Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới quản lý tài chính công và xã hội hóa giáo dục, các đơn vị sự nghiệp công lập có thu đang được trao quyền tự chủ tài chính nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động. Trường Cao đẳng Kỹ thuật Công nghệ Quy Nhơn, trực thuộc Ủy ban nhân dân tỉnh Bình Định, là một trong những cơ sở đào tạo nghề trọng điểm khu vực miền Trung – Tây Nguyên, với quy mô đào tạo ngày càng mở rộng và đa dạng ngành nghề. Giai đoạn nghiên cứu từ 2019 đến 2021 tập trung đánh giá thực trạng tổ chức công tác kế toán tại trường, nhằm phát hiện những tồn tại, hạn chế trong việc áp dụng các quy định kế toán hành chính sự nghiệp theo cơ chế tài chính mới.

Mục tiêu nghiên cứu là khảo sát, phân tích thực trạng tổ chức công tác kế toán tại Trường Cao đẳng Kỹ thuật Công nghệ Quy Nhơn, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao chất lượng thông tin kế toán, phục vụ quản lý tài chính hiệu quả hơn. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc hỗ trợ nhà trường nâng cao năng lực quản lý tài chính, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững trong điều kiện tự chủ tài chính và hội nhập kinh tế quốc tế. Qua đó, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực, đảm bảo minh bạch và chính xác trong công tác kế toán, đồng thời hỗ trợ công tác ra quyết định quản lý của lãnh đạo nhà trường.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình về tổ chức công tác kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập có thu, bao gồm:

  • Lý thuyết về đơn vị sự nghiệp công lập có thu: Đơn vị sự nghiệp công lập có thu là tổ chức do Nhà nước thành lập, có tư cách pháp nhân, cung cấp dịch vụ công và có nguồn thu từ hoạt động sự nghiệp nhằm bù đắp một phần hoặc toàn bộ chi phí hoạt động thường xuyên. Đặc điểm nổi bật là không vì mục đích lợi nhuận, phục vụ lợi ích cộng đồng và chịu sự quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính.

  • Mô hình tổ chức bộ máy kế toán: Gồm ba mô hình chính là mô hình kế toán tập trung, mô hình kế toán phân tán và mô hình kế toán hỗn hợp, được lựa chọn phù hợp với quy mô, phạm vi hoạt động và trình độ ứng dụng công nghệ thông tin của đơn vị.

  • Khái niệm về tổ chức công tác kế toán: Bao gồm các nội dung như tổ chức bộ máy kế toán, chứng từ kế toán, hệ thống tài khoản kế toán, sổ sách kế toán, báo cáo kế toán, kiểm tra kế toán và ứng dụng công nghệ thông tin trong kế toán. Các nguyên tắc tổ chức công tác kế toán phải đảm bảo tính khoa học, phù hợp đặc thù đơn vị, tiết kiệm và hiệu quả.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính kết hợp với các phương pháp phân tích, so sánh và tổng hợp. Cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu thứ cấp gồm chứng từ kế toán, sổ sách, báo cáo tài chính và các văn bản pháp luật liên quan tại Trường Cao đẳng Kỹ thuật Công nghệ Quy Nhơn. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua phiếu khảo sát và phỏng vấn sâu với lãnh đạo, kế toán trưởng và nhân viên kế toán nhà trường.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích nội dung, so sánh thực trạng với quy định pháp luật và các tiêu chuẩn kế toán hiện hành; đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức công tác kế toán; tổng hợp các ý kiến chuyên gia và người thực thi kế toán để xác định nguyên nhân tồn tại và đề xuất giải pháp.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2019 – 2021, phù hợp với thời điểm áp dụng các quy định mới về cơ chế tự chủ tài chính và chế độ kế toán hành chính sự nghiệp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tổ chức bộ máy kế toán chưa đồng bộ và thiếu chuyên nghiệp: Trường áp dụng mô hình kế toán hỗn hợp nhưng chưa phân công rõ ràng nhiệm vụ cho từng bộ phận kế toán. Đội ngũ nhân viên kế toán còn thiếu kỹ năng chuyên môn và chưa đáp ứng được yêu cầu quản lý tài chính hiện đại. Khoảng 30% nhân viên kế toán chưa được đào tạo bài bản về kế toán hành chính sự nghiệp.

  2. Hệ thống chứng từ và sổ sách kế toán chưa hoàn chỉnh: Việc vận dụng chứng từ kế toán theo Thông tư 107/2017/TT-BTC còn hạn chế, nhiều chứng từ tự thiết kế chưa đáp ứng đầy đủ các nội dung quy định. Sổ kế toán ghi chép chưa kịp thời và thiếu tính hệ thống, dẫn đến thông tin kế toán chưa phản ánh chính xác tình hình tài chính. Tỷ lệ chứng từ sai sót chiếm khoảng 15%.

  3. Báo cáo kế toán chưa phát huy hiệu quả quản trị: Báo cáo tài chính được lập đúng thời hạn nhưng chủ yếu mang tính hành chính, ít có giá trị phân tích hỗ trợ ra quyết định. Báo cáo quản trị nội bộ chưa được xây dựng đầy đủ, chưa phản ánh kịp thời các chỉ tiêu tài chính quan trọng.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin còn hạn chế: Nhà trường mới sử dụng phần mềm kế toán cơ bản, chưa tích hợp hệ thống quản lý tài chính tổng thể. Hạ tầng công nghệ thông tin chưa đồng bộ, ảnh hưởng đến tốc độ xử lý và chia sẻ thông tin kế toán. Khoảng 40% nghiệp vụ kế toán vẫn thực hiện thủ công.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trên là do quá trình chuyển đổi sang cơ chế tự chủ tài chính còn nhiều khó khăn, đặc biệt là việc chưa xây dựng được đội ngũ kế toán chuyên nghiệp và hệ thống công nghệ thông tin đồng bộ. So với các nghiên cứu tại các trường cao đẳng khác trong khu vực, Trường Cao đẳng Kỹ thuật Công nghệ Quy Nhơn có mức độ ứng dụng công nghệ thấp hơn khoảng 20%, ảnh hưởng đến hiệu quả công tác kế toán.

Việc tổ chức bộ máy kế toán chưa hợp lý dẫn đến chồng chéo nhiệm vụ và thiếu kiểm soát nội bộ, làm giảm tính chính xác và kịp thời của thông tin kế toán. Hệ thống chứng từ và sổ sách chưa được chuẩn hóa theo quy định pháp luật làm giảm độ tin cậy của báo cáo tài chính. Báo cáo kế toán chưa đáp ứng nhu cầu quản trị nội bộ khiến nhà quản lý khó khăn trong việc ra quyết định chiến lược.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố tỷ lệ sai sót chứng từ, bảng so sánh mức độ ứng dụng công nghệ thông tin giữa các trường cao đẳng trong khu vực, và biểu đồ cơ cấu bộ máy kế toán hiện tại của trường để minh họa rõ hơn các vấn đề tồn tại.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện tổ chức bộ máy kế toán: Phân công rõ ràng nhiệm vụ, trách nhiệm cho từng bộ phận kế toán; xây dựng đội ngũ kế toán viên chuyên nghiệp thông qua đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng nghiệp vụ kế toán hành chính sự nghiệp. Mục tiêu nâng tỷ lệ nhân viên kế toán đạt chuẩn chuyên môn lên trên 80% trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Ban Giám hiệu phối hợp với phòng Tổ chức – Hành chính.

  2. Chuẩn hóa hệ thống chứng từ và sổ sách kế toán: Áp dụng nghiêm ngặt hệ thống chứng từ theo Thông tư 107/2017/TT-BTC; thiết kế mẫu chứng từ phù hợp với đặc thù hoạt động của trường; tổ chức kiểm tra, rà soát chứng từ định kỳ để giảm thiểu sai sót xuống dưới 5% trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Kế toán và Kiểm toán nội bộ.

  3. Nâng cao chất lượng báo cáo kế toán: Xây dựng hệ thống báo cáo quản trị nội bộ đa dạng, phản ánh kịp thời các chỉ tiêu tài chính và hiệu quả hoạt động; đào tạo cán bộ quản lý sử dụng báo cáo kế toán để ra quyết định. Mục tiêu hoàn thiện hệ thống báo cáo trong 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng Kế toán phối hợp Ban Giám hiệu.

  4. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong kế toán: Đầu tư nâng cấp phần mềm kế toán tích hợp quản lý tài chính tổng thể; cải thiện hạ tầng mạng và thiết bị công nghệ; đào tạo nhân viên sử dụng thành thạo công nghệ mới. Mục tiêu tăng tỷ lệ nghiệp vụ kế toán thực hiện trên phần mềm lên 90% trong 18 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban Giám hiệu phối hợp phòng Công nghệ thông tin và phòng Kế toán.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban Giám hiệu các trường cao đẳng, đại học công lập: Nhận diện các vấn đề trong tổ chức công tác kế toán, từ đó xây dựng kế hoạch cải tiến phù hợp với cơ chế tự chủ tài chính.

  2. Phòng Kế toán và Tài chính các đơn vị sự nghiệp công lập: Áp dụng các giải pháp hoàn thiện bộ máy kế toán, chuẩn hóa chứng từ, nâng cao chất lượng báo cáo và ứng dụng công nghệ thông tin.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Kế toán, Quản trị tài chính: Tham khảo mô hình nghiên cứu thực tiễn, phương pháp phân tích và đề xuất giải pháp trong lĩnh vực kế toán hành chính sự nghiệp.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về giáo dục và tài chính công: Sử dụng kết quả nghiên cứu để hoàn thiện chính sách, hướng dẫn tổ chức công tác kế toán tại các đơn vị sự nghiệp công lập có thu.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao tổ chức bộ máy kế toán lại quan trọng đối với đơn vị sự nghiệp công lập có thu?
    Tổ chức bộ máy kế toán hợp lý giúp phân công nhiệm vụ rõ ràng, nâng cao hiệu quả thu thập và xử lý thông tin kế toán, đảm bảo tính chính xác và kịp thời của báo cáo tài chính, từ đó hỗ trợ quản lý tài chính hiệu quả.

  2. Hệ thống chứng từ kế toán cần tuân thủ những quy định nào?
    Chứng từ kế toán phải tuân thủ Thông tư 107/2017/TT-BTC, đảm bảo đầy đủ nội dung theo quy định Luật Kế toán, có chữ ký hợp lệ và được lưu trữ an toàn để phục vụ kiểm tra, đối chiếu.

  3. Làm thế nào để nâng cao chất lượng báo cáo kế toán trong đơn vị?
    Cần xây dựng hệ thống báo cáo đa dạng, phù hợp với yêu cầu quản lý nội bộ, đào tạo cán bộ sử dụng báo cáo để phân tích và ra quyết định, đồng thời đảm bảo báo cáo tài chính tuân thủ quy định pháp luật.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin có vai trò gì trong công tác kế toán?
    Công nghệ thông tin giúp tự động hóa quy trình kế toán, tăng tốc độ xử lý và chia sẻ thông tin, giảm thiểu sai sót, nâng cao tính minh bạch và hiệu quả quản lý tài chính.

  5. Cơ chế tự chủ tài chính ảnh hưởng thế nào đến tổ chức công tác kế toán?
    Cơ chế tự chủ tài chính tạo điều kiện cho đơn vị linh hoạt trong tổ chức bộ máy, thiết kế chứng từ, hệ thống tài khoản và sổ sách kế toán phù hợp với đặc thù hoạt động, đồng thời tăng cường trách nhiệm kiểm tra, giám sát nội bộ.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ lý luận và thực trạng tổ chức công tác kế toán tại Trường Cao đẳng Kỹ thuật Công nghệ Quy Nhơn trong giai đoạn 2019-2021, phát hiện nhiều tồn tại về bộ máy, chứng từ, báo cáo và ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Các tồn tại chủ yếu do chưa xây dựng được đội ngũ kế toán chuyên nghiệp, hệ thống chứng từ chưa chuẩn hóa và ứng dụng công nghệ thông tin còn hạn chế.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện bộ máy kế toán, chuẩn hóa chứng từ, nâng cao chất lượng báo cáo và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin nhằm nâng cao hiệu quả công tác kế toán.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, hỗ trợ nhà trường nâng cao năng lực quản lý tài chính trong điều kiện tự chủ tài chính và hội nhập.
  • Các bước tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phù hợp trong vòng 2 năm tới để đảm bảo sự phát triển bền vững của công tác kế toán nhà trường.

Quý độc giả và các nhà quản lý được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao hiệu quả công tác kế toán tại các đơn vị sự nghiệp công lập có thu.