Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam hiện nay, công tác quản lý thu chi ngân sách nhà nước (NSNN) tại cấp cơ sở đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo nguồn lực tài chính cho phát triển kinh tế - xã hội. Tại phường Hạ Lý, quận Hồng Bàng, thành phố Hải Phòng, tổng thu ngân sách giai đoạn 2015-2020 đạt 35,534 tỷ đồng, tăng 35% so với nhiệm kỳ trước, trong đó thuế ngoài quốc doanh tăng 101%, đạt 5,921 tỷ đồng, góp phần quan trọng vào cân đối ngân sách địa phương. Tuy nhiên, công tác quản lý thu chi vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như lập dự toán chưa sát thực tế, quản lý thu chưa triệt để, chi ngân sách chưa hiệu quả, gây ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững của phường.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng công tác quản lý thu chi ngân sách tại phường Hạ Lý trong giai đoạn 2015-2020, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, đảm bảo tuân thủ pháp luật và phát huy nguồn lực tài chính địa phương. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách tại phường Hạ Lý, với dữ liệu thu thập từ các báo cáo quyết toán ngân sách của UBND phường và các tài liệu liên quan.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách cấp phường, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, ổn định chính trị và an ninh trật tự tại địa phương. Các chỉ số như tổng thu ngân sách tăng bình quân 5% hàng năm, tỷ lệ hộ gia đình đạt tiêu chí văn hóa trên 95%, và tỷ lệ thuế thu nhập cá nhân tăng 351.6% giai đoạn 2015-2020 phản ánh sự phát triển tích cực nhưng cũng đặt ra yêu cầu cải tiến công tác quản lý ngân sách.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý ngân sách nhà nước, tập trung vào:

  • Lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước: Xem ngân sách là công cụ điều tiết kinh tế vĩ mô, phân bổ nguồn lực và phân phối lại thu nhập xã hội. Ngân sách nhà nước bao gồm các khoản thu, chi được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định nhằm thực hiện các chức năng của Nhà nước.

  • Mô hình chu trình ngân sách: Bao gồm ba khâu chính là lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách. Quản lý ngân sách địa phương phải tuân thủ chu trình này để đảm bảo tính minh bạch, hiệu quả và tuân thủ pháp luật.

  • Khái niệm quản lý thu chi ngân sách cấp địa phương: Quản lý là sự tác động có mục đích của chủ thể quản lý nhằm thay đổi trạng thái đối tượng quản lý thông qua các phương pháp như lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, kiểm tra, điều chỉnh và đánh giá.

Các khái niệm chính bao gồm: ngân sách nhà nước, phân cấp ngân sách, dự toán ngân sách, chấp hành ngân sách, quyết toán ngân sách, kiểm tra thanh tra ngân sách, và các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý ngân sách như hệ thống pháp luật, chính sách kinh tế vĩ mô, nhận thức của địa phương.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng kết hợp phương pháp thực tế và thống kê kinh tế nhằm phân tích số liệu thu chi ngân sách tại phường Hạ Lý giai đoạn 2015-2020. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ số liệu thu chi ngân sách được UBND phường báo cáo và các tài liệu liên quan.

Nguồn dữ liệu chính là các báo cáo quyết toán ngân sách của UBND phường Hạ Lý trình Hội đồng nhân dân phường từ năm 2015 đến 2020, cùng các văn bản pháp luật, tài liệu lý luận về quản lý ngân sách nhà nước. Phương pháp phân tích bao gồm tổng hợp, so sánh số liệu qua các năm, phân tích cơ cấu thu chi, đánh giá hiệu quả quản lý và nhận diện các tồn tại, hạn chế.

Timeline nghiên cứu kéo dài trong khoảng thời gian từ năm 2015 đến 2020, tập trung vào việc thu thập, xử lý và phân tích số liệu thực tế, đồng thời đối chiếu với các quy định pháp luật và chính sách quản lý ngân sách hiện hành.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng thu ngân sách ổn định: Tổng thu ngân sách phường Hạ Lý tăng từ 10 tỷ đồng năm 2015 lên 17 tỷ đồng năm 2020, tương đương mức tăng 70%. Thuế ngoài quốc doanh chiếm tỷ trọng lớn nhất, tăng 101% trong giai đoạn này, đạt 5,921 tỷ đồng năm 2020. Thuế thu nhập cá nhân tăng 351.6%, phản ánh sự phát triển kinh tế và cải thiện đời sống người dân.

  2. Cơ cấu chi ngân sách chuyển dịch tích cực: Chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn, tập trung vào quản lý nhà nước, sự nghiệp văn hóa xã hội và an ninh quốc phòng. Chi ngân sách tăng đều qua các năm, tuy nhiên chi đầu tư phát triển còn hạn chế, chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội.

  3. Cân đối ngân sách tương đối ổn định: Phường Hạ Lý đã chủ động lập kế hoạch chi tiết, thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, đảm bảo cân đối thu chi ngân sách. Tuy nhiên, ngân sách địa phương vẫn phụ thuộc phần lớn vào nguồn trợ cấp từ cấp trên, chưa tự chủ hoàn toàn về tài chính.

  4. Hạn chế trong quản lý thu chi: Lập dự toán ngân sách chưa sát thực tế, dẫn đến điều chỉnh dự toán trong quá trình thực hiện. Công tác quản lý thu chưa khai thác hết tiềm năng, còn xảy ra thất thu thuế do quản lý chưa chặt chẽ. Chi ngân sách còn lãng phí, chưa thực hiện nghiêm các chế độ chi tiêu, công tác quản lý tài sản công còn nhiều bất cập.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ cả yếu tố khách quan và chủ quan. Về khách quan, nguồn thu ngân sách địa phương còn hạn chế, trong khi nhu cầu chi tiêu ngày càng tăng cao. Về chủ quan, sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý ngân sách chưa đồng bộ, đội ngũ cán bộ tài chính kế toán còn thiếu kỹ năng chuyên môn và công nghệ thông tin, dẫn đến hiệu quả quản lý chưa cao.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành, kết quả tại phường Hạ Lý tương đồng với thực trạng chung của nhiều địa phương khác, nơi mà công tác quản lý ngân sách cấp cơ sở còn nhiều khó khăn do hạn chế về nguồn lực và năng lực quản lý. Việc sử dụng biểu đồ thể hiện cơ cấu thu chi qua các năm giúp minh họa rõ nét xu hướng tăng trưởng và những biến động trong từng khoản mục ngân sách.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là làm rõ thực trạng quản lý thu chi ngân sách tại phường Hạ Lý, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương bền vững.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện công tác lập dự toán ngân sách: Tăng cường phối hợp giữa các phòng ban chuyên môn và cơ quan tài chính cấp quận để xây dựng dự toán sát thực tế, đảm bảo dự toán phản ánh đúng nguồn thu và nhu cầu chi tiêu. Thời gian thực hiện: hàng năm trước tháng 6. Chủ thể thực hiện: UBND phường phối hợp Phòng Tài chính – Kế hoạch quận.

  2. Tăng cường quản lý và khai thác nguồn thu: Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, hướng dẫn pháp luật thuế cho tổ chức, cá nhân; tăng cường kiểm tra, kiểm soát để chống thất thu thuế, đặc biệt trong khu vực kinh doanh ngoài quốc doanh. Thời gian thực hiện: liên tục hàng năm. Chủ thể thực hiện: Bộ phận Tài chính – Kế toán phường phối hợp Chi cục Thuế.

  3. Nâng cao hiệu quả chi ngân sách: Rà soát, điều chỉnh cơ cấu chi phù hợp với nguồn lực, ưu tiên chi đầu tư phát triển và các lĩnh vực trọng yếu. Thực hiện nghiêm các chế độ chi tiêu, tiết kiệm chống lãng phí. Thời gian thực hiện: hàng năm. Chủ thể thực hiện: UBND phường, các đơn vị sử dụng ngân sách.

  4. Hoàn thiện công tác quyết toán và kiểm tra, thanh tra ngân sách: Đào tạo nâng cao năng lực cán bộ tài chính kế toán, ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý ngân sách; tăng cường kiểm tra, thanh tra, xử lý nghiêm các vi phạm về thu chi ngân sách. Thời gian thực hiện: liên tục. Chủ thể thực hiện: UBND phường phối hợp Phòng Tài chính – Kế hoạch quận, Thanh tra tài chính.

  5. Phối hợp đồng bộ giữa các cơ quan quản lý ngân sách: Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các đơn vị thuộc bộ máy quản lý ngân sách cấp phường và cấp trên nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thu chi. Thời gian thực hiện: trong nhiệm kỳ 2021-2025. Chủ thể thực hiện: UBND phường, các cơ quan liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý ngân sách cấp phường, xã: Nghiên cứu giúp nâng cao năng lực lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách, từ đó cải thiện hiệu quả quản lý tài chính địa phương.

  2. Lãnh đạo UBND quận, thành phố: Tham khảo để xây dựng chính sách, cơ chế phân cấp quản lý ngân sách phù hợp, thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại các địa phương.

  3. Chuyên gia, nhà nghiên cứu kinh tế và quản lý công: Cung cấp dữ liệu thực tiễn và phân tích chuyên sâu về quản lý ngân sách cấp cơ sở, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo.

  4. Sinh viên, học viên cao học chuyên ngành Quản trị kinh doanh, Tài chính công: Tài liệu tham khảo hữu ích về lý luận và thực tiễn quản lý ngân sách nhà nước cấp địa phương, giúp nâng cao kiến thức và kỹ năng nghiên cứu.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao công tác lập dự toán ngân sách tại phường Hạ Lý còn nhiều hạn chế?
    Công tác lập dự toán chủ yếu do cơ quan tài chính cấp quận thực hiện, thiếu sự tham gia đầy đủ của phường, dẫn đến dự toán không sát với thực tế. Thời gian lập dự toán chậm cũng ảnh hưởng đến chất lượng dự toán.

  2. Nguồn thu ngân sách chủ yếu của phường Hạ Lý là gì?
    Nguồn thu chủ yếu là thuế ngoài quốc doanh, chiếm tỷ trọng lớn và tăng trưởng ổn định qua các năm, tiếp theo là thuế sử dụng đất phi nông nghiệp và thuế thu nhập cá nhân.

  3. Những khó khăn trong quản lý chi ngân sách tại phường là gì?
    Chi ngân sách còn lãng phí, chưa thực hiện nghiêm các chế độ chi tiêu, công tác quản lý tài sản công chưa chặt chẽ, chi đầu tư phát triển còn hạn chế, gây mất cân đối ngân sách.

  4. Làm thế nào để tăng cường hiệu quả quản lý thu ngân sách?
    Cần tăng cường tuyên truyền pháp luật thuế, kiểm tra, kiểm soát chặt chẽ các khoản thu, chống thất thu thuế, đồng thời nâng cao năng lực cán bộ tài chính kế toán và ứng dụng công nghệ thông tin.

  5. Vai trò của công tác kiểm tra, thanh tra ngân sách tại phường Hạ Lý?
    Công tác này giúp đảm bảo thu chi ngân sách đúng pháp luật, phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm, góp phần nâng cao tính minh bạch và hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước.

Kết luận

  • Công tác quản lý thu chi ngân sách tại phường Hạ Lý giai đoạn 2015-2020 có nhiều chuyển biến tích cực với tổng thu ngân sách tăng 70%, thuế ngoài quốc doanh tăng 101%, góp phần quan trọng vào phát triển kinh tế địa phương.
  • Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại hạn chế trong lập dự toán, quản lý thu chưa triệt để, chi ngân sách chưa hiệu quả và công tác quyết toán còn nhiều bất cập.
  • Nguyên nhân do cả yếu tố khách quan về nguồn lực và chủ quan về năng lực quản lý, phối hợp giữa các cơ quan chưa đồng bộ.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác lập dự toán, tăng cường quản lý thu, nâng cao hiệu quả chi ngân sách, hoàn thiện quyết toán và tăng cường phối hợp quản lý ngân sách.
  • Nghiên cứu có thể được tiếp tục mở rộng để đánh giá tác động của các giải pháp đề xuất trong giai đoạn tiếp theo, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách cấp phường.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý và cán bộ tài chính địa phương cần nhanh chóng triển khai các giải pháp đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách, đảm bảo nguồn lực tài chính phục vụ phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại phường Hạ Lý và các địa phương tương tự.