Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh nền kinh tế tri thức ngày càng phát triển, tri thức trở thành yếu tố then chốt quyết định năng lực cạnh tranh và tăng trưởng kinh tế ở mọi cấp độ. Tại các tổ chức công, quản trị tri thức, đặc biệt là chia sẻ tri thức, đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả hoạt động và chất lượng dịch vụ công. Tuy nhiên, việc chia sẻ tri thức trong khu vực công còn nhiều thách thức do đặc thù tổ chức và động lực của công chức chưa được khai thác triệt để. Nghiên cứu này tập trung phân tích ảnh hưởng của động lực phụng sự công đến hành vi chia sẻ tri thức của công chức tại các Sở chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu trong giai đoạn từ tháng 3 đến tháng 8 năm 2018.
Mục tiêu nghiên cứu gồm: (1) xác định các yếu tố thành phần của động lực phụng sự công ảnh hưởng đến chia sẻ tri thức; (2) đánh giá mức độ tác động của từng yếu tố đến hành vi chia sẻ tri thức của công chức; (3) đề xuất các hàm ý quản trị nhằm nâng cao động lực phụng sự công để thúc đẩy chia sẻ tri thức. Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng trong việc cải thiện hiệu quả quản lý nguồn nhân lực công, nâng cao chất lượng chính sách và dịch vụ công tại địa phương, góp phần xây dựng nền hành chính dân chủ, minh bạch và hiệu quả. Theo báo cáo của ngành, năm 2017 tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu xếp thứ 57/63 về mức độ hài lòng của người dân đối với dịch vụ công, cho thấy nhu cầu cấp thiết trong việc nâng cao động lực và chia sẻ tri thức của công chức.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về tri thức, chia sẻ tri thức và động lực phụng sự công (Public Service Motivation - PSM). Tri thức được hiểu là dòng chảy thông tin liên tục có tổ chức, bao gồm tri thức hiện (explicit knowledge) và tri thức ẩn (tacit knowledge), trong đó tri thức ẩn khó truyền đạt nhưng rất quan trọng trong tổ chức. Chia sẻ tri thức là quá trình đa chiều, bao gồm trao đổi tri thức, kinh nghiệm và kỹ năng giữa các cá nhân nhằm phục vụ lợi ích chung của tổ chức.
Động lực phụng sự công (PSM) là khái niệm xuất phát từ quản lý công, phản ánh thái độ và hành vi của công chức đặt lợi ích công lên trên lợi ích cá nhân. Nghiên cứu kế thừa mô hình PSM gồm 5 yếu tố thành phần: (1) Mong muốn tham gia phụng sự công, (2) Cam kết với các giá trị công, (3) Lòng trắc ẩn, (4) Sự hy sinh bản thân, và (5) Nghĩa vụ công dân. Mô hình lý thuyết đề xuất mối quan hệ giữa các yếu tố này và hành vi chia sẻ tri thức của công chức.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp định tính và định lượng. Giai đoạn định tính được thực hiện qua thảo luận nhóm tập trung với 22 công chức và lãnh đạo các Sở chuyên môn nhằm khám phá, điều chỉnh thang đo các yếu tố PSM và chia sẻ tri thức phù hợp với bối cảnh địa phương. Kết quả định tính giúp hoàn thiện thang đo gồm 22 biến quan sát, trong đó 18 biến thuộc 5 yếu tố PSM và 4 biến đo lường chia sẻ tri thức.
Giai đoạn định lượng tiến hành khảo sát trực tiếp với cỡ mẫu 246 công chức tại các Sở chuyên môn thuộc UBND tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu. Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm SPSS 20 với các kỹ thuật kiểm định độ tin cậy Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA), phân tích tương quan và hồi quy tuyến tính đa biến. Thời gian khảo sát diễn ra từ ngày 1 đến 15 tháng 8 năm 2018. Phương pháp chọn mẫu thuận tiện được áp dụng do điều kiện thực tế, đảm bảo số lượng mẫu vượt mức tối thiểu cho phân tích EFA và hồi quy.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Ảnh hưởng tổng thể của động lực phụng sự công đến chia sẻ tri thức: Mô hình hồi quy tuyến tính cho thấy 82.3% sự biến thiên của hành vi chia sẻ tri thức được giải thích bởi 5 yếu tố thành phần của PSM, khẳng định vai trò quan trọng của động lực phụng sự công trong thúc đẩy chia sẻ tri thức tại các tổ chức công.
Mức độ tác động của từng yếu tố:
- Mong muốn tham gia phụng sự công có hệ số hồi quy β = 0.357, là yếu tố có tác động mạnh nhất đến chia sẻ tri thức.
- Lòng trắc ẩn với β = 0.287 cũng đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy hành vi chia sẻ tri thức.
- Nghĩa vụ công dân (β = 0.262) và Cam kết với các giá trị công (β = 0.222) có ảnh hưởng tích cực nhưng mức độ thấp hơn.
- Sự hy sinh bản thân có tác động thấp nhất nhưng vẫn mang tính tích cực.
Kiểm định sự khác biệt theo đặc điểm cá nhân: Kết quả phân tích cho thấy không có sự khác biệt đáng kể về hành vi chia sẻ tri thức giữa các nhóm giới tính, độ tuổi, trình độ học vấn, vị trí việc làm và thâm niên công tác, cho thấy động lực phụng sự công là yếu tố chủ đạo ảnh hưởng đến chia sẻ tri thức hơn là các đặc điểm cá nhân.
Thảo luận kết quả
Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trước đây tại Đài Loan và Hàn Quốc, khẳng định động lực phụng sự công là nhân tố thúc đẩy chia sẻ tri thức trong khu vực công. Sự khác biệt về mức độ tác động của các yếu tố thành phần PSM phản ánh đặc thù văn hóa và môi trường làm việc tại địa phương. Ví dụ, mong muốn tham gia phụng sự công được đánh giá cao nhất, cho thấy công chức tại Bà Rịa - Vũng Tàu có xu hướng tích cực tham gia vào các hoạt động phục vụ cộng đồng và xã hội. Lòng trắc ẩn cũng là động lực cảm xúc quan trọng thúc đẩy chia sẻ tri thức, thể hiện sự quan tâm và đồng cảm giữa các công chức.
Việc không phát hiện sự khác biệt theo các biến nhân khẩu học cho thấy các chính sách quản trị nên tập trung vào việc nâng cao động lực phụng sự công chung thay vì phân biệt theo nhóm đối tượng. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố PSM đến chia sẻ tri thức, giúp minh họa rõ ràng vai trò của từng thành phần.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường truyền thông và đào tạo về giá trị phụng sự công: Tổ chức các chương trình đào tạo, hội thảo nhằm nâng cao nhận thức và khơi dậy mong muốn tham gia phụng sự công trong công chức, từ đó thúc đẩy chia sẻ tri thức. Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể: Sở Nội vụ phối hợp với các Sở chuyên môn.
Xây dựng môi trường làm việc hỗ trợ lòng trắc ẩn và sự đồng cảm: Thiết lập các hoạt động giao lưu, chia sẻ kinh nghiệm giữa các công chức để tăng cường sự gắn kết và lòng trắc ẩn, qua đó thúc đẩy chia sẻ tri thức tự nguyện. Thời gian: 1 năm; Chủ thể: Ban lãnh đạo các Sở chuyên môn.
Khuyến khích cam kết với các giá trị công qua chính sách khen thưởng phi tài chính: Áp dụng các hình thức khen thưởng, ghi nhận công khai đối với những công chức có đóng góp tích cực trong chia sẻ tri thức và phục vụ lợi ích công. Thời gian: 1 năm; Chủ thể: UBND tỉnh và các Sở chuyên môn.
Phát huy nghĩa vụ công dân trong công tác quản lý và phục vụ: Tăng cường giáo dục đạo đức công vụ, nhấn mạnh vai trò nghĩa vụ công dân trong công việc hàng ngày của công chức để nâng cao trách nhiệm và sự sẵn lòng chia sẻ tri thức. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Sở Nội vụ và các cơ quan đào tạo.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Nhà quản lý công và lãnh đạo các cơ quan hành chính địa phương: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách nâng cao động lực và thúc đẩy chia sẻ tri thức, từ đó cải thiện hiệu quả quản lý và chất lượng dịch vụ công.
Các nhà nghiên cứu và học giả trong lĩnh vực quản lý công và quản trị tri thức: Luận văn bổ sung dữ liệu thực nghiệm tại Việt Nam, mở rộng hiểu biết về mối quan hệ giữa động lực phụng sự công và chia sẻ tri thức trong bối cảnh tổ chức công.
Công chức và nhân viên các Sở chuyên môn: Giúp nhận thức rõ hơn về vai trò của động lực cá nhân trong việc chia sẻ tri thức, từ đó nâng cao ý thức và hành vi tích cực trong công việc.
Các tổ chức đào tạo và phát triển nguồn nhân lực khu vực công: Tham khảo để thiết kế các chương trình đào tạo, phát triển kỹ năng và động lực làm việc phù hợp với đặc thù công chức Việt Nam.
Câu hỏi thường gặp
Động lực phụng sự công là gì và tại sao nó quan trọng trong chia sẻ tri thức?
Động lực phụng sự công là thái độ và hành vi đặt lợi ích công lên trên lợi ích cá nhân, thúc đẩy công chức phục vụ xã hội. Nó quan trọng vì tạo động lực nội tại giúp công chức sẵn sàng chia sẻ tri thức, góp phần nâng cao hiệu quả tổ chức.Nghiên cứu sử dụng phương pháp nào để đánh giá ảnh hưởng của động lực phụng sự công?
Nghiên cứu kết hợp định tính qua thảo luận nhóm và định lượng qua khảo sát với 246 công chức, sử dụng phân tích Cronbach’s Alpha, EFA và hồi quy tuyến tính để kiểm định mô hình và mức độ ảnh hưởng.Yếu tố nào trong động lực phụng sự công có tác động mạnh nhất đến chia sẻ tri thức?
Mong muốn tham gia phụng sự công có tác động mạnh nhất với hệ số hồi quy β = 0.357, cho thấy công chức có mong muốn phục vụ cộng đồng cao sẽ tích cực chia sẻ tri thức hơn.Có sự khác biệt về chia sẻ tri thức giữa các nhóm công chức theo giới tính hay tuổi tác không?
Kết quả nghiên cứu không phát hiện sự khác biệt đáng kể về chia sẻ tri thức giữa các nhóm giới tính, độ tuổi, trình độ học vấn, vị trí việc làm hay thâm niên công tác.Làm thế nào để các cơ quan công quyền nâng cao động lực phụng sự công và chia sẻ tri thức?
Các cơ quan nên tổ chức đào tạo nâng cao nhận thức về giá trị công, xây dựng môi trường làm việc hỗ trợ sự đồng cảm, áp dụng chính sách khen thưởng phi tài chính và tăng cường giáo dục đạo đức công vụ.
Kết luận
- Nghiên cứu xác định 5 yếu tố thành phần của động lực phụng sự công ảnh hưởng tích cực đến hành vi chia sẻ tri thức của công chức tại UBND tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu.
- Mô hình hồi quy giải thích 82.3% sự biến thiên của chia sẻ tri thức, trong đó mong muốn tham gia phụng sự công có tác động mạnh nhất.
- Kết quả không cho thấy sự khác biệt về chia sẻ tri thức theo các đặc điểm nhân khẩu học, nhấn mạnh vai trò của động lực nội tại.
- Đề xuất các giải pháp quản trị nhằm nâng cao động lực phụng sự công để thúc đẩy chia sẻ tri thức, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý công và chất lượng dịch vụ.
- Nghiên cứu mở ra hướng đi cho các nghiên cứu tiếp theo về quản trị tri thức và động lực công chức trong bối cảnh Việt Nam.
Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý cần triển khai các chương trình đào tạo và chính sách hỗ trợ nhằm tăng cường động lực phụng sự công, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng mô hình tại các địa phương khác để hoàn thiện chính sách quản lý nguồn nhân lực công.