Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập kinh tế quốc tế, công tác thu hồi đất để thực hiện các dự án đầu tư phát triển kinh tế - xã hội ngày càng trở nên cấp thiết. Tại thành phố Cao Bằng, tỉnh Cao Bằng, từ năm 2017 đến 2020, UBND thành phố đã triển khai hơn 40 dự án với tổng vốn đầu tư trên 800 tỷ đồng, trong đó công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư (BTHT&TDCT) đóng vai trò then chốt để giải phóng mặt bằng, tạo quỹ đất cho phát triển đô thị. Tuy nhiên, công tác này còn nhiều khó khăn, như giá bồi thường thấp hơn giá thị trường từ 2-3 lần, gây khiếu kiện và ảnh hưởng tiến độ dự án.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng BTHT&TDCT khi Nhà nước thu hồi đất phục vụ các dự án đầu tư trên địa bàn thành phố Cao Bằng trong giai đoạn 2017-2020, chỉ ra những hạn chế và nguyên nhân, từ đó đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác này đến năm 2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các dự án tiêu biểu như Dự án đường phía Nam khu đô thị mới và Dự án khu đô thị 9A, phường Sông Hiến.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý đất đai, đảm bảo quyền lợi người dân bị thu hồi đất, đồng thời thúc đẩy tiến độ và chất lượng các dự án đầu tư, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại địa phương. Các chỉ số như tỷ lệ đồng thuận của người dân với chính sách bồi thường, thời gian giải phóng mặt bằng và mức độ hài lòng về tái định cư được xem là các metrics quan trọng đánh giá hiệu quả công tác này.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý kinh tế đất đai, bao gồm:

  • Lý thuyết về quyền sử dụng đất và thu hồi đất: Đất đai là tài nguyên đặc biệt thuộc sở hữu toàn dân, Nhà nước đại diện quản lý và có quyền thu hồi đất vì lợi ích quốc gia, công cộng theo quy định tại Hiến pháp 2013 và Luật Đất đai 2013.
  • Mô hình bồi thường, hỗ trợ và tái định cư: Bao gồm các khái niệm bồi thường về đất và tài sản trên đất, hỗ trợ ổn định đời sống, đào tạo nghề, tìm kiếm việc làm và tái định cư nhằm đảm bảo quyền lợi và ổn định cuộc sống cho người bị thu hồi đất.
  • Khái niệm về quản lý nhà nước trong lĩnh vực đất đai: Tập trung vào vai trò của các cơ quan quản lý trong việc lập phương án, phê duyệt, công khai và thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư theo quy định pháp luật.
  • Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác BTHT&TDCT: Bao gồm yếu tố khách quan như pháp luật, quy hoạch sử dụng đất, công tác đăng ký đất đai, và yếu tố chủ quan như nhận thức, sự tham gia của người dân.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp định lượng và định tính với các bước cụ thể:

  • Thu thập dữ liệu thứ cấp: Tổng hợp số liệu từ các sở, ban ngành tỉnh Cao Bằng, các văn bản pháp luật, báo cáo thống kê và tài liệu nghiên cứu liên quan giai đoạn 2017-2020.
  • Thu thập dữ liệu sơ cấp: Khảo sát 200 hộ gia đình có đất bị thu hồi tại 8 phường thuộc thành phố Cao Bằng, thu thập ý kiến của 152 hộ dân và 42 cán bộ quản lý, sử dụng phiếu điều tra với 13 câu hỏi cho dân và 18 câu hỏi cho cán bộ.
  • Phân tích dữ liệu: Áp dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh, đối chiếu và tổng hợp để đánh giá thực trạng, xác định các điểm mạnh, điểm yếu và nguyên nhân.
  • Ngoại suy và đề xuất giải pháp: Dựa trên kết quả phân tích, nghiên cứu đưa ra các giải pháp hoàn thiện công tác BTHT&TDCT đến năm 2025.

Quy trình nghiên cứu gồm 5 bước từ tổng hợp tài liệu, thu thập dữ liệu, xử lý và phân tích đến đề xuất giải pháp, đảm bảo tính khoa học và thực tiễn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tình hình thu hồi đất và thực trạng BTHT&TDCT
    Từ 2017 đến 2020, thành phố Cao Bằng đã thực hiện hơn 40 dự án với tổng vốn trên 800 tỷ đồng. Công tác giải phóng mặt bằng gặp nhiều khó khăn do giá bồi thường thấp hơn giá thị trường từ 2-3 lần, dẫn đến khiếu kiện kéo dài. Khoảng 85% người dân đồng thuận với chính sách bồi thường hiện hành, tuy nhiên vẫn còn 15% phản ánh chưa thỏa đáng về mức giá và hỗ trợ tái định cư.

  2. Đánh giá của người dân và cán bộ quản lý
    Qua khảo sát, 78% hộ dân cho biết đã nhận được thông tin đầy đủ về dự án và chính sách bồi thường, 65% hài lòng với mức hỗ trợ tái định cư. Tuy nhiên, 40% phản ánh công tác tuyên truyền chưa sâu rộng, còn nhiều người chưa hiểu rõ quyền lợi. Cán bộ quản lý cũng thừa nhận việc ban hành văn bản hướng dẫn chưa kịp thời, gây khó khăn trong áp dụng.

  3. Hạn chế trong công tác quản lý và pháp lý
    Việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất còn chậm, hồ sơ địa chính không đầy đủ tại một số xã, ảnh hưởng đến xác định diện tích và giá trị bồi thường. Bảng giá đất áp dụng từ năm 2014-2015 chưa được điều chỉnh phù hợp với biến động thị trường, gây bất cập trong định giá bồi thường.

  4. Quy trình bồi thường và tái định cư
    Quy trình thực hiện theo đúng quy định pháp luật, nhưng thời gian phê duyệt và chi trả bồi thường kéo dài trung bình 3-6 tháng, ảnh hưởng tiến độ dự án. Việc bố trí tái định cư chưa đồng bộ, chưa đảm bảo hạ tầng kỹ thuật và tiện ích xã hội, làm giảm chất lượng cuộc sống người dân tái định cư.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ sự chưa đồng bộ và thiếu ổn định của hệ thống pháp luật đất đai, cũng như năng lực tổ chức thực hiện của các cơ quan quản lý địa phương. So với các nghiên cứu tại các tỉnh khác, như Quảng Ninh hay Kiên Giang, Cao Bằng có điểm tương đồng về khó khăn trong công tác bồi thường và tái định cư, nhưng mức độ chênh lệch giá bồi thường và sự chưa đồng thuận của người dân cao hơn.

Dữ liệu khảo sát có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ đồng thuận của người dân theo từng phường, bảng tổng hợp thời gian thực hiện các bước trong quy trình bồi thường, và biểu đồ tròn phân bố mức độ hài lòng về tái định cư. Những kết quả này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hoàn thiện chính sách, nâng cao năng lực cán bộ và tăng cường công tác tuyên truyền để đảm bảo quyền lợi người dân và tiến độ dự án.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao chất lượng điều tra, khảo sát và đánh giá thực trạng dự án
    Thực hiện điều tra, đo đạc, phân hạng đất và lập bản đồ địa chính chính xác, cập nhật thường xuyên để làm cơ sở xây dựng phương án bồi thường công bằng, minh bạch. Thời gian thực hiện: 2021-2023. Chủ thể: Sở Tài nguyên và Môi trường phối hợp UBND các cấp.

  2. Tăng cường công tác quản lý nhà nước về đất đai
    Hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật, điều chỉnh bảng giá đất sát với thị trường, đẩy nhanh cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Thời gian: 2021-2024. Chủ thể: UBND tỉnh, Sở Tư pháp, Sở Tài nguyên và Môi trường.

  3. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến chính sách pháp luật và khuyến khích sự tham gia của người dân
    Tổ chức hội nghị, đối thoại, truyền thông đa phương tiện để nâng cao nhận thức, tạo sự đồng thuận trong cộng đồng dân cư. Thời gian: liên tục từ 2021. Chủ thể: UBND thành phố, các phường, Mặt trận Tổ quốc.

  4. Nâng cao năng lực và trách nhiệm của cán bộ làm công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư
    Tổ chức đào tạo chuyên môn, kỹ năng giải quyết khiếu nại, tăng cường tiếp dân và xử lý kịp thời các vướng mắc. Thời gian: 2021-2023. Chủ thể: Sở Nội vụ, UBND thành phố.

  5. Hoàn thiện quy hoạch sử dụng đất và khu tái định cư
    Xây dựng khu tái định cư đồng bộ về hạ tầng kỹ thuật, tiện ích xã hội, đảm bảo phù hợp với nhu cầu người dân, tạo điều kiện ổn định lâu dài. Thời gian: 2022-2025. Chủ thể: UBND thành phố, Ban quản lý dự án.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về đất đai và phát triển đô thị
    Giúp nâng cao hiệu quả quản lý, xây dựng chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư phù hợp với thực tiễn địa phương.

  2. Chủ đầu tư và doanh nghiệp thực hiện dự án đầu tư
    Hiểu rõ quy trình, chính sách và các yếu tố ảnh hưởng đến công tác giải phóng mặt bằng, từ đó chủ động phối hợp với chính quyền và người dân.

  3. Người dân có đất bị thu hồi
    Nắm bắt quyền lợi, nghĩa vụ và các chính sách hỗ trợ, từ đó tham gia tích cực, hợp tác trong quá trình thu hồi đất và tái định cư.

  4. Các nhà nghiên cứu, học giả trong lĩnh vực kinh tế và quản lý đất đai
    Cung cấp cơ sở dữ liệu thực tiễn, phân tích chuyên sâu và đề xuất giải pháp có giá trị tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư có vai trò gì trong phát triển đô thị?
    Đây là công tác đảm bảo quyền lợi người dân bị thu hồi đất, tạo quỹ đất sạch cho các dự án phát triển, góp phần ổn định chính trị - xã hội và thúc đẩy phát triển kinh tế.

  2. Tại sao giá bồi thường đất tại Cao Bằng thấp hơn giá thị trường?
    Do bảng giá đất áp dụng chưa được cập nhật sát với biến động thị trường, cùng với quy định pháp luật còn nhiều hạn chế và chưa đồng bộ.

  3. Người dân có thể khiếu nại về phương án bồi thường như thế nào?
    Người dân có quyền phản ánh, khiếu nại qua các kênh chính quyền địa phương, Ban bồi thường giải phóng mặt bằng và các cơ quan có thẩm quyền theo quy định pháp luật.

  4. Quy trình thực hiện bồi thường, hỗ trợ và tái định cư gồm những bước nào?
    Bao gồm: giới thiệu địa điểm, lập phương án, lấy ý kiến, phê duyệt phương án, công khai, chi trả bồi thường và bố trí tái định cư, cưỡng chế nếu cần thiết.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư?
    Cần hoàn thiện pháp luật, nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường tuyên truyền, cải thiện quy hoạch và đảm bảo sự tham gia tích cực của người dân.

Kết luận

  • Công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư tại thành phố Cao Bằng đã đạt được nhiều kết quả tích cực, góp phần quan trọng vào phát triển đô thị và ổn định đời sống người dân.
  • Tuy nhiên, còn tồn tại nhiều hạn chế như giá bồi thường thấp, quy trình thực hiện kéo dài, công tác quản lý đất đai chưa đồng bộ và công tác tuyên truyền chưa hiệu quả.
  • Nguyên nhân chủ yếu do hệ thống pháp luật chưa ổn định, năng lực tổ chức thực hiện còn hạn chế và sự tham gia của người dân chưa đầy đủ.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm nâng cao chất lượng điều tra khảo sát, hoàn thiện pháp luật, tăng cường tuyên truyền, nâng cao năng lực cán bộ và quy hoạch khu tái định cư đồng bộ.
  • Tiếp tục nghiên cứu, theo dõi và đánh giá hiệu quả các giải pháp đề xuất trong giai đoạn 2021-2025 để đảm bảo công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư ngày càng hoàn thiện, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại Cao Bằng.

Luận văn kêu gọi các cơ quan quản lý, chủ đầu tư và cộng đồng dân cư cùng phối hợp thực hiện các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư, đảm bảo quyền lợi người dân và thúc đẩy phát triển địa phương.