Chọn Phương Thức Thanh Toán Quốc Tế Cho Doanh Nghiệp Xuất Nhập Khẩu Tại Việt Nam

Thanh toán quốc tế là việc thực hiện các nghĩa vụ thanh toán và các lợi ích tiền tệ phát sinh trên cơ sở các hoạt động kinh tế và phi kinh tế giữa các tổ chức và cá nhân của một quốc gia và các tổ chức và cá nhân của một quốc gia khác, hoặc giữa một quốc gia và các tổ chức quốc tế, thông qua quan hệ giữa các ngân hàng của các quốc gia liên quan. Các hoạt động thanh toán quốc tế được hình thành trên cơ sở các hoạt động ngoại thương, do đó, có thể phân loại thanh toán quốc tế thành hai lĩnh vực: thanh toán quốc tế trong ngoại thương (thanh toán thương mại) và thanh toán quốc tế phi ngoại thương (thanh toán phi thương mại).

Một quốc gia muốn phát triển cần phải phát huy lợi thế so sánh, kết hợp sức mạnh trong nước và môi trường quốc tế. Các hoạt động thương mại quốc tế do đó được thúc đẩy và vai trò của thanh toán quốc tế cũng được nâng cao và khẳng định. Thanh toán quốc tế là một liên kết thiết yếu trong quá trình mua bán hàng hóa và dịch vụ giữa các cá nhân và tổ chức từ các quốc gia khác nhau. Các hoạt động thanh toán quốc tế càng nhanh, càng an toàn thì mối quan hệ lưu thông hàng hóa - tiền tệ giữa người mua và người bán càng suôn sẻ và hiệu quả.

Đối với các doanh nghiệp xuất nhập khẩu, các hoạt động thanh toán quốc tế được thực hiện để đảm bảo nhu cầu thanh toán cho hàng hóa và dịch vụ của các hoạt động xuất nhập khẩu. Trong các hoạt động kinh tế đối ngoại, do vị trí địa lý của khách hàng, sự hiểu biết về khả năng tài chính và thanh toán của người mua bị hạn chế, đồng thời, trong điều kiện tỷ giá hối đoái thường xuyên biến động, khả năng thanh toán bị suy giảm. Nếu các hoạt động thanh toán quốc tế được thực hiện tốt, nó sẽ giúp các nhà giao dịch xuất nhập khẩu hạn chế rủi ro trong quá trình thực hiện hợp đồng, giảm thiểu rủi ro trong việc ký kết hợp đồng xuất nhập khẩu và xây dựng niềm tin cho khách hàng trong các giao dịch thương mại với các doanh nghiệp nước ngoài.

LC (Letter of Credit), hay còn gọi là thư tín dụng, là một cam kết thanh toán có điều kiện do ngân hàng phát hành theo yêu cầu của người mua (người nhập khẩu), cam kết thanh toán cho người bán (người xuất khẩu) một số tiền nhất định trong một thời gian nhất định, khi người bán xuất trình đầy đủ các chứng từ phù hợp với các điều kiện được quy định trong LC. Quy trình thanh toán bằng LC bao gồm nhiều bước, từ việc mở LC đến xuất trình chứng từ và thanh toán, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan.

TT (Telegraphic Transfer), hay còn gọi là chuyển tiền bằng điện, là một phương thức thanh toán quốc tế đơn giản và nhanh chóng. Người mua chuyển tiền trực tiếp vào tài khoản của người bán thông qua ngân hàng. Ưu điểm của TT là tốc độ nhanh, chi phí thấp và thủ tục đơn giản. Tuy nhiên, TT có rủi ro cao hơn so với LC, đặc biệt khi giao dịch với đối tác mới hoặc không đáng tin cậy. Do đó, TT thường được sử dụng trong các giao dịch nhỏ hoặc khi có mối quan hệ tin cậy giữa các bên.

DA (Documents Against Acceptance) và DP (Documents Against Payment) là hai phương thức thanh toán nhờ thu chứng từ phổ biến. Trong phương thức DA, người nhập khẩu được phép nhận chứng từ và kiểm tra hàng hóa trước khi chấp nhận thanh toán. Trong phương thức DP, người nhập khẩu phải thanh toán trước khi nhận chứng từ. DA có lợi cho người nhập khẩu hơn, nhưng rủi ro cho người xuất khẩu cao hơn. Ngược lại, DP có lợi cho người xuất khẩu hơn, nhưng rủi ro cho người nhập khẩu cao hơn.

Mức độ tin cậy và lịch sử giao dịch giữa các đối tác có ảnh hưởng lớn đến việc lựa chọn phương thức thanh toán. Nếu các bên đã có mối quan hệ lâu dài và tin tưởng lẫn nhau, họ có thể lựa chọn các phương thức thanh toán ít rủi ro hơn cho người mua, chẳng hạn như chuyển khoản (TT) hoặc ghi sổ (Open Account). Ngược lại, nếu đây là giao dịch đầu tiên hoặc độ tin cậy chưa cao, các phương thức thanh toán an toàn hơn cho người bán như LC hoặc thanh toán trước (Advance Payment) sẽ được ưu tiên.

Tính chất và giá trị của hàng hóa cũng là một yếu tố quan trọng. Đối với các mặt hàng có giá trị cao, rủi ro lớn hoặc dễ hư hỏng, LC thường là lựa chọn an toàn hơn. Trong khi đó, các mặt hàng có giá trị thấp, thời gian giao hàng ngắn hoặc dễ thay thế có thể sử dụng các phương thức thanh toán đơn giản hơn như chuyển khoản (TT). Ngoài ra, các điều khoản Incoterms cũng ảnh hưởng đến trách nhiệm và chi phí liên quan đến vận chuyển và bảo hiểm, từ đó tác động đến việc lựa chọn phương thức thanh toán.

Sự ổn định chính trị, kinh tế và quy định pháp lý của thị trường đối tác cũng cần được xem xét. Các thị trường có rủi ro cao về chính trị, kinh tế hoặc quy định có thể đòi hỏi các phương thức thanh toán an toàn hơn như LC được xác nhận (Confirmed LC). Ngoài ra, biến động tỷ giá hối đoái có thể ảnh hưởng đến lợi nhuận của giao dịch, đặc biệt là đối với các hợp đồng dài hạn. Do đó, các doanh nghiệp cần có biện pháp phòng ngừa rủi ro tỷ giá, chẳng hạn như sử dụng hợp đồng kỳ hạn (Forward Contract) hoặc quyền chọn (Option).

Hiện nay, các doanh nghiệp xuất nhập khẩu Việt Nam chủ yếu sử dụng các phương thức thanh toán truyền thống như LC, chuyển khoản (TT) và nhờ thu chứng từ (DA, DP). Tuy nhiên, việc sử dụng LC có xu hướng giảm do chi phí cao và thủ tục phức tạp. Trong khi đó, chuyển khoản (TT) ngày càng phổ biến do tính đơn giản và nhanh chóng. Các phương thức thanh toán mới như thanh toán trực tuyến (Online Payment) và các giải pháp Fintech đang dần được áp dụng, nhưng vẫn còn hạn chế.

Nhiều doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs), còn thiếu thông tin và kinh nghiệm trong việc lựa chọn phương thức thanh toán phù hợp. Các hạn chế khác bao gồm: chi phí thanh toán quốc tế cao, thủ tục phức tạp, thiếu khả năng đàm phán và phòng ngừa rủi ro, cũng như hạn chế về tiếp cận các giải pháp tài chính tiên tiến.

Để cải thiện hiệu quả lựa chọn phương thức thanh toán, các doanh nghiệp Việt Nam cần tăng cường đào tạo và nâng cao kiến thức về thanh toán quốc tế, xây dựng mối quan hệ tin cậy với các đối tác, tìm hiểu kỹ về thị trường và quy định pháp lý, áp dụng các biện pháp phòng ngừa rủi ro và tìm kiếm sự tư vấn từ các chuyên gia tài chính. Ngoài ra, việc tận dụng các giải pháp Fintech và các dịch vụ thanh toán trực tuyến có thể giúp giảm chi phí và tăng tính linh hoạt.

Các giải pháp Fintech trong thanh toán quốc tế bao gồm: ví điện tử (E-wallet), chuyển tiền trực tuyến (Online Money Transfer), nền tảng thanh toán ngang hàng (P2P Payment), blockchain và tiền điện tử (Cryptocurrency). Các giải pháp này giúp các doanh nghiệp thực hiện các giao dịch thanh toán nhanh chóng, an toàn và với chi phí thấp hơn so với các phương thức truyền thống.

Việc ứng dụng Fintech trong thanh toán quốc tế mang lại nhiều lợi ích cho các doanh nghiệp, bao gồm: giảm chi phí giao dịch, tăng tốc độ thanh toán, cải thiện tính minh bạch và khả năng theo dõi, mở rộng thị trường và tiếp cận khách hàng mới, cũng như nâng cao khả năng cạnh tranh.

Tuy nhiên, việc sử dụng Fintech cũng đi kèm với những thách thức và rủi ro, bao gồm: rủi ro bảo mật và gian lận, quy định pháp lý chưa rõ ràng, hạn chế về khả năng tiếp cận và hiểu biết của các doanh nghiệp, cũng như sự phụ thuộc vào công nghệ và kết nối internet.

Xu hướng thanh toán kỹ thuật số và không tiền mặt đang ngày càng trở nên phổ biến tại Việt Nam, đặc biệt là trong bối cảnh đại dịch COVID-19. Người tiêu dùng và doanh nghiệp đang chuyển sang sử dụng các phương thức thanh toán trực tuyến, ví điện tử và thẻ tín dụng/thẻ ghi nợ nhiều hơn.

Blockchain và tiền điện tử có tiềm năng cách mạng hóa lĩnh vực thanh toán quốc tế bằng cách giảm chi phí, tăng tốc độ và cải thiện tính minh bạch. Tuy nhiên, việc sử dụng blockchain và tiền điện tử vẫn còn nhiều thách thức liên quan đến quy định pháp lý và sự chấp nhận rộng rãi.

Các hiệp định thương mại tự do (FTAs) và hội nhập kinh tế sâu rộng đang thúc đẩy hoạt động xuất nhập khẩu và thanh toán quốc tế tại Việt Nam. Điều này đòi hỏi các doanh nghiệp phải nâng cao năng lực cạnh tranh, cải thiện hiệu quả thanh toán và tận dụng các cơ hội từ thị trường quốc tế.