Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới quản trị ngân sách công và tăng cường tự chủ tài chính tại các đơn vị sự nghiệp công lập, công tác kế toán đóng vai trò then chốt trong việc quản lý, kiểm soát và sử dụng hiệu quả nguồn lực tài chính. Trung Tâm Y Tế Thị Xã An Nhơn, tỉnh Bình Định, là một đơn vị sự nghiệp công lập hạng III, hoạt động trong lĩnh vực y tế với quy mô 160 giường bệnh và phục vụ từ 800 đến 1.200 lượt khám bệnh mỗi ngày. Trung tâm thực hiện tự chủ một phần về tài chính theo Nghị định số 43/2006/NĐ-CP, đồng thời chịu sự quản lý của Sở Y tế Bình Định. Tuy nhiên, công tác kế toán tại đây còn tồn tại nhiều hạn chế như tổ chức kế toán chưa rõ ràng theo từng hoạt động và nguồn kinh phí, thông tin kế toán chưa thực sự hữu ích cho quản lý và điều hành.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng công tác kế toán tại Trung Tâm Y Tế Thị Xã An Nhơn trong giai đoạn 2018-2019, nhận diện ưu điểm và hạn chế, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác kế toán, đảm bảo tuân thủ quy định pháp luật và nâng cao hiệu quả quản trị tài chính. Nghiên cứu có phạm vi tập trung vào các nội dung cốt lõi của công tác kế toán hành chính sự nghiệp, bao gồm tổ chức kế toán, các phần hành kế toán chủ yếu và quản lý tài chính liên quan. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ góp phần làm phong phú lý luận về kế toán đơn vị sự nghiệp công lập mà còn hỗ trợ thực tiễn nâng cao hiệu quả quản lý tài chính tại Trung tâm, đáp ứng yêu cầu tự chủ và phát triển bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình kế toán hành chính sự nghiệp, kết hợp với các quy định pháp luật hiện hành về quản lý tài chính công và kế toán đơn vị sự nghiệp công lập. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý tài chính công: Nhấn mạnh nguyên tắc chi tiêu đúng mục đích, tiết kiệm, hiệu quả và tuân thủ các tiêu chuẩn, định mức do Nhà nước quy định. Quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập phải đảm bảo sự minh bạch, kiểm soát chặt chẽ các nguồn thu, chi ngân sách và các khoản thu sự nghiệp.

  2. Lý thuyết kế toán hành chính sự nghiệp: Tập trung vào tổ chức công tác kế toán theo cơ sở dồn tích, theo dõi chi tiết từng nguồn kinh phí, từng hoạt động, đảm bảo cung cấp thông tin chính xác, kịp thời cho quản lý và quyết toán ngân sách. Hệ thống tài khoản kế toán được thiết kế phù hợp với đặc thù đơn vị sự nghiệp, bao gồm các tài khoản phản ánh nguồn vốn, thu, chi, tài sản cố định, nguyên vật liệu và hoạt động sản xuất kinh doanh dịch vụ.

Các khái niệm chính bao gồm: đơn vị sự nghiệp công lập, tự chủ tài chính, dự toán ngân sách, kế toán theo nguồn kinh phí, báo cáo tài chính và báo cáo quyết toán ngân sách.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa khảo cứu tài liệu, khảo sát thực tế, đối sánh, phân tích và tổng hợp. Dữ liệu nghiên cứu bao gồm:

  • Dữ liệu thứ cấp: Các văn bản pháp luật như Luật Ngân sách Nhà nước, Luật Kế toán, Thông tư 107/2017/TT-BTC hướng dẫn chế độ kế toán hành chính sự nghiệp; các quy định về cơ chế tự chủ tài chính; hồ sơ, sổ sách, chứng từ kế toán của Trung Tâm Y Tế Thị Xã An Nhơn trong năm 2018-2019.

  • Dữ liệu sơ cấp: Thu thập qua quan sát, phỏng vấn và trao đổi trực tiếp với nhân viên phòng kế toán và các khoa phòng liên quan tại Trung tâm.

Cỡ mẫu nghiên cứu gồm toàn bộ các bộ phận kế toán và quản lý tài chính tại Trung Tâm Y Tế Thị Xã An Nhơn, với trọng tâm phân tích các phần hành kế toán chủ yếu như kế toán nguồn kinh phí, kế toán chi tiêu, kế toán tài sản và kế toán hoạt động sản xuất kinh doanh dịch vụ. Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp định tính và định lượng, so sánh số liệu thu chi, báo cáo tài chính qua các năm 2018 và 2019 để đánh giá thực trạng và hiệu quả công tác kế toán.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tổ chức bộ máy kế toán tập trung và phân công rõ ràng: Trung Tâm Y Tế Thị Xã An Nhơn có bộ máy kế toán tập trung với trưởng phòng Tài chính – Kế toán kiêm kế toán trưởng, các bộ phận kế toán phần hành chuyên trách kế toán lương, thu viện phí, dược, tài sản và thủ quỹ. Sơ đồ tổ chức rõ ràng giúp phân công nhiệm vụ hiệu quả, tuy nhiên còn thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận.

  2. Công tác lập và chấp hành dự toán thu chi ngân sách còn hạn chế: Dự toán ngân sách được lập dựa trên phương pháp dự toán trên cơ sở quá khứ, chưa áp dụng đầy đủ phương pháp dự toán cấp không để phản ánh chính xác nhu cầu thực tế. Việc chấp hành dự toán thu chi trong năm 2018-2019 có tỷ lệ hoàn thành khoảng 85-90%, còn tồn tại tình trạng chi vượt dự toán hoặc chưa sử dụng hết nguồn kinh phí được giao.

  3. Hệ thống chứng từ và sổ sách kế toán chưa đồng bộ, thiếu khoa học: Việc lưu trữ và luân chuyển chứng từ kế toán chưa được tổ chức khoa học, dẫn đến khó khăn trong kiểm tra, đối chiếu và tổng hợp số liệu. Một số chứng từ chưa đảm bảo tính kịp thời và chính xác, ảnh hưởng đến chất lượng báo cáo tài chính.

  4. Báo cáo tài chính và báo cáo quyết toán ngân sách chưa cung cấp đầy đủ thông tin quản trị: Báo cáo tài chính được lập đúng mẫu biểu và kỳ hạn theo quy định, tuy nhiên thông tin phản ánh chưa chi tiết theo từng hoạt động và nguồn kinh phí, chưa đáp ứng tốt nhu cầu quản lý nội bộ và ra quyết định của lãnh đạo Trung tâm.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ việc Trung Tâm Y Tế Thị Xã An Nhơn mới chỉ thực hiện tự chủ tài chính một phần, nên công tác kế toán vẫn chịu sự chi phối lớn của các quy định hành chính và ngân sách Nhà nước. Việc áp dụng phương pháp dự toán truyền thống dựa trên kết quả quá khứ chưa phù hợp với yêu cầu quản lý hiện đại, làm giảm tính chính xác và hiệu quả trong quản lý tài chính.

So sánh với các nghiên cứu tại các bệnh viện công lập khác, như Bệnh viện Hữu nghị Việt Nam – Cu Ba Đồng Hới hay Bệnh viện Mắt Thành phố Đà Nẵng, Trung tâm cũng gặp phải các vấn đề tương tự về tổ chức chứng từ, hệ thống tài khoản và báo cáo tài chính chưa phục vụ tốt cho quản trị nội bộ. Tuy nhiên, Trung tâm có lợi thế về quy mô và cơ cấu tổ chức kế toán tập trung, tạo điều kiện thuận lợi cho việc cải tiến.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ hoàn thành dự toán thu chi qua các năm, bảng so sánh các loại chứng từ kế toán và sơ đồ luân chuyển chứng từ hiện tại để minh họa các điểm mạnh, điểm yếu trong công tác kế toán. Việc hoàn thiện công tác kế toán sẽ góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn kinh phí, tăng cường tính minh bạch và hỗ trợ quản lý điều hành Trung tâm tốt hơn trong bối cảnh tự chủ tài chính ngày càng được mở rộng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện công tác lập dự toán ngân sách: Áp dụng phương pháp lập dự toán cấp không kết hợp với dự toán trên cơ sở quá khứ để xây dựng dự toán thu chi sát thực tế, phù hợp với kế hoạch phát triển và nhu cầu hoạt động của Trung tâm. Thời gian thực hiện trong vòng 1 năm, do phòng Tài chính – Kế toán chủ trì phối hợp với các khoa phòng.

  2. Tổ chức lại hệ thống chứng từ và sổ sách kế toán: Xây dựng quy trình luân chuyển, lưu trữ chứng từ khoa học, áp dụng công nghệ thông tin để quản lý chứng từ điện tử, đảm bảo tính kịp thời, chính xác và minh bạch. Thời gian triển khai 6-12 tháng, do phòng Kế toán phối hợp với phòng Công nghệ thông tin thực hiện.

  3. Nâng cao chất lượng báo cáo tài chính và báo cáo quản trị nội bộ: Thiết kế báo cáo chi tiết theo từng hoạt động và nguồn kinh phí, cung cấp thông tin đầy đủ cho lãnh đạo Trung tâm và cơ quan quản lý Nhà nước. Đào tạo cán bộ kế toán về kỹ năng lập báo cáo quản trị. Thời gian thực hiện 6 tháng, do phòng Kế toán và Ban Giám đốc phối hợp.

  4. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát kế toán: Thiết lập hệ thống kiểm tra nội bộ thường xuyên, phát hiện và xử lý kịp thời các sai sót, gian lận trong công tác kế toán. Xây dựng kế hoạch kiểm tra hàng quý, do kế toán trưởng và Ban Kiểm soát thực hiện.

  5. Đào tạo, nâng cao năng lực đội ngũ kế toán: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kế toán hành chính sự nghiệp, quản lý tài chính công và ứng dụng công nghệ thông tin trong kế toán. Thời gian liên tục hàng năm, do Trung tâm phối hợp với các cơ sở đào tạo chuyên ngành.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo các đơn vị sự nghiệp công lập: Giúp hiểu rõ về tổ chức và quản lý công tác kế toán trong đơn vị, từ đó nâng cao hiệu quả quản trị tài chính và thực hiện tự chủ tài chính.

  2. Nhân viên phòng kế toán và tài chính: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về các phần hành kế toán, quy trình lập dự toán, chấp hành dự toán và quyết toán ngân sách, giúp cải thiện kỹ năng nghiệp vụ.

  3. Cơ quan quản lý Nhà nước về tài chính và y tế: Tham khảo để xây dựng chính sách, hướng dẫn và kiểm tra công tác kế toán tại các đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt trong lĩnh vực y tế.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kế toán, quản lý công: Là tài liệu tham khảo bổ ích về lý luận và thực tiễn công tác kế toán hành chính sự nghiệp, đặc biệt trong bối cảnh đổi mới cơ chế tài chính công.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công tác kế toán tại Trung Tâm Y Tế Thị Xã An Nhơn có những đặc điểm gì nổi bật?
    Công tác kế toán được tổ chức tập trung với các bộ phận kế toán phần hành chuyên trách, áp dụng chế độ kế toán hành chính sự nghiệp theo cơ sở dồn tích, theo dõi chi tiết từng nguồn kinh phí và hoạt động. Tuy nhiên, còn tồn tại hạn chế về hệ thống chứng từ và báo cáo chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu quản lý.

  2. Phương pháp lập dự toán ngân sách nào được Trung tâm áp dụng?
    Trung tâm chủ yếu áp dụng phương pháp dự toán trên cơ sở quá khứ, dựa vào kết quả thực tế năm trước điều chỉnh theo tỷ lệ tăng trưởng. Phương pháp này đơn giản nhưng chưa phản ánh chính xác nhu cầu thực tế, cần kết hợp với phương pháp dự toán cấp không.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác kế toán tại đơn vị sự nghiệp công lập?
    Cần hoàn thiện quy trình lập và chấp hành dự toán, tổ chức hệ thống chứng từ khoa học, nâng cao chất lượng báo cáo tài chính và báo cáo quản trị nội bộ, tăng cường kiểm tra giám sát và đào tạo đội ngũ kế toán.

  4. Vai trò của báo cáo tài chính trong quản lý tài chính đơn vị sự nghiệp công lập là gì?
    Báo cáo tài chính cung cấp thông tin chính xác, kịp thời về tình hình tài sản, nguồn vốn, thu chi và kết quả hoạt động, giúp lãnh đạo và cơ quan quản lý đánh giá hiệu quả sử dụng nguồn lực, từ đó ra quyết định điều hành phù hợp.

  5. Tại sao việc tổ chức chứng từ kế toán lại quan trọng?
    Chứng từ kế toán là cơ sở pháp lý và dữ liệu để ghi nhận các nghiệp vụ kinh tế phát sinh. Tổ chức chứng từ khoa học giúp đảm bảo tính hợp pháp, hợp lý, kịp thời và chính xác của thông tin kế toán, phục vụ tốt cho công tác kiểm tra, đối chiếu và báo cáo.

Kết luận

  • Luận văn đã đánh giá toàn diện thực trạng công tác kế toán tại Trung Tâm Y Tế Thị Xã An Nhơn, nhận diện các ưu điểm như tổ chức bộ máy kế toán tập trung, áp dụng chế độ kế toán hành chính sự nghiệp theo quy định.
  • Đồng thời chỉ ra các hạn chế về lập dự toán, quản lý chứng từ, báo cáo tài chính và công tác kiểm tra kế toán.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác kế toán nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, đáp ứng yêu cầu tự chủ tài chính và phát triển bền vững của Trung tâm.
  • Nghiên cứu có phạm vi tập trung vào dữ liệu năm 2018-2019, làm cơ sở cho các bước tiếp theo trong cải tiến công tác kế toán.
  • Khuyến nghị Trung tâm triển khai các giải pháp trong vòng 1-2 năm tới, đồng thời tiếp tục đào tạo nâng cao năng lực đội ngũ kế toán và áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài chính.

Hành động tiếp theo là xây dựng kế hoạch chi tiết triển khai các giải pháp, tổ chức đào tạo và đánh giá hiệu quả cải tiến công tác kế toán định kỳ nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững của Trung Tâm Y Tế Thị Xã An Nhơn.