7 nhóm chính, giải thích 63,623% tổng phương sai. Mô hình hồi quy đa biến cho thấy các nhóm yếu tố này giải thích 56,1% biến động chi phí thi công.

Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc giúp các công ty xây dựng và nhà quản lý dự án hiểu rõ các nhân tố ảnh hưởng đến chi phí thi công, từ đó đưa ra các quyết định đầu tư và quản lý phù hợp nhằm tiết kiệm chi phí mà vẫn đảm bảo chất lượng và an toàn công trình.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý chi phí thi công trong ngành xây dựng, tập trung vào các khái niệm chính sau:

  • Chi phí thi công công trình dân dụng: Bao gồm chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, nhân công trực tiếp, chi phí sử dụng máy thi công, chi phí sản xuất chung và chi phí quản lý thi công.
  • Yếu tố ảnh hưởng đến chi phí thi công: Được phân loại thành các nhóm như năng lực bên thi công, đặc điểm công tác kế toán, năng lực bên hoạch định chủ đầu tư, gian lận và thất thoát, môi trường kinh tế, chính sách pháp luật và yếu tố tự nhiên.
  • Phân tích nhân tố khám phá (EFA): Phương pháp thống kê đa biến nhằm rút gọn các biến quan sát thành các nhân tố chính, đánh giá mức độ hội tụ và phân biệt của các biến.
  • Phân tích hồi quy đa biến: Mô hình hồi quy tuyến tính bội để xác định mức độ ảnh hưởng của các nhóm yếu tố đến chi phí thi công.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp định tính và định lượng:

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua 200 phiếu khảo sát gửi đến các chuyên gia, cán bộ quản lý, kỹ sư, kế toán tại các công ty xây dựng trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh, trong đó 197 phiếu hợp lệ được sử dụng để phân tích.
  • Phương pháp phân tích:
    • Phân tích thống kê mô tả để đánh giá đặc điểm mẫu khảo sát.
    • Kiểm định độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha, với các biến có hệ số tương quan biến tổng > 0.3 và Alpha > 0.6 được giữ lại.
    • Phân tích nhân tố khám phá EFA với chỉ số KMO > 0.5, Eigenvalue > 1, tổng phương sai giải thích > 50%, và hệ số tải nhân tố > 0.5.
    • Phân tích hồi quy đa biến để xây dựng mô hình dự báo chi phí thi công dựa trên 7 nhóm yếu tố chính.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện từ tháng 01/2016 đến tháng 06/2016, bao gồm giai đoạn thu thập dữ liệu, xử lý và phân tích dữ liệu bằng phần mềm SPSS.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Xác định 33 yếu tố ảnh hưởng và nhóm thành 7 nhóm chính: Qua phân tích EFA, 33 biến được nhóm thành 7 nhóm gồm: năng lực bên thi công, đặc điểm công tác kế toán, năng lực bên hoạch định chủ đầu tư, gian lận và thất thoát, môi trường kinh tế, chính sách pháp luật, yếu tố tự nhiên. Tổng phương sai giải thích đạt 63,623%.

  2. Mô hình hồi quy đa biến: Phương trình hồi quy được xây dựng như sau:

$$ CP = 0.295 \times TC + 0.283 \times KT + 0.196 \times MT + 0.213 \times GL + 0.321 \times HD + 0.217 \times KC + 0.190 \times TN $$

với hệ số xác định R² = 56,1%, cho thấy 56,1% biến động chi phí thi công được giải thích bởi 7 nhóm yếu tố này.

  1. Tác động của từng nhóm yếu tố: Nhóm năng lực bên hoạch định, chủ đầu tư (HD) có hệ số hồi quy cao nhất (0.321), tiếp theo là năng lực bên thi công (TC) với 0.295 và đặc điểm công tác kế toán (KT) với 0.283. Các nhóm gian lận (GL), kết cấu chi phí kế toán (KC), môi trường kinh tế (MT) và yếu tố tự nhiên (TN) cũng có ảnh hưởng đáng kể.

  2. Đặc điểm mẫu khảo sát: Trong 197 phiếu khảo sát, đa số người tham gia có trình độ chuyên môn cao, kinh nghiệm trong lĩnh vực xây dựng và kế toán, đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của dữ liệu.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy năng lực bên hoạch định, chủ đầu tư đóng vai trò quan trọng nhất trong việc kiểm soát và ảnh hưởng đến chi phí thi công, phù hợp với các nghiên cứu trong và ngoài nước. Việc lập kế hoạch dự án, giám sát thi công và công tác hoàn công quyết toán có ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả chi phí.

Năng lực bên thi công cũng là yếu tố then chốt, thể hiện qua tổ chức lao động, kế hoạch thi công, năng lực nhân sự và tài chính. Đặc điểm công tác kế toán của đơn vị thi công góp phần nâng cao tính chính xác và minh bạch trong quản lý chi phí.

Các yếu tố gian lận, thất thoát và sai sót trong thiết kế làm tăng chi phí do phải sửa chữa, làm lại và tăng chi phí bảo vệ công trình. Môi trường kinh tế biến động như lạm phát, giá vật liệu và tỷ giá cũng tác động trực tiếp đến chi phí thi công.

Chính sách pháp luật không ổn định và yếu tố tự nhiên như thời tiết, địa chất phức tạp cũng là những rủi ro làm tăng chi phí thi công. Kết quả nghiên cứu được minh họa qua biểu đồ hệ số hồi quy và bảng phân tích phương sai, giúp trực quan hóa mức độ ảnh hưởng của từng nhóm yếu tố.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực bên hoạch định, chủ đầu tư: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý dự án, lập kế hoạch và giám sát thi công; tăng cường công tác hoàn công và quyết toán nhanh chóng, chính xác. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng; chủ thể: các cơ quan quản lý dự án và chủ đầu tư.

  2. Tăng cường năng lực và tổ chức bên thi công: Lựa chọn nhà thầu có năng lực tài chính và chuyên môn cao; cải tiến tổ chức lao động và phương án thi công hợp lý nhằm tiết kiệm chi phí và nâng cao chất lượng. Thời gian: liên tục; chủ thể: các công ty xây dựng.

  3. Cải thiện công tác kế toán và quản lý chi phí: Ứng dụng công nghệ thông tin trong kế toán, nâng cao trình độ nhân viên kế toán, phân cấp trách nhiệm rõ ràng và chính sách lương bổng phù hợp để tạo động lực làm việc. Thời gian: 6 tháng; chủ thể: phòng kế toán các công ty xây dựng.

  4. Kiểm soát gian lận và thất thoát: Thiết lập hệ thống giám sát chặt chẽ, tăng cường bảo vệ công trình, xử lý nghiêm các hành vi nhũng nhiễu, hối lộ và trộm cắp. Thời gian: liên tục; chủ thể: ban quản lý dự án, công ty xây dựng và cơ quan chức năng.

  5. Quản lý rủi ro môi trường kinh tế và tự nhiên: Theo dõi sát sao biến động giá vật liệu, lạm phát và thời tiết; xây dựng kế hoạch dự phòng và điều chỉnh kịp thời để giảm thiểu tác động tiêu cực. Thời gian: liên tục; chủ thể: các bên liên quan trong dự án.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các nhà quản lý dự án xây dựng: Giúp hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến chi phí thi công, từ đó lập kế hoạch và kiểm soát chi phí hiệu quả, đảm bảo tiến độ và chất lượng công trình.

  2. Các công ty xây dựng: Hỗ trợ trong việc lựa chọn nhà thầu, tổ chức thi công và quản lý chi phí kế toán nhằm tối ưu hóa chi phí và nâng cao năng lực cạnh tranh.

  3. Chuyên gia kế toán và kiểm toán xây dựng: Cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn về công tác kế toán chi phí thi công, giúp cải thiện hệ thống kiểm soát nội bộ và báo cáo tài chính.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng và đầu tư: Là tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách, quy định nhằm kiểm soát chi phí đầu tư xây dựng, giảm thiểu rủi ro và nâng cao hiệu quả đầu tư công.

Câu hỏi thường gặp

  1. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến chi phí thi công công trình dân dụng?
    Năng lực bên hoạch định, chủ đầu tư được xác định là yếu tố có ảnh hưởng lớn nhất với hệ số hồi quy 0.321, do vai trò quan trọng trong lập kế hoạch, giám sát và quyết toán công trình.

  2. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng để phân tích các yếu tố ảnh hưởng?
    Nghiên cứu sử dụng phân tích nhân tố khám phá (EFA) để nhóm các biến quan sát và phân tích hồi quy đa biến để xác định mức độ ảnh hưởng của từng nhóm yếu tố đến chi phí thi công.

  3. Làm thế nào để giảm thiểu tác động của gian lận và thất thoát trong thi công?
    Thiết lập hệ thống giám sát chặt chẽ, tăng cường bảo vệ công trình, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm và nâng cao ý thức đạo đức nghề nghiệp trong ngành xây dựng.

  4. Yếu tố môi trường kinh tế ảnh hưởng như thế nào đến chi phí thi công?
    Biến động lạm phát, giá vật liệu và tỷ giá làm tăng chi phí đầu vào, kéo dài thời gian thi công và gây khó khăn trong quản lý chi phí dự án.

  5. Tại sao công tác kế toán lại quan trọng trong quản lý chi phí thi công?
    Công tác kế toán chính xác, minh bạch giúp theo dõi, kiểm soát chi phí hiệu quả, phát hiện sai sót và gian lận, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý tài chính của công trình.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã xác định 33 yếu tố ảnh hưởng đến chi phí thi công công trình dân dụng, nhóm thành 7 nhóm chính với tổng phương sai giải thích 63,623%.
  • Mô hình hồi quy đa biến cho thấy 7 nhóm yếu tố này giải thích 56,1% biến động chi phí thi công, trong đó năng lực bên hoạch định, chủ đầu tư có ảnh hưởng lớn nhất.
  • Các yếu tố như năng lực bên thi công, công tác kế toán, gian lận, môi trường kinh tế, chính sách pháp luật và yếu tố tự nhiên cũng đóng vai trò quan trọng.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực quản lý, kiểm soát chi phí, chống gian lận và thích ứng với biến động môi trường nhằm tiết kiệm chi phí mà vẫn đảm bảo chất lượng công trình.
  • Nghiên cứu mở hướng cho các nghiên cứu tiếp theo về quản lý chi phí thi công trong các lĩnh vực xây dựng khác và các địa bàn khác nhau.

Hành động tiếp theo: Các công ty xây dựng và cơ quan quản lý nên áp dụng mô hình và giải pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý chi phí thi công, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng nghiên cứu nhằm hoàn thiện hơn nữa công tác quản lý chi phí trong ngành xây dựng.