Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam ngày càng phát triển, doanh nghiệp thương mại đóng vai trò quan trọng trong việc phân phối và lưu thông hàng hóa, góp phần thúc đẩy quá trình tái sản xuất xã hội. Theo báo cáo của ngành, doanh thu bán hàng chiếm gần như toàn bộ tổng doanh thu của doanh nghiệp thương mại, do đó công tác kế toán bán hàng và xác định kết quả kinh doanh trở thành yếu tố then chốt quyết định hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác kế toán bán hàng và xác định kết quả kinh doanh tại Công ty TNHH Thương mại và Tổng hợp Trường Minh, một doanh nghiệp vừa và nhỏ hoạt động tại Hà Nội, với số liệu chủ yếu từ năm 2017.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa cơ sở lý luận về kế toán bán hàng và xác định kết quả kinh doanh theo quy định hiện hành, phân tích thực trạng công tác kế toán tại công ty, đồng thời đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác kế toán trên cả hai góc độ kế toán tài chính và kế toán quản trị. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động kế toán bán hàng và xác định kết quả kinh doanh trong năm 2017 tại Công ty TNHH Thương mại và Tổng hợp Trường Minh, với trọng tâm là doanh thu bán hàng do chiếm tỷ trọng lớn trong tổng doanh thu.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp thông tin chính xác, kịp thời về tình hình kinh doanh, giúp nhà quản lý đưa ra các quyết định phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động, đồng thời góp phần hoàn thiện hệ thống kế toán doanh nghiệp thương mại trong điều kiện cạnh tranh ngày càng gay gắt.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết kế toán tài chính và lý thuyết kế toán quản trị. Lý thuyết kế toán tài chính tập trung vào việc ghi nhận, phản ánh doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh theo chuẩn mực kế toán Việt Nam, đặc biệt là Thông tư 133/2016/TT-BTC và các chuẩn mực VAS 01, VAS 02, VAS 14. Lý thuyết kế toán quản trị nhấn mạnh vai trò của kế toán trong việc cung cấp thông tin chi tiết phục vụ kiểm soát và ra quyết định kinh doanh, bao gồm phân tích mối quan hệ chi phí – khối lượng – lợi nhuận và lập dự toán hoạt động kinh doanh.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: doanh thu bán hàng, chi phí bán hàng, chi phí quản lý doanh nghiệp, giá vốn hàng bán, kết quả kinh doanh, các khoản giảm trừ doanh thu (chiết khấu thương mại, giảm giá hàng bán, hàng bán bị trả lại), và các phương thức bán hàng, thanh toán. Mô hình phân tích điểm hòa vốn và dự toán kinh doanh cũng được áp dụng để đánh giá hiệu quả hoạt động và lập kế hoạch tài chính.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng kết hợp các phương pháp nghiên cứu định lượng và định tính. Nguồn dữ liệu chính là số liệu thực tế thu thập từ chứng từ kế toán, sổ sách kế toán và báo cáo tài chính năm 2017 của Công ty TNHH Thương mại và Tổng hợp Trường Minh. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các chứng từ liên quan đến hoạt động bán hàng và xác định kết quả kinh doanh trong năm 2017.

Phương pháp phân tích bao gồm phân tích thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm các chỉ tiêu tài chính, phân tích điểm hòa vốn và phân tích mối quan hệ chi phí – khối lượng – lợi nhuận. Quá trình nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ đầu năm 2017 đến cuối năm 2017, kết hợp khảo sát thực tế tại công ty và phân tích tài liệu pháp lý, chuẩn mực kế toán hiện hành.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ chiếm tỷ trọng lớn trong tổng doanh thu: Năm 2017, doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ của công ty đạt khoảng 17 tỷ đồng, chiếm trên 90% tổng doanh thu. Doanh thu hoạt động tài chính và thu nhập khác chỉ chiếm tỷ lệ nhỏ, lần lượt khoảng 1,5% và 0,7%.

  2. Giá vốn hàng bán chiếm tỷ trọng lớn trong chi phí: Giá vốn hàng bán năm 2017 đạt khoảng 13 tỷ đồng, chiếm gần 76% doanh thu thuần, dẫn đến lợi nhuận gộp về bán hàng và cung cấp dịch vụ chỉ đạt khoảng 4 tỷ đồng, tương đương 24% doanh thu thuần.

  3. Chi phí bán hàng và chi phí quản lý doanh nghiệp còn tồn tại một số hạn chế: Chi phí bán hàng và chi phí quản lý doanh nghiệp lần lượt chiếm khoảng 5% và 7% doanh thu thuần, trong đó có hiện tượng ghi chép chứng từ chưa đầy đủ, như quên ghi ngày tháng, không ký người mua hàng, ảnh hưởng đến tính chính xác của số liệu kế toán.

  4. Quy trình bán hàng và luân chuyển chứng từ được tổ chức khoa học nhưng còn thiếu sót trong kiểm soát: Quy trình bán hàng tại công ty được thực hiện theo các bước rõ ràng từ tiếp nhận đơn hàng, xuất kho, giao hàng đến ghi nhận doanh thu, tuy nhiên việc kiểm tra, đối chiếu chứng từ chưa chặt chẽ, dẫn đến rủi ro sai sót trong ghi nhận doanh thu và công nợ.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trong công tác kế toán bán hàng và xác định kết quả kinh doanh tại công ty là do hạn chế về nguồn nhân lực kế toán, thiếu sự kiểm soát chặt chẽ trong quy trình ghi nhận chứng từ và áp dụng chưa triệt để các quy định của Thông tư 133/2016/TT-BTC. So sánh với một số nghiên cứu trong ngành, tỷ lệ giá vốn hàng bán chiếm trên 70% doanh thu là phù hợp với đặc thù doanh nghiệp thương mại, tuy nhiên chi phí bán hàng và quản lý doanh nghiệp cần được kiểm soát chặt hơn để nâng cao hiệu quả kinh doanh.

Việc áp dụng đồng thời kế toán tài chính và kế toán quản trị giúp công ty có cái nhìn toàn diện về tình hình kinh doanh, từ đó hỗ trợ ra quyết định chính xác hơn. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ trọng doanh thu, chi phí và lợi nhuận theo từng năm, bảng phân tích chi tiết các khoản chi phí và báo cáo điểm hòa vốn để minh họa hiệu quả hoạt động kinh doanh.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và nâng cao năng lực cho bộ phận kế toán: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về chuẩn mực kế toán Việt Nam và kỹ năng kiểm soát chứng từ nhằm nâng cao tính chính xác và kịp thời trong ghi nhận doanh thu và chi phí. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, do phòng nhân sự phối hợp phòng kế toán tổ chức.

  2. Hoàn thiện quy trình kiểm soát nội bộ về chứng từ kế toán bán hàng: Xây dựng quy trình kiểm tra, đối chiếu chứng từ chặt chẽ hơn, đặc biệt là kiểm tra ngày tháng, chữ ký người mua hàng và tính hợp lệ của hóa đơn. Áp dụng phần mềm quản lý chứng từ điện tử để giảm thiểu sai sót. Thời gian triển khai trong 3 tháng, do phòng kế toán chủ trì.

  3. Áp dụng công cụ phân tích điểm hòa vốn và dự toán chi phí chi tiết: Sử dụng các công cụ phân tích chi phí – khối lượng – lợi nhuận để dự báo và kiểm soát chi phí bán hàng, chi phí quản lý doanh nghiệp, từ đó tối ưu hóa lợi nhuận. Thời gian áp dụng từ quý 2 năm 2018, do phòng kinh doanh và kế toán phối hợp thực hiện.

  4. Nâng cấp phần mềm kế toán và tích hợp hệ thống quản lý bán hàng: Đầu tư nâng cấp phần mềm kế toán FAST hiện tại, tích hợp với hệ thống quản lý bán hàng và kho để tự động hóa quy trình ghi nhận doanh thu và kiểm soát hàng tồn kho. Thời gian thực hiện trong 9 tháng, do ban giám đốc chỉ đạo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban giám đốc doanh nghiệp thương mại vừa và nhỏ: Nhận diện các điểm mạnh, điểm yếu trong công tác kế toán bán hàng và xác định kết quả kinh doanh, từ đó xây dựng chiến lược quản lý hiệu quả.

  2. Bộ phận kế toán và tài chính doanh nghiệp: Áp dụng các kiến thức về chuẩn mực kế toán, quy trình ghi nhận doanh thu, chi phí và phân tích kết quả kinh doanh để nâng cao chất lượng báo cáo tài chính.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kế toán, tài chính: Tham khảo mô hình nghiên cứu thực tiễn, phương pháp phân tích và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác kế toán trong doanh nghiệp thương mại.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức kiểm toán: Hiểu rõ hơn về thực trạng áp dụng chuẩn mực kế toán tại doanh nghiệp, từ đó xây dựng chính sách hỗ trợ và kiểm tra hiệu quả hơn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao doanh thu bán hàng chiếm tỷ trọng lớn trong tổng doanh thu của doanh nghiệp thương mại?
    Doanh nghiệp thương mại chủ yếu hoạt động trên lĩnh vực mua bán hàng hóa, không trực tiếp sản xuất sản phẩm, nên doanh thu bán hàng là nguồn thu chính, chiếm trên 90% tổng doanh thu, phản ánh hoạt động kinh doanh cốt lõi.

  2. Chuẩn mực kế toán nào quy định về ghi nhận doanh thu và chi phí trong doanh nghiệp thương mại?
    Thông tư 133/2016/TT-BTC cùng các chuẩn mực VAS 01, VAS 02 và VAS 14 quy định chi tiết về nguyên tắc ghi nhận doanh thu, chi phí và xác định kết quả kinh doanh, đảm bảo tính chính xác và minh bạch trong báo cáo tài chính.

  3. Phương pháp tính giá vốn hàng bán nào phù hợp với doanh nghiệp thương mại?
    Phương pháp nhập trước xuất trước (FIFO) được áp dụng phổ biến vì phản ánh sát giá trị hàng tồn kho theo giá thị trường hiện tại, giúp doanh nghiệp đánh giá chính xác giá vốn và lợi nhuận.

  4. Làm thế nào để phân tích mối quan hệ chi phí – khối lượng – lợi nhuận hiệu quả?
    Doanh nghiệp cần phân loại chi phí thành biến phí và định phí, tính toán số dư đảm phí và điểm hòa vốn để xác định mức doanh thu tối thiểu cần đạt, từ đó đưa ra quyết định kinh doanh phù hợp.

  5. Tại sao cần kết hợp kế toán tài chính và kế toán quản trị trong doanh nghiệp?
    Kế toán tài chính cung cấp thông tin tổng hợp phục vụ báo cáo bên ngoài, trong khi kế toán quản trị cung cấp thông tin chi tiết, kịp thời giúp nhà quản lý ra quyết định nội bộ, nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận về kế toán bán hàng và xác định kết quả kinh doanh theo chuẩn mực kế toán Việt Nam, làm nền tảng cho nghiên cứu thực tiễn.
  • Phân tích thực trạng tại Công ty TNHH Thương mại và Tổng hợp Trường Minh cho thấy doanh thu bán hàng chiếm tỷ trọng lớn, giá vốn hàng bán cao, trong khi chi phí bán hàng và quản lý doanh nghiệp còn tồn tại hạn chế về kiểm soát chứng từ.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực kế toán, hoàn thiện quy trình kiểm soát nội bộ, áp dụng công cụ phân tích tài chính và nâng cấp phần mềm kế toán.
  • Nghiên cứu có phạm vi và thời gian rõ ràng, sử dụng số liệu thực tế năm 2017, đảm bảo tính khách quan và khả thi trong ứng dụng.
  • Khuyến nghị các doanh nghiệp thương mại vừa và nhỏ áp dụng mô hình nghiên cứu để nâng cao hiệu quả công tác kế toán và quản lý kinh doanh.

Để tiếp tục phát triển, doanh nghiệp cần triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 6-12 tháng tới, đồng thời thường xuyên đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phù hợp. Mời quý độc giả và các nhà quản lý doanh nghiệp tham khảo và áp dụng các kiến thức, giải pháp trong luận văn nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh và quản lý tài chính.