Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2010 – 2014, tỉnh Đăk Lăk đón trung bình khoảng 500 – 600 nghìn lượt khách du lịch mỗi năm, với tốc độ tăng trưởng bình quân 15 – 20%/năm. Mặc dù có tiềm năng du lịch phong phú về tự nhiên và văn hóa, đặc biệt là cà phê – một sản phẩm đặc trưng của vùng Tây Nguyên, ngành du lịch địa phương vẫn chưa khai thác hiệu quả để tạo ra sản phẩm du lịch đặc sắc, có khả năng định vị thương hiệu. Thời gian lưu trú trung bình của khách du lịch tại Đăk Lăk chỉ khoảng 2,16 ngày, trong đó 88% khách nội địa và 82% khách quốc tế lưu trú dưới 3 ngày, cho thấy khả năng giữ chân du khách còn hạn chế. Doanh thu du lịch tăng trưởng đều đặn, đạt khoảng 360 tỷ đồng năm 2014, nhưng mức chi tiêu bình quân chỉ gần 800.000 đồng/lượt khách, thấp so với tiềm năng.

Luận văn tập trung nghiên cứu xây dựng sản phẩm du lịch cà phê thành một trong những thương hiệu chính của du lịch Đăk Lăk, nhằm khai thác nguồn nguyên liệu cà phê dồi dào, tạo ra giá trị trải nghiệm độc đáo, góp phần nâng cao sức cạnh tranh và phát triển bền vững ngành du lịch địa phương. Phạm vi nghiên cứu tập trung trên địa bàn tỉnh Đăk Lăk, trọng tâm là thành phố Buôn Mê Thuột, dựa trên số liệu và tình hình kinh doanh du lịch trong 5 năm gần đây. Mục tiêu cụ thể là đánh giá thực trạng, tiềm năng và nhu cầu thị trường đối với sản phẩm du lịch cà phê, từ đó đề xuất hướng phát triển sản phẩm và thương hiệu phù hợp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết về sản phẩm du lịch và thương hiệu du lịch. Theo Luật Du lịch Việt Nam (2005), sản phẩm du lịch là tập hợp các dịch vụ cần thiết để thỏa mãn nhu cầu khách du lịch trong chuyến đi, bao gồm dịch vụ lữ hành, vận chuyển, lưu trú, ăn uống, giải trí và hướng dẫn. Coltman nhấn mạnh sản phẩm du lịch là tổng thể các thành phần hữu hình (thức ăn, đồ uống, lưu niệm) và vô hình (dịch vụ du lịch, dịch vụ bổ trợ). Ritchie và Crouch định nghĩa sản phẩm du lịch là trải nghiệm về điểm đến, tạo giá trị gia tăng và lợi thế cạnh tranh.

Về thương hiệu, theo Tổ chức Sở hữu Trí tuệ Thế giới (WIPO), thương hiệu là dấu hiệu nhận biết sản phẩm hoặc dịch vụ của một tổ chức, là tài sản vô hình quan trọng. Thương hiệu điểm đến du lịch là tập hợp các nhân tố hữu hình và vô hình tạo nhận thức và cảm xúc tích cực trong tâm trí khách du lịch, giúp phân biệt điểm đến với đối thủ cạnh tranh. Xây dựng thương hiệu đòi hỏi xác định giá trị cốt lõi, thông điệp, biểu trưng và cấu trúc thương hiệu phù hợp với thị trường mục tiêu.

Ba khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm: sản phẩm du lịch (tập hợp dịch vụ và trải nghiệm), thương hiệu du lịch (nhận diện và giá trị vô hình), và trải nghiệm khách du lịch (yếu tố tạo nên sự khác biệt và cạnh tranh).

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp tổng hợp, thu thập số liệu thứ cấp từ Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch Đăk Lăk, các doanh nghiệp du lịch và các cơ quan liên quan. Phân tích tài liệu và số liệu được thực hiện để đánh giá thực trạng phát triển du lịch và khai thác tiềm năng cà phê.

Phương pháp điều tra khảo sát thực địa được tiến hành trong 15 ngày với 250 phiếu phát ra, thu về 200 phiếu hợp lệ, áp dụng thống kê mô tả và phân tích dữ liệu bằng Google Drive và Excel. Ngoài ra, phỏng vấn chuyên sâu các đối tượng gồm du khách, doanh nghiệp, chính quyền và người dân nhằm thu thập ý kiến đa chiều.

Phương pháp xin ý kiến chuyên gia được thực hiện với các lãnh đạo doanh nghiệp du lịch hàng đầu tại Đăk Lăk để hoàn thiện đề xuất. Cỡ mẫu khảo sát 200 phiếu được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho thị trường khách du lịch nội địa và quốc tế.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tiềm năng du lịch và tài nguyên cà phê phong phú: Đăk Lăk sở hữu nhiều tài nguyên tự nhiên như thác nước, hồ lớn, rừng nguyên sinh và văn hóa đặc sắc của các dân tộc Tây Nguyên. Cà phê Đăk Lăk có chất lượng cao, chiếm 25% giá trị xuất khẩu cà phê Việt Nam, với sản lượng xuất khẩu trên 600 triệu USD/năm, chiếm 40% tổng kim ngạch xuất khẩu cà phê cả nước.

  2. Thực trạng phát triển du lịch còn hạn chế: Số lượng khách du lịch tăng đều qua các năm, năm 2014 đạt 467.000 lượt, trong đó khách quốc tế 70.050 lượt, khách nội địa 396.950 lượt. Tuy nhiên, thời gian lưu trú trung bình chỉ 2,16 ngày, với 88% khách nội địa và 82% khách quốc tế lưu trú dưới 3 ngày. Công suất sử dụng buồng phòng đạt gần 61%, doanh thu du lịch năm 2014 đạt 360 tỷ đồng, tăng gần 16% so với năm trước.

  3. Sản phẩm du lịch cà phê chưa được khai thác hiệu quả: Các tour cà phê hiện còn manh mún, lượng khách ít, cơ sở hạ tầng yếu kém, dịch vụ chưa chuyên nghiệp. Lễ hội cà phê được tổ chức định kỳ hai năm một lần, tạo tiếng vang nhưng chưa đủ để phát triển thương hiệu du lịch cà phê bền vững. Khách du lịch mong muốn trải nghiệm quy trình sản xuất cà phê nhưng gặp khó khăn do thiếu sự hợp tác và chia sẻ quyền lợi giữa các bên.

  4. Điểm mạnh và điểm yếu trong phát triển sản phẩm du lịch: Đăk Lăk có vị trí địa lý thuận lợi, khí hậu ôn hòa, tài nguyên đa dạng và văn hóa đặc sắc. Tuy nhiên, cơ sở hạ tầng giao thông, lưu trú và dịch vụ còn hạn chế, nhân lực du lịch thiếu về số lượng và chất lượng, sản phẩm du lịch nghèo nàn, thiếu đặc sắc và mang tính mùa vụ cao.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát và phân tích cho thấy tiềm năng phát triển sản phẩm du lịch cà phê tại Đăk Lăk là rất lớn, dựa trên nguồn nguyên liệu cà phê dồi dào và văn hóa đặc trưng của vùng Tây Nguyên. Tuy nhiên, việc khai thác chưa hiệu quả do hạn chế về cơ sở hạ tầng, năng lực tổ chức và thiếu sự liên kết giữa các bên liên quan. So với các địa phương như Đà Lạt, nơi đã thành công trong phát triển sản phẩm du lịch nông nghiệp đặc trưng, Đăk Lăk cần có chiến lược bài bản hơn để phát huy lợi thế cà phê.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng lượt khách, thời gian lưu trú, doanh thu du lịch và mức độ quan tâm của khách về sản phẩm cà phê, giúp minh họa rõ nét các điểm mạnh và hạn chế hiện tại. Việc xây dựng thương hiệu du lịch cà phê cần dựa trên giá trị cốt lõi, tạo trải nghiệm độc đáo, đồng thời phát triển các sản phẩm bổ trợ và hoạt động trải nghiệm nhằm kéo dài thời gian lưu trú và tăng chi tiêu của khách.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng tour, tuyến du lịch cà phê đặc trưng: Thiết kế các tour tham quan trang trại, quy trình sản xuất, pha chế cà phê và trải nghiệm văn hóa cà phê nhằm tăng trải nghiệm khách, kéo dài thời gian lưu trú. Thời gian thực hiện trong 1-2 năm, chủ thể là các doanh nghiệp lữ hành phối hợp với nông dân và cơ sở chế biến cà phê.

  2. Nâng cấp cơ sở hạ tầng và dịch vụ: Đầu tư cải tạo đường giao thông, cơ sở lưu trú, điểm tham quan cà phê, trang thiết bị phục vụ du khách. Tăng cường đào tạo nhân lực du lịch về nghiệp vụ và kỹ năng phục vụ. Thời gian 2-3 năm, chủ thể là chính quyền địa phương và doanh nghiệp.

  3. Phát triển thương hiệu du lịch cà phê Đăk Lăk: Xác định giá trị cốt lõi, xây dựng thông điệp, biểu trưng và kế hoạch xúc tiến quảng bá trên thị trường trong nước và quốc tế. Tổ chức các sự kiện, lễ hội cà phê định kỳ nhằm nâng cao uy tín thương hiệu. Thời gian 1-3 năm, chủ thể là Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch phối hợp với Hiệp hội Du lịch.

  4. Tăng cường liên kết cộng đồng và doanh nghiệp: Xây dựng cơ chế hợp tác chia sẻ lợi ích giữa người dân, doanh nghiệp và chính quyền trong phát triển sản phẩm du lịch cà phê. Hỗ trợ tài chính, kỹ thuật cho các hộ nông dân tham gia du lịch trải nghiệm. Thời gian 1-2 năm, chủ thể là chính quyền địa phương và các tổ chức liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý ngành du lịch địa phương: Giúp hoạch định chiến lược phát triển sản phẩm du lịch đặc trưng, nâng cao năng lực quản lý và xúc tiến thương hiệu.

  2. Doanh nghiệp lữ hành và dịch vụ du lịch: Cung cấp cơ sở khoa học để thiết kế tour, nâng cao chất lượng dịch vụ và phát triển sản phẩm mới gắn với cà phê.

  3. Người dân và cộng đồng địa phương: Hiểu rõ vai trò và lợi ích khi tham gia phát triển du lịch cà phê, từ đó tăng cường hợp tác và bảo tồn văn hóa bản địa.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành du lịch: Là tài liệu tham khảo về lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và thực tiễn phát triển sản phẩm du lịch đặc thù tại vùng Tây Nguyên.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cà phê được chọn làm sản phẩm du lịch chính của Đăk Lăk?
    Cà phê là sản phẩm nông nghiệp chủ lực, có giá trị kinh tế cao, đặc trưng văn hóa và lịch sử lâu đời của vùng Tây Nguyên. Nó tạo ra trải nghiệm độc đáo cho du khách khi tham quan, tìm hiểu quy trình sản xuất và thưởng thức cà phê.

  2. Khó khăn lớn nhất trong phát triển du lịch cà phê là gì?
    Khó khăn chính là cơ sở hạ tầng yếu kém, thiếu sự liên kết giữa các bên, năng lực tổ chức và dịch vụ chưa chuyên nghiệp, cùng với việc thiếu các sản phẩm bổ trợ và hoạt động trải nghiệm hấp dẫn.

  3. Làm thế nào để kéo dài thời gian lưu trú của khách du lịch tại Đăk Lăk?
    Phát triển các tour trải nghiệm đa dạng, kết hợp tham quan cà phê với các hoạt động văn hóa, sinh thái và lễ hội, đồng thời nâng cao chất lượng dịch vụ lưu trú và giải trí để tạo sức hút lâu dài.

  4. Vai trò của lễ hội cà phê trong phát triển thương hiệu du lịch?
    Lễ hội cà phê là sự kiện văn hóa lớn, thu hút khách trong và ngoài nước, góp phần quảng bá hình ảnh, nâng cao uy tín và tạo điểm nhấn cho thương hiệu du lịch cà phê Đăk Lăk.

  5. Ai nên tham gia vào phát triển sản phẩm du lịch cà phê?
    Cần sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền địa phương, doanh nghiệp lữ hành, người dân trồng cà phê và các tổ chức liên quan để xây dựng sản phẩm bền vững, chia sẻ lợi ích và phát huy giá trị văn hóa.

Kết luận

  • Đăk Lăk có tiềm năng lớn về tài nguyên tự nhiên và văn hóa, đặc biệt là cà phê, để phát triển sản phẩm du lịch đặc trưng.
  • Thực trạng phát triển du lịch còn nhiều hạn chế về cơ sở hạ tầng, dịch vụ và năng lực tổ chức, ảnh hưởng đến khả năng giữ chân khách và doanh thu.
  • Sản phẩm du lịch cà phê hiện tại chưa được khai thác hiệu quả, cần xây dựng tour trải nghiệm đa dạng, nâng cao chất lượng dịch vụ và phát triển thương hiệu bài bản.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể về xây dựng tour, nâng cấp hạ tầng, phát triển thương hiệu và tăng cường liên kết cộng đồng – doanh nghiệp.
  • Tiếp tục nghiên cứu, triển khai các bước phát triển sản phẩm trong 1-3 năm tới, đồng thời kêu gọi sự tham gia của các bên liên quan để tạo động lực phát triển bền vững cho du lịch Đăk Lăk.

Hãy cùng chung tay xây dựng thương hiệu du lịch cà phê Đăk Lăk trở thành điểm đến hấp dẫn, góp phần phát triển kinh tế – xã hội địa phương và nâng cao vị thế du lịch Tây Nguyên trên bản đồ quốc tế.