Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và cạnh tranh ngày càng gay gắt, việc kiểm soát chi phí sản xuất đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Tại Việt Nam, các doanh nghiệp sản xuất, đặc biệt là trong lĩnh vực xây lắp điện và cơ khí, đang đối mặt với áp lực giảm chi phí để tăng sức cạnh tranh trên thị trường. Công ty cổ phần xây lắp điện và cơ khí mạ Đà Nẵng là một trong những đơn vị điển hình trong ngành, với hoạt động sản xuất các sản phẩm như cột bê tông ly tâm, mạ kẽm nhúng nóng, và các công trình xây lắp điện. Năm 2020, công ty đã sản xuất hơn 2.000 cột bê tông ly tâm các loại, với chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, nhân công trực tiếp và sản xuất chung chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi phí sản xuất.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng công tác kế toán chi phí sản xuất phục vụ kiểm soát chi phí tại Công ty cổ phần xây lắp điện và cơ khí mạ Đà Nẵng, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản trị chi phí. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào công tác kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm cột bê tông ly tâm theo tiêu chuẩn TCVN 5847:2016, với số liệu thu thập chủ yếu trong năm 2020 và 2021. Ý nghĩa của nghiên cứu không chỉ giúp công ty nâng cao năng lực quản lý chi phí, mà còn góp phần cải thiện hiệu quả sản xuất kinh doanh, tăng khả năng cạnh tranh và phát triển bền vững trong ngành xây lắp điện và cơ khí.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình kế toán chi phí sản xuất phục vụ công tác kiểm soát chi phí, bao gồm:

  • Lý thuyết kế toán chi phí sản xuất: Chi phí sản xuất được phân loại thành nguyên vật liệu trực tiếp (NVLTT), nhân công trực tiếp (NCTT) và chi phí sản xuất chung (SXC). Việc tập hợp và phân loại chi phí chính xác là cơ sở để tính giá thành sản phẩm và kiểm soát chi phí hiệu quả.

  • Mô hình quản trị chi phí mục tiêu (Target Costing): Phương pháp này xác định chi phí mục tiêu dựa trên giá bán dự kiến và lợi nhuận mục tiêu, từ đó tổ chức sản xuất và kiểm soát chi phí nhằm đạt được mục tiêu đó. Mô hình gồm ba giai đoạn chính: xác định chi phí mục tiêu, tổ chức thực hiện và đánh giá kết quả.

  • Khái niệm quản trị chi phí: Bao gồm bốn chức năng chính là lập kế hoạch chi phí, tổ chức thực hiện, ghi chép và phản ánh chi phí, phân tích đánh giá và ra quyết định. Quản trị chi phí giúp nhà quản trị nhận diện nguồn chi phí, kiểm soát biến động và tối ưu hóa nguồn lực.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu mô tả, tổng hợp và giải thích dựa trên khảo sát thực tế tại Công ty cổ phần xây lắp điện và cơ khí mạ Đà Nẵng. Cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu được thu thập trực tiếp từ phòng kinh doanh, phòng kỹ thuật - dự án và phân xưởng bê tông ly tâm của công ty, bao gồm báo cáo chi phí nguyên vật liệu, nhân công, chi phí sản xuất chung năm 2020 và kế hoạch năm 2021.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp mô tả để tổng hợp thực trạng kế toán chi phí sản xuất; phương pháp giải thích để nhận diện ưu điểm, tồn tại trong công tác kế toán chi phí và tính giá thành; phương pháp lập luận để đề xuất giải pháp hoàn thiện.

  • Cỡ mẫu và timeline: Số liệu phân tích chủ yếu tập trung vào năm 2020 và kế hoạch năm 2021, với dữ liệu chi tiết về sản lượng sản xuất, chi phí nguyên vật liệu, nhân công và chi phí sản xuất chung. Việc khảo sát và thu thập dữ liệu diễn ra trong năm 2021.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng kế toán chi phí sản xuất: Công ty đã thực hiện tập hợp chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, nhân công trực tiếp và chi phí sản xuất chung theo phương pháp truyền thống. Năm 2020, chi phí nguyên vật liệu trực tiếp phát sinh khoảng 107 triệu đồng cho sản xuất cột bê tông ly tâm, chi phí nhân công trực tiếp khoảng 361 triệu đồng, chi phí sản xuất chung khoảng 322 triệu đồng. Tuy nhiên, việc tập hợp chi phí nguyên vật liệu chưa chính xác do chênh lệch giữa định mức kỹ thuật và thực tế sử dụng.

  2. Kế hoạch chi phí sản xuất: Công ty xây dựng kế hoạch chi phí dựa trên số liệu thực tế năm trước và định mức tiêu hao nguyên vật liệu, nhân công. Năm 2021, dự kiến sản xuất 2.214 cột bê tông ly tâm với kế hoạch chi phí nguyên vật liệu và nhân công được cập nhật theo đơn giá và định mức mới. Tuy nhiên, kế hoạch chi phí nhân công chưa được xây dựng chi tiết, ảnh hưởng đến hiệu quả quản trị.

  3. Mối quan hệ giữa kế toán chi phí sản xuất và kiểm soát chi phí: Thông tin kế toán chi phí sản xuất là cơ sở quan trọng cho việc lập kế hoạch, tổ chức sản xuất và kiểm soát chi phí tại công ty. Tuy nhiên, công tác phân tích biến động chi phí giữa thực tế và kế hoạch chưa được thực hiện đầy đủ, làm giảm hiệu quả kiểm soát chi phí.

  4. Ứng dụng phương pháp chi phí mục tiêu: Công ty chưa áp dụng rộng rãi phương pháp chi phí mục tiêu trong quản trị chi phí sản xuất. Việc áp dụng phương pháp này được đánh giá là có tiềm năng giúp công ty kiểm soát chi phí hiệu quả hơn, đặc biệt trong bối cảnh biến động giá nguyên vật liệu và yêu cầu cạnh tranh ngày càng cao.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trong công tác kế toán chi phí sản xuất tại công ty là do việc áp dụng phương pháp truyền thống chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu quản trị hiện đại. Việc chênh lệch giữa định mức kỹ thuật và thực tế sử dụng nguyên vật liệu dẫn đến sai lệch trong tập hợp chi phí, ảnh hưởng đến tính chính xác của báo cáo chi phí và giá thành sản phẩm. So với các nghiên cứu trong ngành, như tại Công ty TNHH MTV Cao su Ea H’Leo áp dụng phương pháp chi phí mục tiêu đã cải thiện hiệu quả quản trị chi phí, công ty cổ phần xây lắp điện và cơ khí mạ Đà Nẵng cần nghiên cứu và áp dụng phương pháp này để nâng cao năng lực cạnh tranh.

Việc chưa thực hiện phân tích biến động chi phí giữa thực tế và kế hoạch làm giảm khả năng phát hiện và xử lý kịp thời các sai lệch, ảnh hưởng đến hiệu quả kiểm soát chi phí. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh chi phí thực tế và kế hoạch theo từng loại chi phí (NVLTT, NCTT, SXC) để minh họa rõ ràng sự biến động và hỗ trợ phân tích.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hệ thống kế toán chi phí sản xuất: Áp dụng phương pháp kế toán chi phí mục tiêu để xác định chi phí mục tiêu cho từng sản phẩm, từ đó kiểm soát và điều chỉnh chi phí phù hợp. Thời gian thực hiện trong 12 tháng, do phòng kế toán phối hợp với phòng kỹ thuật - dự án.

  2. Xây dựng và cập nhật định mức chi phí chi tiết: Thiết lập định mức nguyên vật liệu và nhân công theo từng loại sản phẩm, cập nhật định kỳ theo biến động thị trường và thực tế sản xuất. Thời gian thực hiện 6 tháng, do phòng kỹ thuật và phòng kinh doanh chịu trách nhiệm.

  3. Tăng cường phân tích biến động chi phí: Thực hiện phân tích chi tiết sự chênh lệch giữa chi phí thực tế và kế hoạch theo từng khoản mục chi phí, làm cơ sở cho việc ra quyết định điều chỉnh sản xuất và quản lý chi phí. Thời gian thực hiện hàng quý, do phòng kế toán tổng hợp và báo cáo.

  4. Đào tạo nâng cao năng lực kế toán và quản lý chi phí: Tổ chức các khóa đào tạo về phương pháp kế toán chi phí hiện đại, kỹ năng phân tích và kiểm soát chi phí cho cán bộ kế toán và quản lý sản xuất. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, do phòng tổ chức hành chính phối hợp với các đơn vị đào tạo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo doanh nghiệp sản xuất: Giúp hiểu rõ vai trò của kế toán chi phí trong kiểm soát chi phí và ra quyết định quản trị, từ đó nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh.

  2. Phòng kế toán và tài chính: Cung cấp kiến thức về phương pháp tập hợp chi phí, tính giá thành và áp dụng phương pháp chi phí mục tiêu, hỗ trợ công tác kế toán quản trị.

  3. Phòng kỹ thuật và quản lý sản xuất: Hiểu được mối liên hệ giữa kế toán chi phí và kiểm soát chi phí sản xuất, từ đó phối hợp hiệu quả trong việc lập kế hoạch và kiểm soát chi phí.

  4. Sinh viên và nghiên cứu sinh ngành kế toán, quản trị kinh doanh: Là tài liệu tham khảo thực tiễn về kế toán chi phí sản xuất và quản trị chi phí trong doanh nghiệp sản xuất công nghiệp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kế toán chi phí sản xuất là gì và vai trò của nó trong doanh nghiệp?
    Kế toán chi phí sản xuất là quá trình ghi chép, tập hợp và phân tích các chi phí phát sinh trong quá trình sản xuất. Vai trò chính là cung cấp thông tin chính xác để kiểm soát chi phí, tính giá thành sản phẩm và hỗ trợ ra quyết định quản trị nhằm nâng cao hiệu quả kinh doanh.

  2. Phương pháp chi phí mục tiêu có ưu điểm gì so với phương pháp truyền thống?
    Phương pháp chi phí mục tiêu giúp xác định chi phí tối đa có thể chấp nhận dựa trên giá bán và lợi nhuận mục tiêu, từ đó kiểm soát và giảm chi phí hiệu quả hơn. Khác với phương pháp truyền thống chỉ tập trung vào chi phí thực tế, phương pháp này mang tính chủ động và chiến lược hơn.

  3. Làm thế nào để xây dựng định mức chi phí nguyên vật liệu và nhân công chính xác?
    Cần dựa trên số liệu thực tế sản xuất, khảo sát tiêu hao nguyên vật liệu, thời gian lao động và điều kiện sản xuất. Định mức phải được cập nhật thường xuyên theo biến động thị trường và cải tiến kỹ thuật để phản ánh sát thực tế.

  4. Tại sao việc phân tích biến động chi phí lại quan trọng?
    Phân tích biến động chi phí giúp phát hiện sự khác biệt giữa chi phí thực tế và kế hoạch, từ đó xác định nguyên nhân và đưa ra biện pháp điều chỉnh kịp thời, tránh lãng phí và nâng cao hiệu quả quản lý chi phí.

  5. Ai là người chịu trách nhiệm chính trong công tác kiểm soát chi phí sản xuất?
    Ngoài phòng kế toán, các bộ phận sản xuất, kỹ thuật và quản lý đều có vai trò phối hợp trong kiểm soát chi phí. Ban lãnh đạo chịu trách nhiệm chỉ đạo và quyết định các chính sách kiểm soát chi phí hiệu quả.

Kết luận

  • Kế toán chi phí sản xuất tại Công ty cổ phần xây lắp điện và cơ khí mạ Đà Nẵng đã được thực hiện theo phương pháp truyền thống, cung cấp thông tin cơ bản cho công tác quản trị chi phí.
  • Công tác lập kế hoạch chi phí dựa trên số liệu thực tế và định mức kỹ thuật, tuy nhiên còn tồn tại sai lệch do chưa cập nhật định mức chi tiết và chưa phân tích biến động chi phí đầy đủ.
  • Phương pháp chi phí mục tiêu được đánh giá là giải pháp hiện đại, phù hợp để nâng cao hiệu quả kiểm soát chi phí tại công ty.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện hệ thống kế toán chi phí, xây dựng định mức chi tiết, tăng cường phân tích biến động và đào tạo nhân sự nhằm nâng cao năng lực quản trị chi phí.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai áp dụng phương pháp chi phí mục tiêu, hoàn thiện hệ thống báo cáo chi phí và đào tạo cán bộ kế toán, dự kiến trong vòng 12 tháng tới.

Call-to-action: Ban lãnh đạo và phòng kế toán công ty cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả quản trị chi phí, góp phần phát triển bền vững và nâng cao sức cạnh tranh trên thị trường.