Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông, việc kiểm tra đánh giá trong dạy học môn Toán đóng vai trò then chốt nhằm nâng cao chất lượng học tập của học sinh. Theo ước tính, tỷ lệ học sinh trung học phổ thông (THPT) tại một số địa phương như Hà Nam có nhu cầu cải tiến phương pháp kiểm tra đánh giá để phù hợp với xu hướng phát triển năng lực và phẩm chất người học. Luận văn tập trung nghiên cứu việc vận dụng một số kỹ thuật kiểm tra đánh giá trong dạy học chủ đề "Vectơ" ở lớp 10, nhằm nâng cao hiệu quả dạy học môn Toán tại các trường THPT.

Mục tiêu nghiên cứu cụ thể là xây dựng, thiết kế các đề kiểm tra đánh giá quá trình dạy học chủ đề "Vectơ" phù hợp với đặc điểm học sinh lớp 10, đồng thời khảo nghiệm tính khả thi và hiệu quả của các kỹ thuật kiểm tra đánh giá này trong thực tế giảng dạy. Phạm vi nghiên cứu được giới hạn tại các trường THPT trên địa bàn huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam trong năm học 2018-2019. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần đổi mới kiểm tra đánh giá, nâng cao năng lực vận dụng kiến thức Toán học của học sinh, đồng thời hỗ trợ giáo viên trong việc thiết kế các công cụ đánh giá hiệu quả, kịp thời điều chỉnh phương pháp dạy học.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết kiểm tra đánh giá trong giáo dục và mô hình dạy học phát triển năng lực học sinh. Lý thuyết kiểm tra đánh giá được hiểu là quá trình thu thập, phân tích và sử dụng thông tin nhằm đánh giá kết quả học tập và quá trình học của học sinh, từ đó đưa ra các quyết định giáo dục phù hợp. Mô hình dạy học phát triển năng lực nhấn mạnh việc thiết kế các hoạt động học tập và đánh giá nhằm phát triển toàn diện năng lực vận dụng kiến thức, kỹ năng và thái độ của học sinh.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Kiểm tra đánh giá quá trình: đánh giá liên tục trong suốt quá trình dạy học nhằm theo dõi sự tiến bộ của học sinh.
  • Kỹ thuật kiểm tra đánh giá: các phương pháp, công cụ được sử dụng để thu thập thông tin đánh giá như phiếu hỏi ngắn, ma trận ghi nhớ, thảo luận nhóm, tự đánh giá.
  • Chủ đề "Vectơ" trong Toán học lớp 10: nội dung trọng tâm trong chương trình Toán THPT, bao gồm các khái niệm về vectơ, phép toán trên vectơ, ứng dụng trong giải toán.
  • Năng lực vận dụng kiến thức: khả năng sử dụng kiến thức Toán học để giải quyết các tình huống thực tiễn và bài toán trong học tập.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ khảo sát 13 giáo viên Toán và 81 học sinh lớp 10 tại các trường THPT trên địa bàn huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam trong khoảng thời gian từ tháng 10 đến tháng 12 năm 2018. Phương pháp điều tra sử dụng phiếu khảo sát, phỏng vấn sâu và quan sát thực tế quá trình dạy học chủ đề "Vectơ". Phương pháp phân tích dữ liệu bao gồm thống kê mô tả, phân tích tần số, phần trăm và so sánh kết quả trước và sau khi áp dụng các kỹ thuật kiểm tra đánh giá.

Quá trình nghiên cứu được tiến hành theo ba giai đoạn chính: xây dựng đề kiểm tra đánh giá, triển khai áp dụng trong giảng dạy và thu thập phản hồi từ giáo viên, học sinh; phân tích kết quả và điều chỉnh đề kiểm tra; cuối cùng là tổng hợp, đánh giá hiệu quả và đề xuất giải pháp. Cỡ mẫu được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện nhằm đảm bảo tính đại diện cho nhóm đối tượng nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiệu quả của kỹ thuật kiểm tra đánh giá trong quá trình dạy học: Sau khi áp dụng các kỹ thuật kiểm tra đánh giá, tỷ lệ học sinh đạt điểm trung bình trở lên trong các bài kiểm tra chủ đề "Vectơ" tăng từ khoảng 65% lên 82%, cho thấy sự cải thiện rõ rệt về năng lực vận dụng kiến thức.

  2. Sự thay đổi thái độ học tập của học sinh: Khoảng 78% học sinh tham gia khảo sát cho biết cảm thấy tự tin hơn khi học và làm bài tập về vectơ nhờ vào việc được kiểm tra đánh giá thường xuyên và đa dạng hình thức.

  3. Phản hồi tích cực từ giáo viên: 85% giáo viên đánh giá các kỹ thuật kiểm tra đánh giá được vận dụng giúp họ nắm bắt được mức độ hiểu bài của học sinh kịp thời, từ đó điều chỉnh phương pháp giảng dạy phù hợp hơn.

  4. Khả năng áp dụng kỹ thuật kiểm tra đánh giá: Qua khảo nghiệm, các kỹ thuật như phiếu hỏi ngắn, ma trận ghi nhớ và thảo luận nhóm được đánh giá là phù hợp với đặc điểm học sinh lớp 10, dễ thực hiện và có tính khả thi cao trong điều kiện thực tế.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của sự cải thiện kết quả học tập và thái độ học tập có thể giải thích do việc áp dụng kỹ thuật kiểm tra đánh giá tạo điều kiện cho học sinh được phản hồi kịp thời, nhận biết điểm mạnh, điểm yếu của bản thân. So sánh với một số nghiên cứu gần đây trong ngành giáo dục phổ thông, kết quả này phù hợp với xu hướng đổi mới kiểm tra đánh giá nhằm phát triển năng lực học sinh.

Việc vận dụng đa dạng kỹ thuật kiểm tra đánh giá không chỉ giúp giáo viên đánh giá chính xác hơn mà còn kích thích sự chủ động, tích cực của học sinh trong học tập. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ học sinh đạt điểm trung bình trở lên trước và sau khi áp dụng kỹ thuật, cùng bảng tổng hợp phản hồi của giáo viên và học sinh về hiệu quả các kỹ thuật.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo giáo viên về kỹ thuật kiểm tra đánh giá: Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên sâu về thiết kế và vận dụng các kỹ thuật kiểm tra đánh giá nhằm nâng cao năng lực chuyên môn, dự kiến thực hiện trong vòng 6 tháng tới, do Sở Giáo dục và Đào tạo chủ trì.

  2. Xây dựng ngân hàng đề kiểm tra đa dạng, phù hợp với từng chủ đề: Phát triển hệ thống đề kiểm tra đánh giá theo từng chủ đề như "Vectơ" để giáo viên dễ dàng lựa chọn và áp dụng, hoàn thành trong năm học 2024-2025, do các trường THPT phối hợp thực hiện.

  3. Khuyến khích áp dụng kiểm tra đánh giá liên tục và đa dạng hình thức: Giáo viên cần áp dụng thường xuyên các kỹ thuật như phiếu hỏi ngắn, thảo luận nhóm để tăng cường sự tương tác và phản hồi kịp thời, áp dụng ngay trong các tiết học hiện tại.

  4. Tăng cường sự phối hợp giữa nhà trường và phụ huynh: Thông qua các buổi họp phụ huynh, cung cấp thông tin về phương pháp kiểm tra đánh giá mới nhằm tạo sự đồng thuận và hỗ trợ học sinh học tập hiệu quả, triển khai trong quý II năm học.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên Toán THPT: Nắm bắt các kỹ thuật kiểm tra đánh giá mới, áp dụng vào giảng dạy để nâng cao chất lượng bài học và đánh giá năng lực học sinh.

  2. Cán bộ quản lý giáo dục: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, kế hoạch đào tạo và đổi mới kiểm tra đánh giá trong nhà trường.

  3. Sinh viên sư phạm Toán: Tham khảo để hiểu rõ hơn về phương pháp kiểm tra đánh giá hiện đại, chuẩn bị cho công tác giảng dạy tương lai.

  4. Nhà nghiên cứu giáo dục: Là tài liệu tham khảo bổ ích cho các nghiên cứu tiếp theo về đổi mới kiểm tra đánh giá và phát triển năng lực học sinh trong giáo dục phổ thông.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kỹ thuật kiểm tra đánh giá nào được áp dụng trong nghiên cứu?
    Nghiên cứu áp dụng các kỹ thuật như phiếu hỏi ngắn, ma trận ghi nhớ, thảo luận nhóm và tự đánh giá nhằm đa dạng hóa hình thức kiểm tra, giúp đánh giá toàn diện năng lực học sinh.

  2. Phạm vi nghiên cứu được giới hạn ở đâu và khi nào?
    Phạm vi nghiên cứu tập trung tại các trường THPT huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam trong năm học 2018-2019, với đối tượng là học sinh lớp 10 và giáo viên Toán.

  3. Lợi ích chính của việc áp dụng kỹ thuật kiểm tra đánh giá là gì?
    Giúp giáo viên nắm bắt kịp thời mức độ hiểu bài của học sinh, học sinh tự tin hơn, nâng cao hiệu quả học tập và phát triển năng lực vận dụng kiến thức.

  4. Có khó khăn gì khi áp dụng các kỹ thuật kiểm tra đánh giá này không?
    Một số giáo viên chưa quen với việc thiết kế đề kiểm tra đa dạng, cần thời gian và đào tạo để làm chủ kỹ thuật, đồng thời cần sự phối hợp của học sinh trong việc tham gia tích cực.

  5. Làm thế nào để giáo viên có thể bắt đầu áp dụng các kỹ thuật này?
    Giáo viên nên bắt đầu từ việc thiết kế các phiếu hỏi ngắn đơn giản, tổ chức thảo luận nhóm nhỏ, thu thập phản hồi học sinh và điều chỉnh dần phương pháp dựa trên kết quả thu được.

Kết luận

  • Hệ thống hóa cơ sở lý luận về kiểm tra đánh giá trong dạy học môn Toán, đặc biệt chủ đề "Vectơ" lớp 10.
  • Xây dựng và triển khai thành công các kỹ thuật kiểm tra đánh giá đa dạng, phù hợp với đặc điểm học sinh THPT.
  • Nâng cao hiệu quả học tập và thái độ học tập tích cực của học sinh qua việc áp dụng kỹ thuật kiểm tra đánh giá.
  • Đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm hỗ trợ giáo viên và nhà trường đổi mới kiểm tra đánh giá trong dạy học.
  • Khuyến nghị tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi áp dụng và phát triển ngân hàng đề kiểm tra đánh giá theo chủ đề.

Tiếp theo, cần triển khai đào tạo giáo viên, xây dựng ngân hàng đề kiểm tra và tổ chức các buổi tập huấn thực hành kỹ thuật kiểm tra đánh giá. Mời quý thầy cô và cán bộ quản lý giáo dục tham khảo và áp dụng để góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Toán phổ thông.