Tổng quan nghiên cứu

Ngành du lịch Việt Nam đã trải qua nhiều biến động do đại dịch COVID-19, với lượng khách quốc tế tháng 7/2022 đạt 352.600 lượt, tăng 49% so với tháng trước nhưng vẫn giảm hơn 90% so với năm 2019. Trong bối cảnh phục hồi này, tỉnh Trà Vinh, nằm ở vùng duyên hải Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL), nổi bật với nền văn hóa đa dạng của ba dân tộc Kinh, Hoa, Khmer, trong đó người Khmer chiếm khoảng 31% dân số với gần 330.000 người. Trà Vinh sở hữu gần 143 ngôi chùa Khmer cùng nhiều di tích, lễ hội và làng nghề truyền thống đặc sắc, tạo nên tiềm năng phát triển du lịch văn hóa Khmer độc đáo.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung phân tích thực trạng phát triển du lịch văn hóa Khmer tại Trà Vinh từ năm 2018 đến 2022, dựa trên số liệu từ Trung tâm xúc tiến du lịch tỉnh và khảo sát thực địa. Nghiên cứu nhằm đề xuất các giải pháp phát triển bền vững, đa dạng hóa sản phẩm du lịch, nâng cao giá trị thương hiệu du lịch địa phương. Phạm vi nghiên cứu bao gồm toàn tỉnh Trà Vinh với dữ liệu sơ cấp và thứ cấp thu thập trong năm 2022.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc khai thác giá trị văn hóa Khmer để tạo ra sản phẩm du lịch đặc trưng, góp phần tăng thu nhập, tạo việc làm cho cộng đồng dân cư, đồng thời bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống. Qua đó, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương, nâng cao sức cạnh tranh của du lịch Trà Vinh trên thị trường quốc tế và trong nước.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về du lịch văn hóa, sản phẩm du lịch và mối quan hệ cộng sinh giữa văn hóa và du lịch. Theo Luật Du lịch Việt Nam 2017, du lịch là hoạt động di chuyển ngoài nơi cư trú thường xuyên nhằm thỏa mãn nhu cầu tham quan, nghỉ dưỡng, giải trí và tìm hiểu tài nguyên du lịch. Tổ chức Du lịch Thế giới (WTO) nhấn mạnh du lịch là tổng hợp các hiện tượng và hoạt động kinh tế bắt nguồn từ các cuộc hành trình và lưu trú.

Khái niệm sản phẩm du lịch được hiểu là tổng hợp các dịch vụ và yếu tố tài nguyên du lịch tự nhiên, nhân văn, cơ sở vật chất kỹ thuật và nguồn nhân lực phục vụ nhằm tạo ra trải nghiệm du lịch hấp dẫn. Sản phẩm du lịch văn hóa là sản phẩm du lịch dựa trên các giá trị văn hóa truyền thống, di sản vật thể và phi vật thể, phục vụ nhu cầu khám phá văn hóa của du khách.

Ba khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm: (1) Du lịch văn hóa, (2) Sản phẩm du lịch văn hóa, (3) Mối quan hệ cộng sinh giữa văn hóa và du lịch. Lý thuyết này giúp phân tích vai trò của văn hóa Khmer trong phát triển du lịch Trà Vinh, đồng thời làm cơ sở xây dựng các giải pháp phát triển sản phẩm du lịch đặc trưng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng. Cỡ mẫu khảo sát gồm 200 phiếu khảo sát được phân bổ đồng đều giữa khách du lịch và người dân địa phương, thu thập trong tháng 11/2022. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích tại các điểm du lịch văn hóa Khmer tiêu biểu.

Nguồn dữ liệu thứ cấp được thu thập từ Trung tâm xúc tiến du lịch tỉnh Trà Vinh, các báo cáo ngành và tài liệu pháp luật liên quan đến phát triển du lịch và văn hóa. Phân tích số liệu sử dụng thống kê mô tả, tổng hợp và so sánh với các địa phương lân cận như Sóc Trăng, Bạc Liêu, Kiên Giang để đánh giá thực trạng và tiềm năng.

Phương pháp chuyên gia được áp dụng qua phỏng vấn sâu các cán bộ quản lý nhà nước, doanh nghiệp du lịch, giảng viên và người làm công tác du lịch tại địa phương nhằm thu thập ý kiến đóng góp, đánh giá thực tiễn và đề xuất giải pháp. Timeline nghiên cứu kéo dài 6 tháng từ tháng 9/2022 đến tháng 2/2023.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng phát triển du lịch văn hóa Khmer tại Trà Vinh còn hạn chế: Mặc dù có gần 330.000 người Khmer và 143 ngôi chùa với kiến trúc độc đáo, các sản phẩm du lịch văn hóa chưa được khai thác hiệu quả. Khoảng 60% các di tích chưa được đầu tư bài bản để trở thành điểm đến hấp dẫn, dẫn đến lượng khách du lịch văn hóa chỉ chiếm khoảng 25% tổng lượt khách đến tỉnh.

  2. Nguồn lực lao động và cơ sở vật chất chưa đáp ứng yêu cầu: Lao động ngành du lịch tại Trà Vinh chủ yếu có trình độ trung cấp trở xuống, chiếm khoảng 70%, thiếu nhân lực chuyên môn về du lịch văn hóa. Cơ sở lưu trú và dịch vụ ăn uống tăng trưởng trung bình 5-7%/năm nhưng vẫn chưa đa dạng và chất lượng chưa đồng đều.

  3. Ý thức bảo tồn và phát huy văn hóa Khmer còn hạn chế: Khoảng 40% người dân địa phương chưa nhận thức đầy đủ về vai trò của văn hóa trong phát triển du lịch. Các lễ hội truyền thống như Ok Om Bok, Chôl Chnăm Thmây chưa được tổ chức thành sản phẩm du lịch chuyên nghiệp, gây khó khăn trong việc thu hút khách.

  4. Tiềm năng phát triển du lịch văn hóa Khmer rất lớn: Các điểm du lịch như Làng văn hóa Khmer, Ao Bà Om, chùa Âng, chùa Hang thu hút đông khách tham quan, với mức tăng trưởng khách du lịch văn hóa khoảng 15%/năm. Các sản phẩm như nghệ thuật múa Rô-băm, ẩm thực Khmer và làng nghề điêu khắc gỗ có sức hấp dẫn cao.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của hạn chế là do thiếu sự đầu tư đồng bộ về hạ tầng, nguồn nhân lực và chiến lược phát triển sản phẩm du lịch văn hóa đặc thù. So với các tỉnh lân cận như Sóc Trăng và Kiên Giang, Trà Vinh còn thiếu các chương trình xúc tiến quảng bá chuyên nghiệp và liên kết doanh nghiệp du lịch.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng lượt khách du lịch văn hóa Khmer giai đoạn 2018-2022, bảng phân bố trình độ lao động ngành du lịch và biểu đồ tỷ lệ đầu tư cơ sở vật chất phục vụ du lịch. So sánh với các địa phương cho thấy Trà Vinh có tiềm năng lớn nhưng chưa khai thác hết lợi thế văn hóa Khmer.

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của văn hóa trong phát triển du lịch bền vững, đồng thời chỉ ra nhu cầu nâng cao nhận thức cộng đồng và cải thiện chất lượng dịch vụ. Việc phát triển du lịch văn hóa Khmer không chỉ góp phần bảo tồn di sản mà còn tạo ra giá trị kinh tế, tăng thu nhập cho người dân địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng và phát triển các điểm du lịch văn hóa Khmer đặc trưng: Tập trung đầu tư nâng cấp các di tích chùa Khmer, làng nghề truyền thống và các lễ hội văn hóa thành sản phẩm du lịch chuyên nghiệp, hấp dẫn. Mục tiêu tăng lượng khách du lịch văn hóa lên 30% trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp với UBND các huyện.

  2. Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực du lịch văn hóa: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về du lịch văn hóa, kỹ năng phục vụ và hướng dẫn viên cho người dân Khmer địa phương. Mục tiêu nâng tỷ lệ lao động có trình độ chuyên môn lên 50% trong 5 năm. Chủ thể thực hiện: Trường Đại học Trà Vinh, các trung tâm đào tạo nghề.

  3. Tăng cường xúc tiến, quảng bá du lịch văn hóa Khmer: Xây dựng chiến lược marketing đa kênh, kết nối các doanh nghiệp du lịch trong và ngoài tỉnh để phát triển tour tuyến mới lạ, độc đáo. Mục tiêu tăng ngân sách quảng bá lên 20% hàng năm. Chủ thể thực hiện: Trung tâm xúc tiến du lịch tỉnh, các doanh nghiệp lữ hành.

  4. Cải thiện cơ sở vật chất hạ tầng phục vụ du lịch: Nâng cấp hệ thống giao thông, cơ sở lưu trú, dịch vụ ăn uống và các tiện ích tại các điểm du lịch văn hóa Khmer. Mục tiêu đạt chuẩn phục vụ khách du lịch quốc tế trong 5 năm tới. Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh, các nhà đầu tư.

  5. Nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo tồn và phát huy văn hóa truyền thống: Tổ chức các chương trình tuyên truyền, vận động người dân tham gia bảo vệ di sản văn hóa và phát triển du lịch bền vững. Mục tiêu đạt trên 80% người dân đồng thuận và tham gia. Chủ thể thực hiện: Ban quản lý di tích, các tổ chức xã hội.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về du lịch và văn hóa: Giúp hoạch định chính sách phát triển du lịch văn hóa, xây dựng kế hoạch đầu tư và quản lý tài nguyên du lịch hiệu quả.

  2. Doanh nghiệp du lịch và lữ hành: Tham khảo để phát triển sản phẩm du lịch văn hóa đặc trưng, nâng cao chất lượng dịch vụ và mở rộng thị trường khách hàng.

  3. Giảng viên và sinh viên ngành du lịch, văn hóa: Là tài liệu tham khảo học thuật, nghiên cứu chuyên sâu về phát triển du lịch văn hóa vùng dân tộc thiểu số.

  4. Cộng đồng người dân địa phương, đặc biệt là đồng bào Khmer: Nâng cao nhận thức về vai trò của văn hóa trong phát triển kinh tế, bảo tồn di sản và tham gia phát triển du lịch bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. Du lịch văn hóa Khmer tại Trà Vinh có những điểm đặc sắc gì?
    Du lịch văn hóa Khmer nổi bật với hệ thống chùa Nam tông độc đáo, các lễ hội truyền thống như Ok Om Bok, nghệ thuật múa Rô-băm, ẩm thực đặc trưng và làng nghề điêu khắc gỗ truyền thống.

  2. Tại sao phát triển du lịch văn hóa lại quan trọng đối với Trà Vinh?
    Phát triển du lịch văn hóa giúp bảo tồn giá trị di sản, tạo việc làm, tăng thu nhập cho người dân địa phương và nâng cao sức cạnh tranh của du lịch tỉnh trên thị trường trong nước và quốc tế.

  3. Những khó khăn chính trong phát triển du lịch văn hóa Khmer tại Trà Vinh là gì?
    Khó khăn gồm thiếu đầu tư hạ tầng, nguồn nhân lực chưa chuyên nghiệp, nhận thức cộng đồng chưa cao và thiếu chiến lược quảng bá hiệu quả.

  4. Làm thế nào để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực du lịch văn hóa?
    Cần tổ chức đào tạo chuyên sâu, bồi dưỡng kỹ năng phục vụ, hướng dẫn viên du lịch và khuyến khích người dân Khmer tham gia các khóa học nghề liên quan.

  5. Các giải pháp quảng bá du lịch văn hóa Khmer hiệu quả là gì?
    Xây dựng chiến lược marketing đa kênh, kết nối doanh nghiệp du lịch, tổ chức sự kiện văn hóa đặc sắc và sử dụng mạng xã hội để thu hút khách du lịch trong và ngoài nước.

Kết luận

  • Du lịch văn hóa Khmer tại Trà Vinh có tiềm năng lớn với gần 330.000 người Khmer và 143 ngôi chùa đặc sắc, nhưng chưa được khai thác hiệu quả.
  • Nguồn nhân lực và cơ sở vật chất phục vụ du lịch còn hạn chế, cần nâng cao chất lượng và đầu tư đồng bộ.
  • Văn hóa Khmer đóng vai trò quan trọng trong phát triển sản phẩm du lịch đặc trưng, góp phần bảo tồn di sản và phát triển kinh tế địa phương.
  • Đề xuất các giải pháp xây dựng điểm đến, đào tạo nhân lực, quảng bá và nâng cao nhận thức cộng đồng nhằm phát triển du lịch văn hóa bền vững.
  • Tiếp tục nghiên cứu, triển khai các dự án phát triển du lịch văn hóa Khmer trong giai đoạn 2023-2028 để nâng cao giá trị thương hiệu du lịch Trà Vinh.

Hành động ngay hôm nay để góp phần phát triển du lịch văn hóa Khmer tại Trà Vinh, tạo nên điểm đến hấp dẫn và bền vững cho tương lai!