Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế cạnh tranh ngày càng gay gắt, việc nâng cao hiệu quả quản trị doanh nghiệp trở thành yếu tố sống còn để duy trì và phát triển. Theo ước tính, hơn 70% doanh nghiệp sản xuất tại Việt Nam đang đối mặt với thách thức trong việc cung cấp thông tin quản trị kịp thời và chính xác, ảnh hưởng trực tiếp đến quyết định kinh doanh. Công ty TNHH Nến Nguyên Quang Minh, với hơn 10 năm hoạt động trong lĩnh vực sản xuất nến cao cấp và nến thơm, hiện có sản phẩm phân phối qua khoảng 300 cửa hàng và siêu thị trên toàn quốc. Tuy đã xây dựng hệ thống báo cáo kế toán quản trị (KTQT), công ty vẫn gặp nhiều hạn chế trong việc đáp ứng nhu cầu thông tin quản lý đa dạng và kịp thời.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào đánh giá tính hữu ích của hệ thống báo cáo KTQT hiện tại tại Công ty TNHH Nến Nguyên Quang Minh, đồng thời đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản trị. Phạm vi nghiên cứu giới hạn trong các báo cáo kế toán quản trị được sử dụng trong năm 2016, với dữ liệu thu thập từ các phòng ban liên quan và phỏng vấn nhà quản lý các cấp. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học để cải tiến hệ thống báo cáo KTQT, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh và hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết trọng tâm: lý thuyết kế toán quản trị và mô hình hệ thống báo cáo quản trị trong doanh nghiệp sản xuất. Kế toán quản trị được định nghĩa là quá trình thu thập, xử lý và cung cấp thông tin tài chính và phi tài chính cho nhà quản trị nhằm hỗ trợ lập kế hoạch, kiểm soát và ra quyết định. Mô hình hệ thống báo cáo KTQT bao gồm bốn nhóm báo cáo chính: báo cáo dự toán, báo cáo thực hiện, báo cáo kiểm soát đánh giá và báo cáo phân tích các kịch bản ra quyết định.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm:

  • Báo cáo dự toán: dự kiến chi tiết về doanh thu, chi phí, sản lượng sản xuất.
  • Báo cáo thực hiện: phản ánh kết quả hoạt động thực tế trong kỳ.
  • Báo cáo kiểm soát đánh giá: so sánh thực tế với dự toán để phát hiện sai lệch và nguyên nhân.
  • Báo cáo phân tích kịch bản: hỗ trợ lựa chọn phương án tối ưu trong quản trị.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp nghiên cứu tình huống (case study) tập trung vào Công ty TNHH Nến Nguyên Quang Minh. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua phỏng vấn trực tiếp các nhà quản lý cấp cao, cấp trung và nhân viên phòng kế toán nhằm xác định nhu cầu thông tin và đánh giá tính hữu ích của các báo cáo KTQT hiện hành. Dữ liệu thứ cấp gồm các báo cáo kế toán quản trị, tài liệu nội bộ và các số liệu tài chính năm 2016.

Cỡ mẫu phỏng vấn gồm 15 người thuộc các phòng ban liên quan, được chọn theo phương pháp chọn mẫu phi xác suất nhằm đảm bảo đại diện cho các cấp quản lý và bộ phận chức năng. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp định tính kết hợp định lượng, trong đó số liệu được tổng hợp, so sánh và đánh giá dựa trên các chỉ tiêu về tính kịp thời, độ chính xác và mức độ đáp ứng nhu cầu thông tin quản trị. Thời gian nghiên cứu kéo dài trong 6 tháng, từ tháng 1 đến tháng 6 năm 2017.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hệ thống báo cáo KTQT hiện tại chưa đồng bộ và thiếu tính kịp thời
    Hơn 60% nhà quản lý phản ánh các báo cáo dự toán và thực hiện thường được lập chậm hơn so với yêu cầu, gây khó khăn trong việc ra quyết định nhanh chóng. Báo cáo dự toán tiêu thụ sản phẩm được lập hàng năm và điều chỉnh hàng tháng, tuy nhiên báo cáo thực hiện chi phí và lợi nhuận chỉ được cập nhật quý, dẫn đến thiếu thông tin chi tiết cho quản lý vận hành.

  2. Nhu cầu thông tin quản trị đa dạng theo cấp quản lý
    Nhu cầu thông tin của nhà quản lý cấp cao tập trung vào báo cáo tổng hợp về doanh thu, chi phí và lợi nhuận toàn công ty với tính chiến lược cao. Trong khi đó, cấp quản lý phân xưởng và phòng ban yêu cầu thông tin chi tiết, thường xuyên về chi phí nguyên vật liệu, nhân công trực tiếp và tiến độ sản xuất. Khoảng 75% người được khảo sát cho biết báo cáo hiện tại chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu này.

  3. Phân loại chi phí chưa phù hợp với cách ứng xử chi phí trong thực tế
    Hệ thống báo cáo hiện tại chủ yếu phân loại chi phí theo chức năng mà chưa phân biệt rõ chi phí biến đổi và chi phí cố định, làm hạn chế khả năng phân tích điểm hòa vốn và các kịch bản kinh doanh. Việc này ảnh hưởng đến việc lập dự toán và kiểm soát chi phí hiệu quả.

  4. Thiếu các báo cáo phân tích phục vụ ra quyết định chiến lược
    Công ty chưa có hệ thống báo cáo phân tích các kịch bản kinh doanh như phân tích điểm hòa vốn, phân tích chênh lệch lợi nhuận giữa các phương án sản xuất hay báo cáo phân tích tác động của biến động giá bán và chi phí. Điều này làm giảm khả năng dự báo và lựa chọn phương án tối ưu trong quản trị.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ việc chưa xây dựng hệ thống kế toán quản trị riêng biệt và chưa có quy trình phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban trong việc lập báo cáo. So với các nghiên cứu trong ngành sản xuất, như tại Công ty cổ phần May 10 hay Công ty Dược Danapha, việc phân loại chi phí theo cách ứng xử và bổ sung báo cáo phân tích đã giúp nâng cao hiệu quả quản trị. Việc áp dụng các báo cáo phân tích kịch bản sẽ giúp Công ty TNHH Nến Nguyên Quang Minh cải thiện khả năng ra quyết định chiến lược, đặc biệt trong bối cảnh mở rộng quy mô sản xuất và thị trường phân phối.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tần suất lập báo cáo theo từng loại và bảng so sánh mức độ đáp ứng nhu cầu thông tin của các cấp quản lý, giúp minh họa rõ ràng các điểm mạnh và hạn chế của hệ thống hiện tại.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng hệ thống kế toán quản trị riêng biệt và đồng bộ
    Thiết lập quy trình lập báo cáo KTQT riêng biệt, đảm bảo tính kịp thời và chính xác, với tần suất cập nhật phù hợp (hàng tháng cho báo cáo thực hiện và kiểm soát). Chủ thể thực hiện: Phòng Kế toán phối hợp với các phòng ban liên quan. Thời gian triển khai: 6 tháng.

  2. Phân loại chi phí theo cách ứng xử chi phí (biến đổi và cố định)
    Điều chỉnh hệ thống phân loại chi phí để phục vụ phân tích điểm hòa vốn và kiểm soát chi phí hiệu quả hơn. Chủ thể thực hiện: Kế toán trưởng và bộ phận kế toán. Thời gian: 3 tháng.

  3. Phát triển các báo cáo phân tích kịch bản ra quyết định
    Xây dựng báo cáo phân tích điểm hòa vốn, phân tích chênh lệch lợi nhuận giữa các phương án sản xuất và báo cáo phân tích tác động biến động giá bán, chi phí. Chủ thể thực hiện: Phòng Kế toán phối hợp Ban Giám đốc. Thời gian: 4 tháng.

  4. Tăng cường đào tạo và nâng cao nhận thức về kế toán quản trị cho cán bộ quản lý
    Tổ chức các khóa đào tạo về sử dụng và phân tích báo cáo KTQT nhằm nâng cao năng lực ra quyết định dựa trên dữ liệu. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc phối hợp phòng Nhân sự. Thời gian: liên tục hàng năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý doanh nghiệp sản xuất
    Giúp hiểu rõ vai trò và cách thức hoàn thiện hệ thống báo cáo kế toán quản trị để nâng cao hiệu quả quản lý và ra quyết định.

  2. Phòng kế toán và tài chính doanh nghiệp
    Cung cấp hướng dẫn chi tiết về xây dựng và vận hành hệ thống báo cáo KTQT phù hợp với đặc thù doanh nghiệp sản xuất.

  3. Giảng viên và sinh viên ngành Kế toán, Quản trị kinh doanh
    Là tài liệu tham khảo thực tiễn về ứng dụng kế toán quản trị trong doanh nghiệp sản xuất, giúp nâng cao kiến thức chuyên môn.

  4. Các chuyên gia tư vấn quản trị và kiểm toán nội bộ
    Hỗ trợ đánh giá và tư vấn cải tiến hệ thống báo cáo quản trị nhằm nâng cao năng lực quản lý tài chính và sản xuất.

Câu hỏi thường gặp

  1. Báo cáo kế toán quản trị khác gì so với báo cáo tài chính?
    Báo cáo kế toán quản trị cung cấp thông tin chi tiết, nội bộ phục vụ quản lý và ra quyết định, trong khi báo cáo tài chính chủ yếu phục vụ đối tượng bên ngoài như nhà đầu tư và cơ quan thuế.

  2. Tại sao phân loại chi phí theo cách ứng xử lại quan trọng?
    Phân loại này giúp phân biệt chi phí biến đổi và cố định, từ đó hỗ trợ phân tích điểm hòa vốn và kiểm soát chi phí hiệu quả hơn trong quản trị.

  3. Làm thế nào để đảm bảo tính kịp thời của báo cáo kế toán quản trị?
    Cần xây dựng quy trình lập báo cáo rõ ràng, phân công trách nhiệm cụ thể và áp dụng công nghệ thông tin để tự động hóa thu thập và xử lý dữ liệu.

  4. Các báo cáo phân tích kịch bản giúp gì cho nhà quản trị?
    Giúp đánh giá các phương án kinh doanh khác nhau, dự báo tác động của biến động chi phí, giá bán và sản lượng, từ đó lựa chọn phương án tối ưu.

  5. Nhu cầu thông tin kế toán quản trị có thay đổi theo cấp quản lý không?
    Có, cấp quản lý cao cần thông tin tổng hợp, chiến lược; cấp quản lý vận hành cần thông tin chi tiết, thường xuyên để điều hành hiệu quả.

Kết luận

  • Hệ thống báo cáo kế toán quản trị tại Công ty TNHH Nến Nguyên Quang Minh hiện còn nhiều hạn chế về tính kịp thời, phân loại chi phí và báo cáo phân tích.
  • Nhu cầu thông tin quản trị đa dạng theo cấp quản lý đòi hỏi hệ thống báo cáo phải linh hoạt và phù hợp hơn.
  • Việc hoàn thiện hệ thống báo cáo KTQT sẽ góp phần nâng cao hiệu quả quản lý, kiểm soát chi phí và ra quyết định kinh doanh chính xác.
  • Các giải pháp đề xuất bao gồm xây dựng hệ thống kế toán quản trị riêng, phân loại chi phí theo cách ứng xử, phát triển báo cáo phân tích kịch bản và đào tạo cán bộ quản lý.
  • Tiếp theo, công ty cần triển khai các giải pháp trong vòng 6 tháng và đánh giá hiệu quả định kỳ để điều chỉnh phù hợp.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao năng lực quản trị doanh nghiệp thông qua hoàn thiện báo cáo kế toán quản trị!