Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế thị trường phát triển mạnh mẽ và hội nhập quốc tế sâu rộng, công tác quản lý ngân sách nhà nước ngày càng trở nên quan trọng, đặc biệt là ở cấp xã – cấp chính quyền gần dân nhất. Thị xã Hoài Nhơn, tỉnh Bình Định, với diện tích 420,84 km² và dân số khoảng 170.063 người, có hệ thống ngân sách xã đóng vai trò thiết yếu trong việc đảm bảo hoạt động kinh tế - xã hội địa phương. Giai đoạn 2017-2019, tổng thu ngân sách của 17 xã, phường trên địa bàn thị xã có sự biến động đáng chú ý, phản ánh nhu cầu cấp thiết trong việc hoàn thiện công tác kế toán ngân sách xã nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc phân tích, đánh giá thực trạng công tác kế toán ngân sách xã trên địa bàn thị xã Hoài Nhơn, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách trong giai đoạn tiếp theo. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các hoạt động kế toán ngân sách xã tại 17 xã, phường trên địa bàn thị xã trong khoảng thời gian từ năm 2017 đến 2019. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho việc cải tiến hệ thống kế toán ngân sách xã, góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội địa phương, đồng thời đáp ứng yêu cầu quản lý tài chính trong nền kinh tế thị trường hiện đại.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết về ngân sách nhà nước và lý thuyết kế toán ngân sách xã. Theo Luật Ngân sách Nhà nước số 83/2015/QH13, ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định nhằm thực hiện chức năng của Nhà nước. Ngân sách xã là cấp ngân sách nhỏ nhất trong hệ thống ngân sách nhà nước, vừa là cấp ngân sách vừa là đơn vị dự toán ngân sách, có vai trò quan trọng trong việc đảm bảo hoạt động bình thường của chính quyền cấp xã.

Các khái niệm chuyên ngành được sử dụng bao gồm: kế toán ngân sách xã, dự toán ngân sách, chứng từ kế toán, hệ thống tài khoản kế toán, sổ sách kế toán, báo cáo tài chính và báo cáo quyết toán ngân sách xã. Phương pháp kế toán kép được áp dụng để đảm bảo cân đối giữa thu và chi, giữa kinh phí được cấp và tình hình sử dụng kinh phí.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa lý luận và thực tiễn. Dữ liệu sơ cấp được thu thập thông qua khảo sát, phỏng vấn các công chức phụ trách công tác tài chính kế toán tại các xã, phường trên địa bàn thị xã Hoài Nhơn. Dữ liệu thứ cấp bao gồm các báo cáo tài chính, báo cáo quyết toán, chứng từ kế toán và các văn bản pháp luật liên quan như Thông tư số 70/2019/TT-BTC và Nghị định số 174/2016/NĐ-CP.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ 17 xã, phường trên địa bàn thị xã Hoài Nhơn trong giai đoạn 2017-2019. Phương pháp phân tích dữ liệu chủ yếu là phân tích định tính kết hợp với phân tích định lượng, sử dụng số liệu thu chi ngân sách để đánh giá thực trạng và so sánh tiến độ thực hiện dự toán ngân sách qua các năm. Timeline nghiên cứu kéo dài trong 3 năm, tập trung vào việc thu thập, xử lý và đánh giá số liệu kế toán ngân sách xã.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng lập dự toán ngân sách xã: Qua phân tích số liệu, tỷ lệ dự toán thu ngân sách xã được lập chính xác đạt khoảng 85%, tuy nhiên việc điều chỉnh dự toán còn chậm và chưa kịp thời, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý ngân sách. Ví dụ, năm 2019, tổng thu ngân sách của các xã đạt 95% so với dự toán ban đầu, nhưng tỷ lệ điều chỉnh dự toán chỉ chiếm khoảng 10%.

  2. Hệ thống chứng từ và sổ sách kế toán: Hệ thống chứng từ kế toán được tổ chức tương đối đầy đủ theo quy định của Bộ Tài chính, tuy nhiên việc lưu trữ và bảo quản chứng từ còn chưa đồng bộ, dẫn đến khó khăn trong kiểm tra, kiểm soát. Khoảng 70% các xã đã áp dụng phần mềm kế toán trên máy vi tính, giúp nâng cao tính chính xác và kịp thời của số liệu.

  3. Kế toán nguồn thu và chi ngân sách xã: Tỷ lệ thu ngân sách xã qua Kho bạc Nhà nước chiếm khoảng 80%, phần còn lại là thu chưa qua Kho bạc, chủ yếu là các khoản thu bằng hiện vật và ngày công lao động. Chi ngân sách xã đã qua Kho bạc chiếm 75%, còn lại chi chưa qua Kho bạc chủ yếu là chi hiện vật và chi tạm ứng. Tình trạng chậm trễ trong việc ghi thu, ghi chi ngân sách tại Kho bạc còn phổ biến ở một số xã.

  4. Báo cáo tài chính và báo cáo quyết toán: Các xã đều lập báo cáo tài chính và báo cáo quyết toán theo mẫu quy định, tuy nhiên chất lượng báo cáo còn hạn chế do số liệu chưa được cập nhật đầy đủ và kịp thời. Tỷ lệ báo cáo nộp đúng hạn đạt khoảng 90%, nhưng chỉ có 65% báo cáo phản ánh chính xác tình hình thu chi thực tế.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên là do năng lực chuyên môn của cán bộ kế toán xã còn hạn chế, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận liên quan và hệ thống phần mềm kế toán chưa được đồng bộ hoàn toàn. So sánh với một số nghiên cứu tại các huyện lân cận, tỷ lệ áp dụng phần mềm kế toán và chất lượng báo cáo tài chính của thị xã Hoài Nhơn còn thấp hơn khoảng 10-15%. Việc hoàn thiện công tác kế toán ngân sách xã không chỉ giúp nâng cao hiệu quả quản lý tài chính mà còn góp phần minh bạch hóa nguồn lực công, tăng cường niềm tin của người dân vào chính quyền địa phương.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ thu, chi ngân sách qua Kho bạc và chưa qua Kho bạc theo từng năm, bảng tổng hợp tiến độ thực hiện dự toán ngân sách và biểu đồ tròn phân bố các loại chứng từ kế toán được sử dụng tại các xã.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực chuyên môn cho cán bộ kế toán xã: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ kế toán ngân sách xã định kỳ hàng năm nhằm nâng cao kỹ năng xử lý chứng từ, sử dụng phần mềm kế toán và lập báo cáo tài chính. Mục tiêu đạt 100% cán bộ kế toán xã được đào tạo trong vòng 12 tháng.

  2. Hoàn thiện hệ thống phần mềm kế toán và đồng bộ dữ liệu: Đầu tư nâng cấp phần mềm kế toán theo hướng tích hợp, đồng bộ với Kho bạc Nhà nước để đảm bảo tính chính xác và kịp thời của số liệu thu chi ngân sách. Thực hiện trong vòng 18 tháng với sự phối hợp của Sở Tài chính và UBND thị xã.

  3. Tăng cường kiểm tra, giám sát công tác kế toán ngân sách xã: Thiết lập quy trình kiểm tra định kỳ và đột xuất nhằm phát hiện và xử lý kịp thời các sai sót trong công tác kế toán, bảo đảm tuân thủ các quy định pháp luật. Thực hiện hàng quý và báo cáo kết quả lên UBND thị xã.

  4. Cải tiến quy trình lập dự toán và báo cáo quyết toán ngân sách xã: Xây dựng hướng dẫn chi tiết và mẫu biểu chuẩn hóa, đồng thời áp dụng công nghệ thông tin để tự động hóa quy trình lập dự toán và báo cáo, giảm thiểu sai sót và tăng tính minh bạch. Triển khai trong vòng 12 tháng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ kế toán và tài chính cấp xã, phường: Nghiên cứu cung cấp kiến thức chuyên sâu và giải pháp thực tiễn giúp nâng cao hiệu quả công tác kế toán ngân sách xã.

  2. Lãnh đạo UBND thị xã và các phòng ban liên quan: Tham khảo để xây dựng chính sách, quy trình quản lý ngân sách phù hợp với đặc thù địa phương, nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kế toán, tài chính công: Tài liệu tham khảo quý giá về thực trạng và giải pháp hoàn thiện công tác kế toán ngân sách xã trong điều kiện kinh tế thị trường.

  4. Cơ quan kiểm toán và thanh tra tài chính: Hỗ trợ trong việc đánh giá, kiểm tra công tác kế toán ngân sách xã, từ đó đề xuất các biện pháp kiểm soát và giám sát hiệu quả hơn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công tác kế toán ngân sách xã có vai trò gì trong quản lý tài chính công?
    Công tác kế toán ngân sách xã cung cấp thông tin chính xác, kịp thời về thu chi ngân sách, giúp lãnh đạo địa phương ra quyết định hiệu quả và minh bạch nguồn lực công, góp phần phát triển kinh tế - xã hội.

  2. Những khó khăn chính trong công tác kế toán ngân sách xã hiện nay là gì?
    Khó khăn bao gồm năng lực cán bộ kế toán hạn chế, hệ thống phần mềm chưa đồng bộ, quy trình lập dự toán và báo cáo còn chậm trễ, cùng với việc lưu trữ chứng từ chưa khoa học.

  3. Phương pháp kế toán kép được áp dụng như thế nào trong kế toán ngân sách xã?
    Phương pháp kế toán kép sử dụng các tài khoản kế toán để phản ánh cân đối giữa thu và chi, giữa kinh phí được cấp và sử dụng, đảm bảo tính chính xác và minh bạch trong ghi chép các nghiệp vụ kinh tế tài chính.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác kế toán ngân sách xã?
    Nâng cao năng lực cán bộ, hoàn thiện hệ thống phần mềm kế toán, tăng cường kiểm tra giám sát và cải tiến quy trình lập dự toán, báo cáo là các giải pháp thiết thực để nâng cao hiệu quả công tác kế toán.

  5. Tại sao việc hoàn thiện công tác kế toán ngân sách xã lại quan trọng đối với thị xã Hoài Nhơn?
    Thị xã Hoài Nhơn có quy mô dân số và hoạt động kinh tế đa dạng, công tác kế toán ngân sách xã hiệu quả sẽ giúp quản lý nguồn lực tài chính công tốt hơn, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững và nâng cao chất lượng phục vụ nhân dân.

Kết luận

  • Công tác kế toán ngân sách xã tại thị xã Hoài Nhơn đã đạt được nhiều kết quả tích cực nhưng vẫn còn tồn tại hạn chế về năng lực cán bộ, hệ thống phần mềm và quy trình quản lý.
  • Việc áp dụng phương pháp kế toán kép và tổ chức hệ thống chứng từ, sổ sách kế toán theo quy định là nền tảng quan trọng cho công tác kế toán ngân sách xã.
  • Thực trạng thu chi ngân sách xã cho thấy tỷ lệ thu qua Kho bạc đạt khoảng 80%, chi qua Kho bạc đạt 75%, phản ánh sự cần thiết hoàn thiện quy trình ghi thu, ghi chi.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực cán bộ, hoàn thiện phần mềm kế toán, tăng cường kiểm tra giám sát và cải tiến quy trình lập dự toán, báo cáo nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách xã.
  • Tiếp tục triển khai nghiên cứu và áp dụng các giải pháp trong vòng 1-2 năm tới sẽ góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác kế toán ngân sách xã, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý và đơn vị liên quan cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tổ chức đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp với thực tiễn. Để biết thêm chi tiết và ứng dụng thực tiễn, quý độc giả và cán bộ quản lý có thể liên hệ với Trường Đại học Quy Nhơn hoặc Phòng Tài chính thị xã Hoài Nhơn.