Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Thanh Hóa, Bảo hiểm xã hội (BHXH) đóng vai trò trụ cột trong hệ thống an sinh xã hội quốc gia, góp phần bảo đảm đời sống người lao động và ổn định chính trị. Giai đoạn 2017-2019, BHXH tỉnh Thanh Hóa đã không ngừng nỗ lực hiện đại hóa, chuyên nghiệp hóa công tác quản lý, trong đó tổ chức công tác kế toán giữ vai trò then chốt trong quản lý tài chính và giám sát hoạt động. Tuy nhiên, thực tế cho thấy công tác kế toán tại đơn vị còn tồn tại nhiều hạn chế như sắp xếp, lưu trữ chứng từ chưa khoa học, sử dụng tài khoản kế toán chi tiết chưa hiệu quả, ảnh hưởng đến chất lượng thông tin tài chính.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa cơ sở lý luận về tổ chức công tác kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập, đánh giá thực trạng tổ chức công tác kế toán tại BHXH tỉnh Thanh Hóa trong giai đoạn 2017-2019, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững của đơn vị. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại BHXH tỉnh Thanh Hóa, sử dụng số liệu tài chính và kế toán trong ba năm gần nhất, đồng thời phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức công tác kế toán.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng công tác kế toán, góp phần đảm bảo tính chính xác, kịp thời của thông tin tài chính, hỗ trợ lãnh đạo đơn vị ra quyết định đúng đắn, đồng thời đáp ứng yêu cầu đổi mới cơ chế tài chính theo chủ trương của Chính phủ và Bộ Chính trị về tự chủ, tự chịu trách nhiệm trong các đơn vị sự nghiệp công lập.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tài chính công, kế toán hành chính sự nghiệp và quản trị kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết tổ chức công tác kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập: Nhấn mạnh vai trò của kế toán như một công cụ quản lý tài chính, kiểm tra, giám sát và cung cấp thông tin phục vụ quản lý. Lý thuyết này đề cập đến nguyên tắc tổ chức kế toán như thống nhất, phù hợp, tiết kiệm hiệu quả và phân công lao động rõ ràng.

  2. Mô hình quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập: Bao gồm quy trình lập dự toán, chấp hành dự toán và quyết toán ngân sách nhà nước, đồng thời phân loại các khoản thu, chi và cơ chế quản lý tài chính đặc thù của đơn vị sự nghiệp công lập.

Các khái niệm chuyên ngành trọng tâm gồm: đơn vị sự nghiệp công lập, tổ chức công tác kế toán, hệ thống chứng từ kế toán, hệ thống tài khoản kế toán, hệ thống sổ kế toán, báo cáo kế toán, kiểm tra kế toán và phân tích thông tin kế toán.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa thu thập dữ liệu định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu tài chính, báo cáo quyết toán kinh phí hoạt động, chứng từ kế toán, báo cáo phân tích tài chính của BHXH tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2017-2019; tài liệu pháp luật liên quan như Luật Kế toán, Thông tư số 107/2017/TT-BTC, Thông tư số 102/2018/TT-BTC; các tài liệu chuyên ngành và báo cáo nghiên cứu liên quan.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích mô tả thực trạng tổ chức công tác kế toán, so sánh số liệu thu chi qua các năm, đánh giá hiệu quả tổ chức bộ máy kế toán, hệ thống chứng từ, tài khoản, sổ kế toán và báo cáo kế toán. Áp dụng phương pháp so sánh, phân tích nhân tố, phân tích chi tiết và bảng cân đối để đánh giá các yếu tố ảnh hưởng.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Nghiên cứu tập trung vào toàn bộ hệ thống kế toán tại BHXH tỉnh Thanh Hóa, bao gồm các phòng ban kế toán và các đơn vị trực thuộc, đảm bảo tính đại diện và toàn diện.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích dữ liệu trong khoảng thời gian từ năm 2019 đến đầu năm 2020, tập trung đánh giá số liệu giai đoạn 2017-2019.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tổ chức bộ máy kế toán: BHXH tỉnh Thanh Hóa áp dụng mô hình tổ chức bộ máy kế toán hỗn hợp (vừa tập trung vừa phân tán), phù hợp với quy mô và phạm vi hoạt động rộng. Tuy nhiên, khối lượng công việc kế toán lớn dẫn đến bộ máy cồng kềnh, gây khó khăn trong quản lý và phân công công việc. Tỷ lệ nhân viên kế toán có trình độ chuyên môn cao chiếm khoảng 70%, còn lại cần nâng cao năng lực.

  2. Hệ thống chứng từ kế toán: Việc lưu trữ và sắp xếp chứng từ chưa khoa học, gây khó khăn trong kiểm tra, đối chiếu. Khoảng 15% chứng từ bị lập không đúng quy định về hình thức và nội dung, ảnh hưởng đến tính chính xác của thông tin kế toán.

  3. Hệ thống tài khoản và sổ kế toán: BHXH tỉnh Thanh Hóa đã áp dụng hệ thống tài khoản kế toán theo Thông tư 107/2017/TT-BTC và Thông tư 102/2018/TT-BTC, tuy nhiên việc sử dụng tài khoản chi tiết chưa đồng bộ, dẫn đến khó khăn trong tổng hợp và phân tích số liệu. Hình thức kế toán chủ yếu là kế toán trên máy vi tính, chiếm 85% khối lượng công việc, giúp nâng cao hiệu quả xử lý số liệu.

  4. Báo cáo kế toán và kiểm tra kế toán: Báo cáo tài chính được lập đầy đủ và nộp đúng hạn, tuy nhiên báo cáo quản trị nội bộ chưa đa dạng, chưa đáp ứng kịp thời nhu cầu quản lý. Công tác kiểm tra kế toán được thực hiện định kỳ nhưng chưa phát hiện và xử lý kịp thời các sai sót, tỷ lệ sai sót trong báo cáo chiếm khoảng 10%.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trên xuất phát từ hạn chế về nguồn nhân lực kế toán, đặc biệt là trình độ chuyên môn và kinh nghiệm thực tế. So với một số nghiên cứu trong ngành bảo hiểm xã hội tại các tỉnh khác, BHXH Thanh Hóa có mức độ ứng dụng công nghệ thông tin cao hơn nhưng vẫn còn hạn chế trong việc đồng bộ hệ thống tài khoản và báo cáo quản trị.

Việc tổ chức bộ máy kế toán cồng kềnh làm giảm hiệu quả quản lý, gây khó khăn trong việc kiểm soát và phân tích thông tin tài chính. Hệ thống chứng từ chưa được chuẩn hóa và lưu trữ khoa học làm tăng rủi ro sai sót và mất mát thông tin. Báo cáo kế toán quản trị chưa đa dạng khiến lãnh đạo khó khăn trong việc ra quyết định nhanh chóng và chính xác.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ nhân viên kế toán theo trình độ chuyên môn qua các năm, bảng tổng hợp số lượng chứng từ sai sót theo loại, biểu đồ cơ cấu sử dụng hình thức kế toán và bảng đánh giá chất lượng báo cáo kế toán.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện tổ chức bộ máy kế toán: Tinh gọn bộ máy kế toán theo hướng phân công rõ ràng, tăng cường đào tạo nâng cao trình độ chuyên môn cho nhân viên kế toán, đặc biệt là kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin. Mục tiêu giảm 20% số lượng nhân viên kế toán không đáp ứng yêu cầu trong vòng 2 năm, do BHXH tỉnh Thanh Hóa chủ trì thực hiện.

  2. Chuẩn hóa hệ thống chứng từ kế toán: Xây dựng quy trình chuẩn hóa, lưu trữ và kiểm tra chứng từ kế toán theo quy định pháp luật, áp dụng phần mềm quản lý chứng từ điện tử để giảm thiểu sai sót và mất mát. Mục tiêu đạt 95% chứng từ hợp lệ trong năm đầu tiên, do phòng kế toán phối hợp với phòng công nghệ thông tin thực hiện.

  3. Đồng bộ hệ thống tài khoản và sổ kế toán: Rà soát, điều chỉnh hệ thống tài khoản kế toán chi tiết phù hợp với đặc thù hoạt động của BHXH, đồng thời nâng cấp phần mềm kế toán để hỗ trợ tổng hợp và phân tích số liệu hiệu quả hơn. Mục tiêu hoàn thành trong 18 tháng, do Ban Giám đốc và phòng kế toán phối hợp thực hiện.

  4. Nâng cao chất lượng báo cáo kế toán quản trị: Phát triển hệ thống báo cáo quản trị đa dạng, kịp thời, đáp ứng nhu cầu quản lý nội bộ, đồng thời tăng cường công tác kiểm tra, giám sát kế toán định kỳ và đột xuất để phát hiện và xử lý sai sót nhanh chóng. Mục tiêu giảm tỷ lệ sai sót báo cáo xuống dưới 5% trong 1 năm, do phòng kế toán và Ban Kiểm tra phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo các đơn vị sự nghiệp công lập: Giúp hiểu rõ vai trò và tầm quan trọng của tổ chức công tác kế toán trong quản lý tài chính, từ đó có định hướng cải tiến phù hợp với đặc thù đơn vị.

  2. Nhân viên kế toán và cán bộ quản lý tài chính: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về tổ chức bộ máy kế toán, hệ thống chứng từ, tài khoản, sổ kế toán và báo cáo kế toán, giúp nâng cao năng lực chuyên môn và hiệu quả công tác.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kế toán, quản lý tài chính công: Là tài liệu tham khảo quý giá về lý luận và thực tiễn tổ chức công tác kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về tài chính và bảo hiểm xã hội: Hỗ trợ đánh giá, xây dựng chính sách và hướng dẫn thực hiện công tác kế toán trong các đơn vị sự nghiệp công lập nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao tổ chức công tác kế toán lại quan trọng đối với đơn vị sự nghiệp công lập?
    Tổ chức công tác kế toán giúp ghi chép, phản ánh chính xác, kịp thời các nghiệp vụ kinh tế tài chính, cung cấp thông tin phục vụ quản lý, kiểm tra, giám sát và ra quyết định. Ví dụ, BHXH tỉnh Thanh Hóa sử dụng kế toán để theo dõi nguồn thu, chi và báo cáo tài chính định kỳ.

  2. Mô hình tổ chức bộ máy kế toán nào phù hợp với đơn vị có quy mô lớn và địa bàn rộng?
    Mô hình hỗn hợp vừa tập trung vừa phân tán được khuyến nghị vì nó kết hợp ưu điểm của hai mô hình, giúp phân công công việc hợp lý và kiểm soát tốt hơn. BHXH tỉnh Thanh Hóa hiện áp dụng mô hình này.

  3. Làm thế nào để nâng cao chất lượng chứng từ kế toán?
    Chuẩn hóa quy trình lập, kiểm tra, lưu trữ chứng từ, áp dụng phần mềm quản lý chứng từ điện tử và đào tạo nhân viên kế toán là các giải pháp hiệu quả. Tại BHXH Thanh Hóa, việc này giúp giảm 15% chứng từ sai sót.

  4. Phần mềm kế toán có vai trò gì trong tổ chức công tác kế toán?
    Phần mềm kế toán giúp tự động hóa xử lý số liệu, giảm sai sót, tăng tốc độ lập báo cáo và bảo mật thông tin. BHXH tỉnh Thanh Hóa đã ứng dụng phần mềm kế toán trên máy vi tính chiếm 85% khối lượng công việc.

  5. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến tổ chức công tác kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập?
    Bao gồm nhân tố chủ quan như trình độ nhân viên kế toán, nhu cầu kiểm soát quản lý, vận dụng công nghệ thông tin; và nhân tố khách quan như môi trường pháp lý, nhu cầu thông tin kế toán của các đối tượng sử dụng.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận về tổ chức công tác kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội.
  • Đánh giá thực trạng tổ chức công tác kế toán tại BHXH tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2017-2019 cho thấy nhiều ưu điểm nhưng cũng tồn tại hạn chế về bộ máy, chứng từ, tài khoản và báo cáo kế toán.
  • Đề xuất các giải pháp khả thi nhằm hoàn thiện tổ chức công tác kế toán, tập trung vào tinh gọn bộ máy, chuẩn hóa chứng từ, đồng bộ hệ thống tài khoản và nâng cao chất lượng báo cáo quản trị.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, hỗ trợ BHXH tỉnh Thanh Hóa nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và đáp ứng yêu cầu đổi mới cơ chế tài chính công.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, đào tạo nhân viên kế toán và ứng dụng công nghệ thông tin sâu rộng hơn; mời các đơn vị sự nghiệp công lập khác tham khảo và áp dụng mô hình nghiên cứu này để nâng cao hiệu quả công tác kế toán.

Quý độc giả và các đơn vị quan tâm được khuyến khích nghiên cứu sâu hơn và áp dụng các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng công tác kế toán trong đơn vị mình.