I. Những vấn đề lý luận về nhiệm vụ quyền hạn của Viện kiểm sát khi thực hành quyền công tố trong việc khởi tố vụ án hình sự
Nhiệm vụ và quyền hạn của Viện kiểm sát (VKS) trong việc thực hành quyền công tố (THQCT) là một chủ đề quan trọng trong lĩnh vực pháp luật hình sự. Nhiệm vụ của VKS không chỉ đơn thuần là khởi tố vụ án mà còn bao gồm việc giám sát, kiểm tra các hoạt động điều tra, đảm bảo tính hợp pháp và công bằng trong quá trình tố tụng. Quyền hạn của VKS được quy định rõ ràng trong Bộ luật Tố tụng hình sự (BLTTHS) năm 2015, nhằm bảo vệ quyền lợi của Nhà nước và công dân. Theo đó, VKS có quyền yêu cầu cơ quan điều tra thực hiện các hoạt động điều tra, khởi tố hoặc hủy bỏ quyết định khởi tố nếu không có căn cứ. Điều này thể hiện vai trò của VKS trong việc bảo đảm tính nghiêm minh của pháp luật và ngăn chặn các hành vi vi phạm pháp luật. Một trong những điểm nổi bật là VKS có quyền kháng nghị lên Tòa án nếu quyết định khởi tố vụ án không có căn cứ. Điều này không chỉ bảo vệ quyền lợi của Nhà nước mà còn bảo vệ quyền lợi của người bị cáo, góp phần vào việc thực hiện công lý.
1.1 Khái niệm thực hành quyền công tố
Khái niệm thực hành quyền công tố được hiểu là hoạt động của VKS trong việc truy cứu trách nhiệm hình sự đối với các cá nhân, tổ chức vi phạm pháp luật. Công tố không chỉ đơn thuần là việc khởi tố vụ án mà còn bao gồm việc điều tra, truy tố và bảo vệ quyền lợi của Nhà nước trong các vụ án hình sự. Theo quy định của pháp luật, VKS có trách nhiệm thực hiện quyền công tố một cách công bằng, khách quan, đảm bảo quyền lợi của tất cả các bên liên quan. Việc thực hiện quyền công tố không chỉ là trách nhiệm mà còn là quyền lợi của VKS trong việc bảo vệ pháp luật và công lý. Điều này thể hiện rõ trong các quy định của BLTTHS, nơi mà VKS được giao nhiệm vụ giám sát các hoạt động điều tra và đảm bảo rằng mọi hành vi vi phạm pháp luật đều được xử lý kịp thời và đúng quy định. Sự hiện diện của VKS trong quá trình tố tụng hình sự là một yếu tố quan trọng để đảm bảo tính minh bạch và công bằng trong hệ thống tư pháp.
II. Thực tiễn thi hành quy định về nhiệm vụ quyền hạn của Viện kiểm sát khi thực hành quyền công tố trong việc khởi tố vụ án hình sự
Thực tiễn thi hành quy định về nhiệm vụ và quyền hạn của VKS trong việc THQCT đã cho thấy nhiều kết quả tích cực, nhưng cũng tồn tại không ít khó khăn, vướng mắc. Trong giai đoạn từ năm 2019 đến 2023, VKS đã thực hiện nhiều hoạt động nhằm nâng cao chất lượng công tác THQCT, từ việc khởi tố vụ án đến việc giám sát các hoạt động điều tra. Tuy nhiên, vẫn còn tình trạng một số vụ án bị khởi tố chậm trễ, hoặc quyết định khởi tố không có căn cứ rõ ràng. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến quyền lợi của người bị cáo mà còn làm giảm niềm tin của người dân vào hệ thống tư pháp. Một số nguyên nhân dẫn đến tình trạng này bao gồm sự thiếu hụt về nhân lực, kinh nghiệm của các kiểm sát viên, cũng như sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa VKS và các cơ quan điều tra. Để khắc phục những hạn chế này, cần có các giải pháp cụ thể như tăng cường đào tạo, bồi dưỡng cho đội ngũ cán bộ, đồng thời cải thiện quy trình làm việc giữa các cơ quan tư pháp.
2.1 Những kết quả đạt được
Trong thời gian qua, VKS đã đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận trong việc thực hiện nhiệm vụ THQCT. Số lượng vụ án hình sự được khởi tố và xử lý kịp thời đã tăng lên đáng kể, góp phần vào việc bảo vệ quyền lợi của Nhà nước và công dân. VKS đã chủ động trong việc yêu cầu cơ quan điều tra thực hiện các hoạt động điều tra, đảm bảo tính hợp pháp và công bằng trong quá trình tố tụng. Sự phối hợp giữa VKS và các cơ quan điều tra đã được cải thiện, giúp nâng cao hiệu quả công tác THQCT. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, vẫn còn nhiều thách thức cần phải vượt qua để nâng cao chất lượng công tác này trong tương lai.
