Những Lý Luận Cơ Bản Về Kế Toán Bán Hàng và Xác Định Kết Quả Bán Hàng Trong Doanh Nghiệp Thương Mại

Hoạt động kinh doanh thương mại là hoạt động lưu thông phân phối hàng hóa trên thị trường buôn bán của từng quốc gia riêng biệt hoặc giữa các quốc gia với nhau. Ngành thương mại thực hiện chức năng nối liền giữa sản xuất và tiêu dùng. Đối tượng kinh doanh của ngành thương mại là các loại hàng hóa, đó là những sản phẩm được các doanh nghiệp thương mại mua về để bán ra nhằm đáp ứng yêu cầu sản xuất, tiêu dùng và xuất khẩu. Hàng hóa trong kinh doanh thương mại gồm các loại vật tư, sản phẩm có hình thái vật chất hay không có hình thái vật chất mà doanh nghiệp mua về để bán và thường được phân loại theo từng ngành như: Nông, lâm, thủy, hải sản; Hàng công nghệ phẩm tiêu dùng; Vật tư thiết bị; Thực phẩm chế biến, lương thực…

Quá trình bán hàng có thể chia thành nhiều giai đoạn, song tập trung chủ yếu vào khâu chi phí và bán hàng. Chi phí chi ra để có được số hàng đem ra bán. Phần chênh lệch giữa doanh thu và chi phí là kết quả bán hàng được biểu hiện qua lợi nhuận. Kết quả bán hàng là bộ phận quan trọng nhất trong kết quả kinh doanh của doanh nghiệp. Hàng hóa được bán nhanh chóng sẽ làm tăng vòng quay của vốn, đảm bảo thu hồi vốn nhanh, trang trải được chi phí, đảm bảo được lợi nhuận.

Trong quá trình mua hàng các doanh nghiệp cần tính toán xác định đúng đắn giá thanh toán trong khâu mua để xác định đúng giá vốn của hàng hóa tiêu thụ làm cơ sở xác định kết quả kinh doanh. Về nguyên tắc, hàng hóa trong doanh nghiệp thưong mại được xác định theo giá mua thực tế ở từng khâu kinh doanh: Trong khâu mua: Giá mua thực tế là số tiền thực tế mà doanh nghiệp phải chi ra để có được quyền sở hữu về số hàng hóa đó. Giá mua thực tế bao gồm giá thanh toán với người bán (+) Chi phí thu mua (+) Các khoản thuế không được hoàn lại (-) Các khoản giảm giá, hàng mua trả lại, chiết khấu thương mại được hưởng (nếu có).

Quản lý chặt chẽ các CPBH, CPQLDN và các chi phí hoạt động khác nhằm tối đa hoá lợi nhuận. Phải phân định được chi phí, doanh thu, thu nhập và kết quả thuộc từng loại hoạt động sản xuất kinh doanh. Phải xác định chính xác thời điểm ghi nhận doanh thu. Thời điểm ghi nhận doanh thu là thời điểm người mua chấp nhận thanh toán hoặc sẽ thanh toán tiền mua hàng cho người bán.

Theo chuẩn mực kế toán Việt Nam số 14, doanh thu bán hàng được ghi nhận khi thoả mãn đồng thời các điều kiện sau: Doanh nghiệp đã chuyển giao quyền sở hữu sản phẩm hoặc hàng hoá cho người mua; Doanh nghiệp không còn nắm giữ quyền quản lý hoặc quyền kiểm soát hàng hoá; Doanh thu được xác định tương đối chắc chắn; Doanh nghiệp thu được hoặc sẽ thu được lợi ích kinh tế từ việc bán hàng; Xác định được chi phí liên quan đến giao dịch bán hàng.

Đối với hàng hoá thuộc đối tượng chịu thuế GTGT, nộp thuế theo phương pháp khấu trừ, doanh thu bán hàng là giá không bao gồm thuế GTGT. Trường hợp doanh nghiệp có doanh thu ghi bằng ngoại tệ phải quy đổi ra đồng Việt Nam theo tỷ giá thực tế tại thời điểm phát sinh nghiệp vụ. Đối với hàng hoá không thuộc đối tượng chịu thuế GTGT hoặc chịu thuế GTGT theo phương pháp trực tiếp; doanh thu bán hàng là tổng giá thanh toán bao gồm cả thuế GTGT.

Chi phí mua của hàng tồn kho bao gồm: giá mua, các loại thuế không được hoàn lại, chi phí vận chuyển, bốc xếp, bảo quản trong quá trình mua hàng và các chi phí khác có liên quan trực tiếp đến việc mua hàng tồn kho. Các khoản chiết khấu thương mại và giảm giá hàng mua do hàng mua không đúng quy cách, phẩm chất được trừ khỏi chi phí mua.

Việc phân tích chi phí theo từng kênh bán hàng, từng sản phẩm, và từng khu vực địa lý giúp doanh nghiệp xác định được các cơ hội để cắt giảm chi phí và tăng lợi nhuận. Quản lý chặt chẽ các CPBH, CPQLDN và các chi phí hoạt động khác nhằm tối đa hoá lợi nhuận.

Trong các doanh nghiệp thương mại hiện nay, kế toán nói chung và kế toán bán hàng nói riêng đã giúp cho doanh nghiệp và cơ quan nhà nước đánh giá mức độ hoàn thành kế hoạch về giá vốn hàng hóa, chi phí và lợi nhuận, từ đó khắc phục được những thiếu sót trong công tác quản lý. Việc tổ chức, sắp xếp hợp lý giữa các khâu trong quá trình bán hàng sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho công tác kế toán bán hàng và xác định kết quả bán hàng, đồng thời tạo nên sự thống nhất trong hệ thống kế toán chung của doanh nghiệp.

Để đáp ứng được các yêu cầu quản lý về thành phẩm, hàng hóa; bán hàng xác định kết quả và phân phối kết quả của các hoạt động. Kế toán phải thực hiện tốt các nhiệm vụ sau đây: Phản ánh và ghi chép đầy đủ, kịp thời, chính xác tình hình hiện có và sự biến động của từng loại thành phẩm, hàng hóa theo chỉ tiêu số lượng, chất lượng, chủng loại và giá trị. Phản ánh và ghi chép đầy đủ, kịp thời và chính xác các khoản doanh thu, các khoản giảm trừ doanh thu và chi phí của từng hoạt động trong doanh nghiệp, đồng thời theo dõi và đôn đốc các khoản phải thu của khách hàng.

Các công nghệ như trí tuệ nhân tạo (AI) và phân tích dữ liệu lớn (Big Data) sẽ giúp doanh nghiệp dự báo doanh thu, tối ưu hóa chi phí, và đưa ra các quyết định kinh doanh thông minh hơn.

Thông qua chỉ tiêu bán hàng, kế toán tiến hành xử lý, xem xét, đánh giá để cung cấp các thông tin có liên quan đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp cho các nhà quản trị giúp cho họ biết được tình hình hoạt động của doanh nghiệp như thế nào (tốt hay không tốt, hiệu quả hay không…), để từ đó đưa ra quyết định tiếp tục hay chuyển hướng kinh doanh, giúp cho nhà quản trị đưa ra được những quyết định đúng đắn nhất.