Tổng quan nghiên cứu

Đầu tư xây dựng cơ bản đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt trong bối cảnh nguồn lực ngân sách nhà nước còn hạn chế. Tỉnh Khánh Hòa, với mục tiêu trở thành đô thị loại I trực thuộc Trung ương vào năm 2025, đang tập trung phát triển hệ thống hạ tầng kỹ thuật nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển đô thị và nâng cao chất lượng cuộc sống. Theo báo cáo của ngành xây dựng, tỷ lệ đô thị hóa của Việt Nam đạt khoảng 40% vào năm 2020, trong đó Khánh Hòa là một trong những địa phương có tốc độ phát triển nhanh. Hình thức đầu tư xây dựng theo hợp đồng BT (Xây dựng - Chuyển giao) được áp dụng rộng rãi nhằm huy động nguồn lực ngoài ngân sách nhà nước, góp phần giảm áp lực tài chính và nâng cao hiệu quả đầu tư.

Tuy nhiên, công tác quản lý nhà nước (QLNN) trong hoạt động đầu tư xây dựng theo hình thức BT tại Khánh Hòa còn tồn tại nhiều hạn chế như chồng chéo văn bản pháp luật, quy trình thủ tục phức tạp, thiếu minh bạch và hiệu quả quản lý chưa cao. Mục tiêu nghiên cứu là đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả QLNN trong hoạt động đầu tư xây dựng theo hình thức BT tại Sở Xây dựng tỉnh Khánh Hòa, góp phần thúc đẩy phát triển hạ tầng kỹ thuật đồng bộ, bền vững. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các dự án BT trên địa bàn tỉnh trong giai đoạn từ năm 2015 đến 2020, với trọng tâm là các giai đoạn chuẩn bị, thực hiện và khai thác sử dụng dự án.

Nghiên cứu có ý nghĩa khoa học trong việc hệ thống hóa cơ sở lý luận, pháp lý về QLNN trong đầu tư xây dựng theo hình thức BT, đồng thời có ý nghĩa thực tiễn khi cung cấp các giải pháp cụ thể giúp nâng cao hiệu quả quản lý, giảm thiểu rủi ro và tăng cường sự phối hợp giữa các chủ thể tham gia.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết quản lý nhà nước và mô hình quản lý dự án đầu tư xây dựng. Lý thuyết quản lý nhà nước tập trung vào các nguyên tắc quản lý kinh tế, bao gồm nguyên tắc thống nhất lãnh đạo, nguyên tắc kết hợp quản lý theo ngành và địa phương, nguyên tắc tiết kiệm và hiệu quả. Mô hình quản lý dự án đầu tư xây dựng được áp dụng để phân tích các giai đoạn của dự án BT gồm chuẩn bị đầu tư, thực hiện dự án và khai thác sử dụng.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Đầu tư xây dựng cơ bản (ĐTXDCB): Việc bỏ vốn để xây dựng mới, mở rộng hoặc cải tạo công trình nhằm phát triển, duy trì và nâng cao chất lượng công trình.
  • Hợp đồng BT: Hợp đồng xây dựng - chuyển giao giữa cơ quan nhà nước và nhà đầu tư, trong đó nhà đầu tư xây dựng công trình và được thanh toán bằng quỹ đất hoặc tài sản khác.
  • Quản lý nhà nước (QLNN): Hoạt động của cơ quan nhà nước nhằm đảm bảo tuân thủ pháp luật và thực hiện các chức năng quản lý trong lĩnh vực đầu tư xây dựng.
  • Hiệu quả quản lý: Đánh giá dựa trên các tiêu chí về chất lượng công trình, tiến độ thực hiện, chi phí đầu tư và sự minh bạch trong quản lý.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp, phân tích lý thuyết kết hợp với phương pháp phân tích thống kê dựa trên số liệu thực tế thu thập từ Sở Xây dựng tỉnh Khánh Hòa và các báo cáo liên quan. Cỡ mẫu nghiên cứu gồm các dự án BT được triển khai trên địa bàn tỉnh trong giai đoạn 2015-2020, với khoảng 15 dự án tiêu biểu được phân tích chi tiết.

Phương pháp chọn mẫu là phương pháp chọn mẫu phi xác suất theo tiêu chí dự án có quy mô lớn, tính chất phức tạp và có ảnh hưởng đến phát triển hạ tầng tỉnh. Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng công cụ thống kê mô tả và so sánh tỷ lệ phần trăm nhằm đánh giá thực trạng và hiệu quả quản lý.

Timeline nghiên cứu kéo dài trong 12 tháng, bao gồm các giai đoạn thu thập số liệu, phân tích, đề xuất giải pháp và hoàn thiện luận văn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiệu quả quản lý quy hoạch xây dựng: Khoảng 93% các đô thị trên địa bàn tỉnh có quy hoạch chung được phê duyệt, tuy nhiên chỉ khoảng 45% quy hoạch chi tiết được phê duyệt đúng tiến độ, dẫn đến nhiều dự án BT bị chậm tiến độ do thiếu đồng bộ trong quy hoạch.
  2. Quản lý giai đoạn chuẩn bị đầu tư: Tỷ lệ dự án BT có báo cáo nghiên cứu khả thi đầy đủ đạt khoảng 80%, nhưng việc thẩm định và phê duyệt còn chậm, trung bình kéo dài 6 tháng so với quy định, ảnh hưởng đến tiến độ chung của dự án.
  3. Quản lý giai đoạn thực hiện dự án: Khoảng 70% dự án BT được lựa chọn nhà thầu qua đấu thầu công khai, tuy nhiên vẫn còn tình trạng lựa chọn nhà thầu không đáp ứng đầy đủ năng lực, dẫn đến chất lượng thi công và tiến độ bị ảnh hưởng.
  4. Quản lý giai đoạn khai thác sử dụng: Việc nghiệm thu, bàn giao công trình và quyết toán dự án còn chậm, trung bình mất 4 tháng so với kế hoạch, gây khó khăn trong việc đưa công trình vào khai thác hiệu quả.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trên là do sự chồng chéo trong các văn bản pháp luật, quy trình thủ tục phức tạp và thiếu sự phối hợp đồng bộ giữa các cơ quan quản lý nhà nước. So với một số nghiên cứu trong ngành xây dựng, kết quả này tương đồng với thực trạng chung của nhiều địa phương khác, cho thấy cần có sự cải cách đồng bộ về cơ chế quản lý.

Việc áp dụng nguyên tắc quản lý nhà nước về kinh tế như tiết kiệm, hiệu quả và minh bạch chưa được thực hiện triệt để, dẫn đến lãng phí nguồn lực và giảm hiệu quả đầu tư. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ dự án hoàn thành đúng tiến độ theo từng giai đoạn, bảng so sánh năng lực nhà thầu và chất lượng công trình, giúp minh họa rõ nét các vấn đề tồn tại.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường hoàn thiện khung pháp lý: Rà soát, sửa đổi các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến đầu tư BT nhằm giảm chồng chéo, đơn giản hóa thủ tục, đảm bảo tính minh bạch và đồng bộ. Thời gian thực hiện: 12 tháng, chủ thể: Bộ Xây dựng phối hợp với UBND tỉnh Khánh Hòa.
  2. Nâng cao năng lực quản lý nhà nước: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ quản lý dự án tại Sở Xây dựng, tập trung vào kỹ năng thẩm định, giám sát và đánh giá dự án. Thời gian: 6 tháng, chủ thể: Sở Xây dựng và các cơ sở đào tạo chuyên ngành.
  3. Cải tiến quy trình lựa chọn nhà thầu: Áp dụng đấu thầu công khai, minh bạch, ưu tiên nhà thầu có năng lực và kinh nghiệm phù hợp, đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát trong quá trình thi công. Thời gian: liên tục, chủ thể: Chủ đầu tư và Sở Xây dựng.
  4. Tăng cường phối hợp liên ngành: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý nhà nước, chủ đầu tư và nhà thầu nhằm đảm bảo tiến độ, chất lượng và an toàn công trình. Thời gian: 3 tháng để xây dựng cơ chế, triển khai liên tục, chủ thể: UBND tỉnh và các sở ngành liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về xây dựng: Nghiên cứu giúp nâng cao hiểu biết về quản lý dự án BT, áp dụng các giải pháp quản lý hiệu quả.
  2. Chủ đầu tư và nhà thầu xây dựng: Tham khảo để cải thiện quy trình lựa chọn, giám sát và thực hiện dự án, đảm bảo chất lượng và tiến độ.
  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý xây dựng: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nước trong đầu tư xây dựng theo hình thức BT.
  4. Các cơ quan hoạch định chính sách: Làm căn cứ để xây dựng, hoàn thiện chính sách, pháp luật liên quan đến đầu tư xây dựng và quản lý nhà nước.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hình thức đầu tư BT là gì và có ưu điểm gì?
    Hợp đồng BT là hình thức đầu tư xây dựng - chuyển giao, trong đó nhà đầu tư xây dựng công trình và được thanh toán bằng quỹ đất hoặc tài sản khác. Ưu điểm là huy động được nguồn lực ngoài ngân sách nhà nước, giảm áp lực tài chính và nâng cao hiệu quả đầu tư.

  2. Quản lý nhà nước trong đầu tư BT gồm những giai đoạn nào?
    Bao gồm ba giai đoạn chính: chuẩn bị đầu tư (lập, thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi), thực hiện dự án (lựa chọn nhà thầu, thi công, giám sát) và khai thác sử dụng (nghiệm thu, bàn giao, quyết toán).

  3. Những khó khăn thường gặp trong quản lý dự án BT tại Khánh Hòa?
    Chủ yếu là chồng chéo văn bản pháp luật, thủ tục phức tạp, thiếu minh bạch, năng lực quản lý chưa đồng đều và sự phối hợp giữa các bên chưa hiệu quả.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong đầu tư BT?
    Cần hoàn thiện khung pháp lý, nâng cao năng lực cán bộ, cải tiến quy trình lựa chọn nhà thầu và tăng cường phối hợp liên ngành.

  5. Tại sao việc phê duyệt quy hoạch chi tiết lại quan trọng trong đầu tư BT?
    Quy hoạch chi tiết đảm bảo tính đồng bộ, khả thi của dự án, giúp tránh chậm tiến độ và lãng phí nguồn lực do điều chỉnh quy hoạch hoặc không phù hợp với quy hoạch tổng thể.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và pháp lý về quản lý nhà nước trong đầu tư xây dựng theo hình thức BT tại Khánh Hòa.
  • Đánh giá thực trạng cho thấy nhiều tồn tại về quy trình, năng lực và phối hợp quản lý, ảnh hưởng đến hiệu quả đầu tư.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện khung pháp lý, nâng cao năng lực quản lý, cải tiến quy trình và tăng cường phối hợp liên ngành.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn cao, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, thúc đẩy phát triển hạ tầng kỹ thuật tỉnh Khánh Hòa.
  • Các bước tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời mở rộng nghiên cứu áp dụng cho các địa phương khác.

Hành động ngay: Các cơ quan quản lý và chủ đầu tư cần phối hợp triển khai các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý dự án BT, góp phần phát triển bền vững hạ tầng kỹ thuật và đô thị tỉnh Khánh Hòa.