Tổng quan nghiên cứu

Bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế (BHYT) và bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) là các chính sách xã hội quan trọng, góp phần bảo đảm an sinh xã hội và ổn định chính trị, xã hội tại Việt Nam. Tại huyện Phù Cát, tỉnh Bình Định, hoạt động thu - chi tài chính của BHXH ngày càng mở rộng và đa dạng, đòi hỏi công tác kế toán phải được tổ chức khoa học, chính xác và kịp thời. Năm 2018, tổng thu BHXH, BHYT, BHTN tại BHXH huyện Phù Cát đạt khoảng 241 tỷ đồng, trong khi chi khoảng 178 tỷ đồng, phản ánh quy mô tài chính lớn và phức tạp của đơn vị. Tuy đã có nhiều cố gắng trong việc quản lý tài chính và kế toán, nhưng thực tế vẫn còn tồn tại sai sót, hạn chế trong theo dõi, phản ánh nghiệp vụ kinh tế phát sinh và tổ chức các phần hành kế toán chưa khoa học.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng công tác kế toán tại BHXH huyện Phù Cát trong giai đoạn 2018-2019, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao chất lượng thông tin kế toán, hỗ trợ lãnh đạo ra quyết định quản lý hiệu quả và đảm bảo công khai tài chính minh bạch. Nghiên cứu tập trung vào phạm vi đơn vị BHXH huyện Phù Cát, với ý nghĩa thực tiễn quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý tài chính tại các đơn vị sự nghiệp công lập có quy mô tương tự.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập, bao gồm:

  • Lý thuyết đặc điểm đơn vị sự nghiệp công lập: Đơn vị sự nghiệp công lập là tổ chức có tư cách pháp nhân, hoạt động không vì lợi nhuận, chịu sự quản lý nhà nước chặt chẽ, đặc biệt trong lĩnh vực BHXH, BHYT, BHTN. Đặc điểm này ảnh hưởng đến yêu cầu tổ chức công tác kế toán phù hợp với cơ chế quản lý tài chính công.

  • Mô hình quản lý tài chính và kế toán hành chính sự nghiệp: Theo Luật Kế toán 2015 và các Thông tư hướng dẫn (số 107/2017/TT-BTC, 102/2018/TT-BTC), công tác kế toán tại BHXH phải tuân thủ nguyên tắc phù hợp, thống nhất, tiết kiệm hiệu quả và bất kiêm nhiệm. Hệ thống tài khoản kế toán, chứng từ, sổ sách và báo cáo tài chính được tổ chức theo quy định nhằm đảm bảo tính chính xác, kịp thời và minh bạch.

  • Khái niệm và nguyên tắc tổ chức công tác kế toán: Bao gồm nguyên tắc phù hợp với quy định pháp luật, nguyên tắc thống nhất trong hệ thống kế toán, nguyên tắc tiết kiệm và hiệu quả trong tổ chức bộ máy kế toán, và nguyên tắc bất kiêm nhiệm nhằm đảm bảo kiểm soát nội bộ.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: chứng từ kế toán, tài khoản kế toán, sổ kế toán, báo cáo tài chính quỹ bảo hiểm, kiểm tra kế toán và ứng dụng công nghệ thông tin trong kế toán.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu thực tế kết hợp mô tả, phân tích và lập luận logic nhằm đánh giá thực trạng công tác kế toán tại BHXH huyện Phù Cát trong giai đoạn 2018-2019. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ số liệu kế toán, báo cáo tài chính và hồ sơ nghiệp vụ của đơn vị trong hai năm này.

  • Phương pháp quan sát: Tác giả trực tiếp quan sát quy trình làm việc của bộ phận kế toán, thu thập thông tin về mô hình tổ chức và quy trình kế toán.

  • Phương pháp phân tích dữ liệu: Sử dụng số liệu thu thập được để phân tích các chỉ tiêu tài chính, đánh giá các tồn tại, khó khăn trong công tác kế toán. So sánh số liệu thực tế với các quy định pháp luật và chuẩn mực kế toán hiện hành.

  • Phương pháp so sánh, đối chiếu: Đối chiếu giữa lý luận và thực tế để phát hiện các điểm chưa phù hợp, từ đó đề xuất giải pháp cải tiến.

  • Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Thu thập, chọn lọc và phân tích các văn bản pháp luật, thông tư hướng dẫn, các nghiên cứu liên quan để làm cơ sở lý luận và thực tiễn cho đề tài.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2018 đến 2019, tập trung vào phân tích dữ liệu kế toán và thực trạng tổ chức công tác kế toán tại BHXH huyện Phù Cát.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng tổ chức bộ máy kế toán: BHXH huyện Phù Cát có cơ cấu tổ chức kế toán tập trung với 16 viên chức, phân chia rõ ràng các tổ nghiệp vụ kế toán, thu, chi và giám định. Tuy nhiên, việc phân công nhiệm vụ còn chưa tối ưu, dẫn đến một số bất cập trong phối hợp và kiểm soát nội bộ.

  2. Chứng từ và sổ sách kế toán: Hệ thống chứng từ kế toán được tổ chức theo quy định của Luật Kế toán và các Thông tư hướng dẫn, nhưng vẫn còn tồn tại sai sót trong việc lập và kiểm tra chứng từ, ảnh hưởng đến tính chính xác của số liệu kế toán. Việc ghi sổ kế toán theo hình thức Nhật ký - Sổ cái trên máy tính được áp dụng, nhưng chưa đồng bộ hoàn toàn với các phần mềm quản lý hiện đại.

  3. Báo cáo tài chính và quyết toán: BHXH huyện Phù Cát lập báo cáo tài chính và báo cáo quyết toán theo đúng kỳ hạn quy định. Năm 2018, tổng thu đạt khoảng 241 tỷ đồng, chi khoảng 178 tỷ đồng, trong đó chi quản lý chiếm tỷ lệ hợp lý. Tuy nhiên, công tác tổng hợp và phân tích báo cáo còn hạn chế, chưa cung cấp đầy đủ thông tin hỗ trợ quản lý.

  4. Kiểm tra kế toán và công khai tài chính: Công tác kiểm tra kế toán được thực hiện thường xuyên, phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm. Tuy nhiên, việc công khai tài chính chưa được thực hiện đầy đủ và minh bạch theo yêu cầu của pháp luật, ảnh hưởng đến uy tín và hiệu quả quản lý.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân các tồn tại trên xuất phát từ đặc thù hoạt động của đơn vị sự nghiệp công lập, quy mô và tính phức tạp của nghiệp vụ BHXH, BHYT, BHTN. So với các nghiên cứu tại các đơn vị BHXH khác, BHXH huyện Phù Cát có nhiều điểm tương đồng về khó khăn trong tổ chức kế toán và ứng dụng công nghệ thông tin. Việc áp dụng Thông tư 102/2018/TT-BTC mới về kế toán BHXH còn trong giai đoạn chuyển đổi, gây ra một số khó khăn trong việc đồng bộ chứng từ, tài khoản và báo cáo.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ thu - chi hàng năm, bảng tổng hợp các sai sót chứng từ kế toán và biểu đồ tiến độ nộp báo cáo tài chính để minh họa hiệu quả công tác kế toán. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh vai trò quan trọng của việc hoàn thiện tổ chức bộ máy, nâng cao chất lượng chứng từ, sổ sách và tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính tại đơn vị.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tổ chức lại bộ máy kế toán: Phân công nhiệm vụ rõ ràng, tăng cường phối hợp giữa các tổ nghiệp vụ kế toán, thu, chi và giám định. Mục tiêu giảm thiểu sai sót và nâng cao hiệu quả kiểm soát nội bộ trong vòng 12 tháng, do Ban Giám đốc BHXH huyện chủ trì thực hiện.

  2. Hoàn thiện hệ thống chứng từ và sổ sách kế toán: Đào tạo nâng cao nghiệp vụ cho cán bộ kế toán về lập, kiểm tra chứng từ; áp dụng đồng bộ phần mềm kế toán hiện đại theo Thông tư 102/2018/TT-BTC. Mục tiêu đạt 100% chứng từ hợp lệ, chính xác trong 6 tháng, do Phòng Kế toán phối hợp với Trung tâm Công nghệ thông tin BHXH Việt Nam thực hiện.

  3. Nâng cao chất lượng báo cáo tài chính và quyết toán: Xây dựng quy trình tổng hợp, phân tích số liệu kế toán chi tiết, cung cấp thông tin kịp thời cho lãnh đạo và các cơ quan quản lý. Mục tiêu hoàn thiện báo cáo tài chính hàng quý đúng hạn và chính xác trong 1 năm, do Phòng Kế hoạch - Tài chính đảm nhiệm.

  4. Tăng cường công tác kiểm tra kế toán và công khai tài chính: Thiết lập kế hoạch kiểm tra định kỳ, xử lý nghiêm các sai phạm; thực hiện công khai báo cáo tài chính theo quy định pháp luật nhằm nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm giải trình. Mục tiêu hoàn thành trong 12 tháng, do Ban Kiểm tra phối hợp với Ban Giám đốc thực hiện.

  5. Ứng dụng công nghệ thông tin trong kế toán: Đầu tư nâng cấp phần mềm kế toán, bảo mật dữ liệu và sử dụng chữ ký số trong giao dịch điện tử. Mục tiêu hoàn thành trong 18 tháng, do Trung tâm Công nghệ thông tin BHXH Việt Nam phối hợp với BHXH huyện triển khai.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý BHXH các cấp: Nghiên cứu giúp hiểu rõ thực trạng và giải pháp hoàn thiện công tác kế toán, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và công khai minh bạch tại đơn vị.

  2. Nhân viên kế toán và tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập: Áp dụng các kiến thức, quy trình và kỹ thuật kế toán phù hợp với đặc thù đơn vị sự nghiệp công lập, nâng cao năng lực chuyên môn và nghiệp vụ.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kế toán, quản lý tài chính công: Tham khảo mô hình nghiên cứu thực tiễn, phương pháp phân tích và đề xuất giải pháp trong lĩnh vực kế toán hành chính sự nghiệp.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về BHXH và tài chính công: Sử dụng kết quả nghiên cứu để hoàn thiện chính sách, hướng dẫn và kiểm tra công tác kế toán tại các đơn vị BHXH địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công tác kế toán tại BHXH huyện Phù Cát có những đặc điểm gì nổi bật?
    Công tác kế toán tại BHXH huyện Phù Cát được tổ chức theo mô hình tập trung, áp dụng hệ thống tài khoản và chứng từ kế toán theo Thông tư 102/2018/TT-BTC. Đơn vị sử dụng phần mềm kế toán hiện đại, ghi sổ theo hình thức Nhật ký - Sổ cái trên máy tính, đảm bảo tính chính xác và kịp thời trong quản lý tài chính.

  2. Những khó khăn chính trong công tác kế toán tại BHXH huyện Phù Cát là gì?
    Khó khăn gồm có sai sót trong lập và kiểm tra chứng từ kế toán, chưa đồng bộ hoàn toàn phần mềm kế toán, công tác tổng hợp báo cáo còn hạn chế, và việc công khai tài chính chưa đầy đủ, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý và minh bạch thông tin.

  3. Luận văn đề xuất giải pháp nào để hoàn thiện công tác kế toán?
    Luận văn đề xuất tổ chức lại bộ máy kế toán, hoàn thiện hệ thống chứng từ và sổ sách, nâng cao chất lượng báo cáo tài chính, tăng cường kiểm tra kế toán và công khai tài chính, đồng thời ứng dụng công nghệ thông tin hiện đại trong kế toán.

  4. Phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong luận văn là gì?
    Phương pháp nghiên cứu bao gồm quan sát thực tế, phân tích dữ liệu kế toán năm 2018-2019, so sánh đối chiếu giữa lý luận và thực tế, cùng nghiên cứu tài liệu pháp luật và các công trình nghiên cứu liên quan để đánh giá và đề xuất giải pháp.

  5. Ý nghĩa thực tiễn của nghiên cứu này đối với các đơn vị sự nghiệp công lập?
    Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để hoàn thiện công tác kế toán tại các đơn vị sự nghiệp công lập, giúp nâng cao chất lượng thông tin kế toán, hỗ trợ quản lý tài chính hiệu quả, đảm bảo minh bạch và tuân thủ pháp luật, từ đó góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của đơn vị.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và pháp luật về công tác kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt trong lĩnh vực BHXH, BHYT, BHTN.
  • Đánh giá thực trạng công tác kế toán tại BHXH huyện Phù Cát cho thấy nhiều ưu điểm nhưng còn tồn tại sai sót, hạn chế trong tổ chức bộ máy, chứng từ, báo cáo và công khai tài chính.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện tổ chức bộ máy kế toán, nâng cao chất lượng chứng từ, sổ sách, báo cáo tài chính và tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tài chính tại BHXH huyện Phù Cát và các đơn vị sự nghiệp công lập tương tự.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, đào tạo cán bộ kế toán và đánh giá hiệu quả cải tiến trong vòng 12-18 tháng. Đề nghị các cơ quan quản lý và đơn vị liên quan phối hợp thực hiện để đạt kết quả tốt nhất.