Tổng quan nghiên cứu

Quỹ phát triển đất đóng vai trò quan trọng trong việc tạo lập và phát triển quỹ đất phục vụ phát triển kinh tế - xã hội tại các địa phương. Tại thành phố Hải Phòng, một trong những trung tâm kinh tế trọng điểm phía Bắc Việt Nam với diện tích 1.561,8 km² và dân số gần 2 triệu người, nhu cầu quản lý hiệu quả nguồn quỹ phát triển đất ngày càng cấp thiết. Từ năm 2015 đến 2018, Quỹ đầu tư và phát triển đất Hải Phòng đã thực hiện ứng vốn với tổng giá trị giải ngân đạt hàng trăm tỷ đồng, góp phần thúc đẩy công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng và phát triển hạ tầng. Tuy nhiên, công tác quản lý nguồn vốn này còn tồn tại nhiều hạn chế như tỷ lệ hoàn trả vốn ứng chưa đồng đều, quy trình thẩm định và ứng vốn còn phức tạp, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng vốn.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích, đánh giá thực trạng quản lý nguồn quỹ phát triển đất tại Quỹ đầu tư và phát triển đất Hải Phòng trong giai đoạn 2015-2018, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, đảm bảo tính minh bạch và bền vững. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào quy trình ứng vốn, thẩm định hồ sơ, giám sát sử dụng vốn và thu hồi vốn ứng từ nguồn quỹ phát triển đất trên địa bàn thành phố Hải Phòng. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc hỗ trợ các cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức liên quan nâng cao năng lực quản lý tài chính, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương một cách bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý kinh tế và tài chính công, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý nguồn vốn công: Nhấn mạnh nguyên tắc bảo toàn vốn, sử dụng vốn đúng mục đích, hiệu quả và minh bạch trong quản lý tài chính công.
  • Mô hình quản lý quỹ phát triển đất: Bao gồm các khái niệm về quỹ phát triển đất, quy trình ứng vốn, thẩm định hồ sơ, giám sát và thu hồi vốn ứng.
  • Khái niệm quản lý: Theo Fayol, quản lý là quá trình lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, điều chỉnh và kiểm soát các hoạt động nhằm đạt mục tiêu đề ra.
  • Nguyên tắc quản lý quỹ phát triển đất: Bảo toàn vốn, công khai minh bạch, tuân thủ pháp luật và không vì mục đích lợi nhuận.

Các khái niệm chính bao gồm: quỹ phát triển đất, ứng vốn, thẩm định hồ sơ, giám sát sử dụng vốn, hoàn trả vốn ứng, và các nguyên tắc quản lý tài chính công.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thu thập từ báo cáo hoạt động của Quỹ đầu tư và phát triển đất Hải Phòng giai đoạn 2015-2018, các văn bản pháp luật liên quan, và tài liệu tham khảo từ các địa phương khác như Đà Nẵng, Quảng Đông (Trung Quốc).
  • Phương pháp phân tích: Phân tích số liệu thống kê về kế hoạch và thực hiện ứng vốn, tỷ lệ hoàn trả vốn, đánh giá quy trình quản lý qua các bước lập kế hoạch, thẩm định, ứng vốn, giám sát và thu hồi vốn. So sánh với các mô hình quản lý quỹ phát triển đất tại các địa phương khác để rút ra bài học kinh nghiệm.
  • Cỡ mẫu: Bao gồm toàn bộ các hợp đồng ứng vốn (85 hợp đồng) và 19 đơn vị nhận vốn trong giai đoạn nghiên cứu.
  • Timeline nghiên cứu: Tập trung phân tích dữ liệu từ năm 2015 đến năm 2018, đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp hoàn thiện quản lý trong giai đoạn tiếp theo.

Phương pháp nghiên cứu đảm bảo tính khách quan, toàn diện và khả thi trong việc đánh giá và đề xuất giải pháp quản lý nguồn quỹ phát triển đất tại Hải Phòng.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tình hình ứng vốn và thu hồi vốn: Từ năm 2015 đến 2018, tổng giá trị giải ngân của Quỹ đạt khoảng 1.4 nghìn tỷ đồng, trong đó năm 2018 giá trị thực hiện ứng vốn vượt kế hoạch với 132,26%. Tỷ lệ hoàn trả vốn ứng dao động qua các năm, năm 2015 đạt 100% nhưng có hiện tượng quá hạn hoàn trả vốn ứng từ 1 đến 9 tháng với giá trị quá hạn khoảng 17 tỷ đồng do chậm trễ trong phê duyệt giá đất và khiếu nại của người dân.

  2. Quy trình quản lý ứng vốn: Quy trình thẩm định và ứng vốn được thực hiện nghiêm túc theo quy định, với thời gian thẩm định hồ sơ trong vòng 15 ngày làm việc. Tuy nhiên, việc lập kế hoạch ứng vốn còn chưa sát với khả năng thực hiện của các dự án, dẫn đến tỷ lệ thực hiện so với kế hoạch năm 2016 chỉ đạt 33,51%, năm 2017 đạt 64,16%.

  3. Cơ cấu tổ chức và nhân sự: Quỹ có đội ngũ cán bộ chuyên môn đồng đều, trình độ đại học trở lên, với cơ cấu tổ chức gồm Hội đồng quản lý, Ban Kiểm soát và các phòng nghiệp vụ. Tuy nhiên, số lượng cán bộ còn hạn chế so với phạm vi hoạt động rộng trên toàn thành phố, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.

  4. Nguồn vốn và cơ chế tài chính: Quỹ được cấp vốn điều lệ ban đầu 400 tỷ đồng, tăng lên 600 tỷ đồng vào năm 2017, chủ yếu từ ngân sách thành phố và nguồn thu tiền sử dụng đất, đấu giá quyền sử dụng đất. Việc ứng vốn không thu phí đối với các khoản bồi thường giải phóng mặt bằng, nhưng có thu phí ứng vốn đối với các nhiệm vụ khác theo quy định.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của việc tỷ lệ hoàn trả vốn ứng chưa đồng đều là do quy trình phê duyệt giá đất còn chậm, khiếu nại của người dân kéo dài thời gian bồi thường, giải phóng mặt bằng. So với kinh nghiệm của thành phố Đà Nẵng, việc cụ thể hóa quy trình, phân cấp thẩm quyền và tăng cường công tác tuyên truyền, vận động nhân dân giúp giảm thiểu ách tắc trong giải phóng mặt bằng, từ đó nâng cao hiệu quả sử dụng vốn.

Việc lập kế hoạch ứng vốn chưa sát với thực tế dẫn đến tỷ lệ giải ngân thấp so với kế hoạch trong các năm đầu nghiên cứu, tương tự như tình trạng đầu tư dàn trải, mất cân đối được ghi nhận tại tỉnh Quảng Đông (Trung Quốc). Điều này cho thấy cần thiết phải hoàn thiện cơ chế lập kế hoạch và phân bổ vốn dựa trên đánh giá khả năng thực hiện dự án.

Cơ cấu tổ chức và nhân sự của Quỹ còn hạn chế về số lượng, trong khi phạm vi hoạt động rộng lớn, đòi hỏi tăng cường nguồn nhân lực và nâng cao năng lực quản lý. Việc áp dụng các công cụ quản lý hiện đại, minh bạch và công khai thông tin sẽ giúp nâng cao hiệu quả quản lý nguồn vốn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ kế hoạch và thực hiện ứng vốn các năm, biểu đồ tỷ lệ hoàn trả vốn ứng theo từng năm, bảng tổng hợp nguồn vốn ứng và hoàn trả theo đơn vị để minh họa rõ nét các vấn đề nêu trên.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện quy trình lập kế hoạch ứng vốn: Tăng cường phối hợp giữa các đơn vị liên quan để xây dựng kế hoạch ứng vốn sát với khả năng thực hiện dự án, giảm thiểu tình trạng đăng ký dự án không khả thi. Thời gian thực hiện: hàng năm trước ngày 15/12; Chủ thể thực hiện: Quỹ đầu tư và phát triển đất phối hợp với các đơn vị phát triển quỹ đất.

  2. Tăng cường công tác thẩm định và giám sát sử dụng vốn: Rút ngắn thời gian thẩm định hồ sơ, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý hồ sơ, đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát việc sử dụng vốn ứng đúng mục đích, kịp thời phát hiện và xử lý vi phạm. Thời gian thực hiện: liên tục; Chủ thể thực hiện: Phòng Quản lý tín dụng và Phòng Quản lý quỹ đất.

  3. Nâng cao năng lực và tăng cường nhân sự cho Quỹ: Tuyển dụng thêm cán bộ chuyên môn, đào tạo nâng cao trình độ quản lý tài chính công và kỹ năng nghiệp vụ cho cán bộ hiện có nhằm đáp ứng yêu cầu quản lý ngày càng phức tạp. Thời gian thực hiện: trong vòng 1-2 năm; Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc Quỹ phối hợp với Sở Nội vụ.

  4. Hoàn thiện cơ chế thu hồi vốn ứng và xử lý nợ quá hạn: Xây dựng cơ chế ràng buộc trách nhiệm rõ ràng, áp dụng các biện pháp cưỡng chế thu hồi vốn ứng, đồng thời phối hợp với các cơ quan chức năng giải quyết các khiếu nại liên quan đến bồi thường, giải phóng mặt bằng. Thời gian thực hiện: ngay lập tức và liên tục; Chủ thể thực hiện: Quỹ và Ủy ban nhân dân thành phố.

  5. Tăng cường công khai, minh bạch thông tin quản lý quỹ: Công bố định kỳ tình hình huy động, sử dụng và thu hồi vốn ứng để nâng cao trách nhiệm giải trình và tạo niềm tin cho các bên liên quan. Thời gian thực hiện: hàng quý; Chủ thể thực hiện: Hội đồng quản lý Quỹ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về đất đai và tài chính công: Giúp nâng cao hiệu quả quản lý nguồn vốn phát triển đất, hoàn thiện chính sách và quy trình quản lý tài chính công liên quan đến đất đai.

  2. Quỹ đầu tư và phát triển đất các địa phương khác: Tham khảo mô hình tổ chức, quy trình quản lý và các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động quỹ.

  3. Các đơn vị phát triển quỹ đất và chủ đầu tư dự án: Hiểu rõ quy trình ứng vốn, điều kiện và trách nhiệm trong việc sử dụng và hoàn trả vốn ứng, từ đó nâng cao hiệu quả triển khai dự án.

  4. Học viên, nghiên cứu sinh chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Cung cấp tài liệu tham khảo thực tiễn về quản lý nguồn vốn công, đặc biệt trong lĩnh vực phát triển đất đai và đầu tư công.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quỹ phát triển đất là gì và vai trò của nó trong phát triển kinh tế - xã hội?
    Quỹ phát triển đất là tổ chức tài chính nhà nước quản lý nguồn vốn từ tiền sử dụng đất, tiền thuê đất và đấu giá quyền sử dụng đất để ứng vốn cho các dự án bồi thường, giải phóng mặt bằng và phát triển hạ tầng. Vai trò của quỹ là tạo nguồn vốn chủ động, hỗ trợ kịp thời cho các dự án phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

  2. Quy trình ứng vốn từ Quỹ phát triển đất gồm những bước nào?
    Quy trình gồm lập kế hoạch ứng vốn, thẩm định hồ sơ đề nghị ứng vốn, quyết định ứng vốn theo phân cấp, giải ngân vốn, giám sát sử dụng vốn và thu hồi vốn ứng. Thời gian thẩm định hồ sơ là khoảng 15 ngày làm việc kể từ khi nhận đủ hồ sơ hợp lệ.

  3. Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng quá hạn hoàn trả vốn ứng là gì?
    Nguyên nhân chủ yếu là do chậm trễ trong phê duyệt giá đất, khiếu nại của người dân về đơn giá bồi thường, gây kéo dài thời gian giải phóng mặt bằng và tổ chức đấu giá quyền sử dụng đất, dẫn đến chậm thu hồi vốn ứng.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý nguồn quỹ phát triển đất?
    Cần hoàn thiện quy trình lập kế hoạch và thẩm định ứng vốn, tăng cường giám sát sử dụng vốn, nâng cao năng lực nhân sự, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý, đồng thời xây dựng cơ chế xử lý nợ quá hạn và công khai minh bạch thông tin.

  5. Kinh nghiệm quản lý quỹ phát triển đất từ các địa phương khác có thể áp dụng tại Hải Phòng như thế nào?
    Kinh nghiệm từ Đà Nẵng cho thấy việc cụ thể hóa quy trình, phân cấp thẩm quyền rõ ràng, tăng cường tuyên truyền vận động nhân dân và vai trò lãnh đạo quyết liệt giúp giảm ách tắc trong giải phóng mặt bằng. Tỉnh Quảng Đông (Trung Quốc) nhấn mạnh cần hoàn thiện thể chế pháp luật và ràng buộc trách nhiệm trong đầu tư để tránh đầu tư dàn trải, mất cân đối.

Kết luận

  • Quỹ đầu tư và phát triển đất Hải Phòng đã thực hiện ứng vốn với tổng giá trị giải ngân lớn, góp phần quan trọng vào phát triển kinh tế - xã hội địa phương trong giai đoạn 2015-2018.
  • Công tác quản lý nguồn quỹ còn tồn tại hạn chế như tỷ lệ hoàn trả vốn ứng chưa đồng đều, quy trình lập kế hoạch và thẩm định ứng vốn chưa sát thực tế, nhân sự còn thiếu.
  • Nghiên cứu đã đề xuất các giải pháp hoàn thiện quy trình quản lý, tăng cường giám sát, nâng cao năng lực nhân sự và minh bạch thông tin nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn.
  • Kinh nghiệm từ các địa phương trong và ngoài nước cung cấp bài học quý giá để Hải Phòng hoàn thiện cơ chế quản lý quỹ phát triển đất.
  • Các bước tiếp theo cần tập trung vào triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá hiệu quả quản lý nguồn quỹ trong các giai đoạn tiếp theo để điều chỉnh phù hợp.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý và đơn vị liên quan cần phối hợp chặt chẽ, triển khai đồng bộ các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nguồn quỹ phát triển đất, góp phần thúc đẩy phát triển bền vững thành phố Hải Phòng.