Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ Tư phát triển mạnh mẽ, tạo ra nhiều thời cơ và thách thức đối với nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền quốc gia, việc xây dựng và nâng cao phẩm chất chính trị cho đội ngũ cán bộ trong các lực lượng vũ trang trở nên cấp thiết. Viện Kỹ thuật Phòng không - Không quân (PK-KQ) là đơn vị trọng yếu trong công tác nghiên cứu, ứng dụng kỹ thuật phục vụ nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu (SSCD) và bảo vệ vùng trời thiêng liêng của Tổ quốc. Với quân số khoảng 261 cán bộ, trong đó có 148 sĩ quan, Viện đóng vai trò nòng cốt trong việc nghiên cứu, khai thác, bảo quản và sửa chữa các loại vũ khí, trang bị kỹ thuật hiện đại.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung phân tích thực trạng bồi dưỡng phẩm chất chính trị cho đội ngũ cán bộ tại Viện Kỹ thuật PK-KQ trong giai đoạn 2017-2023, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng bồi dưỡng nhằm đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới. Phạm vi nghiên cứu giới hạn tại Viện Kỹ thuật PK-KQ, Hà Nội, với dữ liệu thu thập qua khảo sát thực tế và phân tích các văn bản pháp luật, nghị quyết của Đảng và Nhà nước liên quan đến công tác cán bộ và giáo dục chính trị.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc củng cố bản lĩnh chính trị, nâng cao năng lực công tác cho cán bộ, góp phần xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại, vững mạnh về chính trị. Qua đó, đảm bảo Viện Kỹ thuật PK-KQ thực hiện tốt chức năng nghiên cứu khoa học kỹ thuật, phục vụ hiệu quả nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong bối cảnh quốc tế và khu vực có nhiều biến động phức tạp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên phương pháp luận Chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, kết hợp với quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về công tác cán bộ. Hai lý thuyết trọng tâm được vận dụng là:

  • Lý thuyết về phẩm chất chính trị của cán bộ: Phẩm chất chính trị được hiểu là sự phản ánh trình độ nhận thức, niềm tin, thái độ và hành vi chính trị của cán bộ, là nhân tố nền tảng chi phối các phẩm chất khác trong nhân cách người cán bộ. Theo tư tưởng Hồ Chí Minh, phẩm chất chính trị là yếu tố quyết định bản lĩnh, sự trung thành và năng lực thực hiện nhiệm vụ của cán bộ trong Quân đội.

  • Lý thuyết về bồi dưỡng phẩm chất chính trị: Bồi dưỡng phẩm chất chính trị là quá trình có tổ chức, có mục đích nhằm nâng cao nhận thức lý luận chính trị, củng cố niềm tin, thái độ và hành vi chính trị chuẩn mực cho cán bộ, thông qua các hình thức giáo dục, đào tạo, tự học tập và rèn luyện thực tiễn.

Các khái niệm chính bao gồm: đội ngũ cán bộ, phẩm chất chính trị, bồi dưỡng phẩm chất chính trị, năng lực chính trị, hành vi chính trị, và các tiêu chí đánh giá chất lượng bồi dưỡng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp chuyên ngành và liên ngành trong khoa học xã hội và nhân văn, gồm:

  • Phương pháp phân tích - tổng hợp: Đánh giá các tài liệu lý luận, văn bản pháp luật, nghị quyết của Đảng và Nhà nước về công tác cán bộ và giáo dục chính trị.

  • Phương pháp lịch sử - logic: Trình bày sự phát triển của phẩm chất chính trị và công tác bồi dưỡng trong bối cảnh lịch sử, chính trị hiện nay.

  • Phương pháp khảo sát điều tra xã hội học: Thu thập dữ liệu thực tiễn từ đội ngũ cán bộ Viện Kỹ thuật PK-KQ qua bảng hỏi, phỏng vấn sâu nhằm đánh giá thực trạng bồi dưỡng phẩm chất chính trị.

  • Phương pháp thống kê và so sánh: Xử lý số liệu khảo sát, phân tích tỷ lệ cán bộ có nhận thức chính trị đúng đắn, mức độ tham gia các hoạt động bồi dưỡng, so sánh kết quả theo các nhóm tuổi, trình độ học vấn.

  • Phương pháp tổng kết thực tiễn: Đánh giá hiệu quả các chương trình bồi dưỡng phẩm chất chính trị đã triển khai tại Viện trong giai đoạn 2017-2023.

Cỡ mẫu khảo sát khoảng 150 cán bộ, được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có phân tầng nhằm đảm bảo tính đại diện cho các cấp bậc, chuyên ngành và thâm niên công tác. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2022 đến 2024, bao gồm thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Trình độ nhận thức chính trị của cán bộ được nâng cao nhưng còn phân hóa: Khoảng 85% cán bộ có nhận thức đúng đắn về lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối của Đảng. Tuy nhiên, khoảng 15% cán bộ còn có biểu hiện mơ hồ, chưa sâu sắc, đặc biệt là cán bộ trẻ được đào tạo ở nước ngoài, do hạn chế về hiểu biết truyền thống dân tộc và quân đội.

  2. Tỷ lệ cán bộ tham gia các hoạt động bồi dưỡng phẩm chất chính trị đạt khoảng 78% trong các chương trình học tập, sinh hoạt chính trị, tuy nhiên mức độ tự giác và sáng tạo trong học tập còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả bồi dưỡng.

  3. Các yếu tố tác động đến bồi dưỡng phẩm chất chính trị gồm tình hình chính trị thế giới, khu vực, thành tựu và mặt trái của nền kinh tế thị trường, sự phát triển của trí tuệ nhân tạo và cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Những yếu tố này tạo ra cả thuận lợi và thách thức, đòi hỏi đội ngũ cán bộ phải có bản lĩnh chính trị vững vàng để thích ứng.

  4. Hạn chế trong công tác bồi dưỡng gồm nội dung chưa đa dạng, phương pháp truyền thống, thiếu đổi mới sáng tạo và chưa phát huy được vai trò tự học tập, tự rèn luyện của cán bộ. Ngoài ra, thu nhập thấp và áp lực gia đình cũng ảnh hưởng đến tâm tư, tình cảm của một bộ phận cán bộ trẻ.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy việc bồi dưỡng phẩm chất chính trị tại Viện Kỹ thuật PK-KQ đã đạt được những bước tiến quan trọng, góp phần nâng cao nhận thức và bản lĩnh chính trị cho đa số cán bộ. Tuy nhiên, sự phân hóa về trình độ nhận thức chính trị giữa các nhóm cán bộ, đặc biệt là cán bộ trẻ đào tạo ở nước ngoài, phản ánh sự cần thiết phải điều chỉnh nội dung và phương pháp bồi dưỡng phù hợp hơn với đặc điểm từng nhóm.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành quân sự và chính trị học, kết quả này tương đồng với xu hướng chung về thách thức trong công tác giáo dục chính trị hiện nay, khi mà sự phát triển nhanh chóng của khoa học công nghệ và biến động chính trị quốc tế tạo ra nhiều áp lực mới. Việc áp dụng các hình thức bồi dưỡng đa dạng, kết hợp giữa truyền thống và hiện đại, như sử dụng công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo để nâng cao hiệu quả, là hướng đi cần thiết.

Ngoài ra, các yếu tố xã hội như thu nhập, điều kiện sinh hoạt cũng ảnh hưởng không nhỏ đến tâm lý và động lực học tập của cán bộ, điều này cần được quan tâm trong các chính sách hỗ trợ cán bộ. Việc xây dựng môi trường văn hóa quân sự lành mạnh, tăng cường công tác quản lý tư tưởng, phòng chống suy thoái tư tưởng chính trị là những biện pháp quan trọng để bảo đảm phẩm chất chính trị của đội ngũ cán bộ.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố nhận thức chính trị theo độ tuổi, bảng so sánh tỷ lệ tham gia các hoạt động bồi dưỡng theo từng năm, và biểu đồ thể hiện các yếu tố tác động chính đến công tác bồi dưỡng phẩm chất chính trị.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và trách nhiệm của chủ thể bồi dưỡng: Tăng cường đào tạo, tập huấn cho cấp ủy, tổ chức đảng và cán bộ chủ trì về công tác bồi dưỡng phẩm chất chính trị, đảm bảo họ có đủ năng lực, trình độ và trách nhiệm để tổ chức các hoạt động bồi dưỡng hiệu quả. Thời gian thực hiện trong vòng 12 tháng, do Đảng ủy Viện và Ban chỉ huy Viện chủ trì.

  2. Đổi mới nội dung và phương pháp bồi dưỡng: Đa dạng hóa hình thức bồi dưỡng, kết hợp giữa học tập truyền thống và ứng dụng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo để tạo môi trường học tập tương tác, sinh động. Tập trung phát triển các chuyên đề phù hợp với đặc điểm từng nhóm cán bộ, đặc biệt là cán bộ trẻ và cán bộ đào tạo ở nước ngoài. Thời gian triển khai trong 18 tháng, phối hợp với các cơ quan giáo dục quân sự.

  3. Tăng cường công tác quản lý, giáo dục tư tưởng chính trị: Xây dựng hệ thống giám sát, đánh giá thường xuyên về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của cán bộ, kịp thời phát hiện và xử lý các biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”. Đồng thời, tổ chức các hoạt động tuyên truyền, đấu tranh chống các luận điệu sai trái, thù địch. Thời gian thực hiện liên tục, do Ban Chính trị và các tổ chức đảng đảm nhiệm.

  4. Phát huy vai trò tự học tập, tự rèn luyện của cán bộ: Khuyến khích cán bộ chủ động học tập, nghiên cứu, nâng cao trình độ chính trị và chuyên môn nghiệp vụ thông qua các chương trình tự đào tạo, tự bồi dưỡng. Tạo điều kiện về thời gian, tài liệu và môi trường học tập thuận lợi. Thời gian thực hiện liên tục, do từng cán bộ và đơn vị quản lý.

  5. Chính sách hỗ trợ đời sống cán bộ: Đề xuất các chính sách cải thiện thu nhập, hỗ trợ nhà ở và điều kiện sinh hoạt cho cán bộ, đặc biệt là cán bộ trẻ và cán bộ có hoàn cảnh khó khăn, nhằm ổn định tư tưởng, tạo động lực công tác. Thời gian thực hiện trong 24 tháng, phối hợp với các cơ quan chức năng của Quân chủng và Bộ Quốc phòng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ, đảng viên trong Quân đội nhân dân Việt Nam: Nghiên cứu giúp nâng cao nhận thức về vai trò và tầm quan trọng của phẩm chất chính trị trong công tác xây dựng lực lượng vũ trang cách mạng, từ đó áp dụng hiệu quả trong công tác giáo dục chính trị.

  2. Các nhà quản lý, lãnh đạo trong các đơn vị quân sự: Tham khảo để xây dựng và triển khai các chương trình bồi dưỡng phẩm chất chính trị phù hợp với đặc điểm, yêu cầu nhiệm vụ của từng đơn vị, góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ.

  3. Giảng viên, nghiên cứu viên chuyên ngành Chính trị học và Quân sự: Sử dụng luận văn làm tài liệu tham khảo trong giảng dạy, nghiên cứu về công tác cán bộ, giáo dục chính trị và xây dựng phẩm chất chính trị trong lực lượng vũ trang.

  4. Các cơ quan, tổ chức nghiên cứu về công tác cán bộ và giáo dục chính trị: Áp dụng kết quả nghiên cứu để phát triển các chính sách, chương trình đào tạo, bồi dưỡng cán bộ trong các lĩnh vực liên quan, đặc biệt trong bối cảnh đổi mới và hội nhập quốc tế.

Câu hỏi thường gặp

  1. Phẩm chất chính trị của cán bộ là gì và tại sao nó quan trọng?
    Phẩm chất chính trị là sự phản ánh trình độ nhận thức, niềm tin và hành vi chính trị của cán bộ, là nền tảng định hướng và chi phối các phẩm chất khác. Nó quan trọng vì quyết định bản lĩnh, sự trung thành và năng lực thực hiện nhiệm vụ của cán bộ trong Quân đội.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến việc bồi dưỡng phẩm chất chính trị cho cán bộ?
    Các yếu tố gồm tình hình chính trị thế giới và khu vực, thành tựu và mặt trái của nền kinh tế thị trường, sự phát triển của trí tuệ nhân tạo và cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, cùng với điều kiện sinh hoạt và thu nhập của cán bộ.

  3. Phương pháp bồi dưỡng phẩm chất chính trị hiệu quả hiện nay là gì?
    Phương pháp hiệu quả là kết hợp đa dạng hình thức như học tập truyền thống, sinh hoạt chính trị, ứng dụng công nghệ số, tự học tập và rèn luyện thực tiễn, đồng thời tăng cường quản lý tư tưởng và giáo dục đạo đức.

  4. Làm thế nào để khắc phục hạn chế trong công tác bồi dưỡng phẩm chất chính trị?
    Cần đổi mới nội dung, phương pháp bồi dưỡng, nâng cao năng lực chủ thể bồi dưỡng, phát huy vai trò tự học tập của cán bộ, đồng thời cải thiện điều kiện sống và tạo môi trường văn hóa quân sự lành mạnh.

  5. Ai là chủ thể chính trong công tác bồi dưỡng phẩm chất chính trị tại Viện Kỹ thuật PK-KQ?
    Chủ thể chính là hệ thống tổ chức đảng, tổ chức chỉ huy các cấp, các cơ quan chức năng và cán bộ quản lý, trong đó Đảng ủy Viện và cấp ủy các cấp giữ vai trò lãnh đạo, chỉ đạo hoạt động bồi dưỡng.

Kết luận

  • Phẩm chất chính trị là yếu tố cơ bản, chủ đạo trong hệ thống phẩm chất của đội ngũ cán bộ Viện Kỹ thuật PK-KQ, quyết định bản lĩnh và năng lực thực hiện nhiệm vụ.
  • Thực trạng bồi dưỡng phẩm chất chính trị đã có nhiều tiến bộ nhưng còn tồn tại hạn chế về nội dung, phương pháp và sự phân hóa nhận thức chính trị giữa các nhóm cán bộ.
  • Các yếu tố khách quan như tình hình chính trị thế giới, sự phát triển công nghệ và điều kiện kinh tế xã hội tác động mạnh đến công tác bồi dưỡng.
  • Luận văn đề xuất các giải pháp đổi mới nội dung, phương pháp, nâng cao trách nhiệm chủ thể bồi dưỡng và cải thiện điều kiện sống cán bộ nhằm nâng cao hiệu quả công tác.
  • Tiếp tục nghiên cứu, triển khai các giải pháp trong giai đoạn 2024-2026 để xây dựng đội ngũ cán bộ Viện Kỹ thuật PK-KQ vững mạnh về chính trị, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.

Call to action: Các cơ quan, đơn vị và cán bộ liên quan cần phối hợp chặt chẽ triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, cập nhật các phương pháp bồi dưỡng phẩm chất chính trị phù hợp với xu thế phát triển và yêu cầu thực tiễn.