Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh văn học Việt Nam hiện đại, hình tượng Nguyễn Ái Quốc – Hồ Chí Minh luôn giữ vị trí trung tâm, phản ánh sâu sắc cuộc đời và sự nghiệp cách mạng của vị lãnh tụ vĩ đại. Tiểu thuyết lịch sử "Trông vời cố quốc" của nhà văn Hoàng Quảng Uyên là tác phẩm đầu tiên tập trung khai thác giai đoạn 30 năm hoạt động cách mạng của Nguyễn Ái Quốc từ 1911 đến 1941 tại nước ngoài. Với hơn 2000 trang trong bộ ba tiểu thuyết lịch sử, tác phẩm không chỉ tái hiện chân thực các sự kiện lịch sử mà còn làm nổi bật hình tượng nhân vật qua góc nhìn nội dung và nghệ thuật. Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm sáng tỏ hình tượng Nguyễn Ái Quốc – Hồ Chí Minh trong tiểu thuyết này, đồng thời khẳng định đóng góp của Hoàng Quảng Uyên đối với văn học lịch sử hiện đại. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào tác phẩm "Trông vời cố quốc" xuất bản năm 2017, kết hợp so sánh với hai tiểu thuyết khác của cùng tác giả và một số tác phẩm cùng đề tài. Ý nghĩa nghiên cứu góp phần bổ sung tư liệu cho công tác giáo dục, tuyên truyền về tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, đặc biệt tại các tỉnh miền núi phía Bắc như Thái Nguyên, đồng thời làm rõ giá trị nghệ thuật và nội dung của tiểu thuyết lịch sử trong văn học Việt Nam đương đại.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

  • Lý thuyết về hình tượng nghệ thuật: Hình tượng nghệ thuật được hiểu là sự tái hiện sáng tạo các khách thể đời sống qua trí tưởng tượng của nghệ sĩ, vừa mang tính cá biệt vừa khái quát, phản ánh bản chất xã hội và con người.
  • Lý thuyết tiểu thuyết lịch sử: Tiểu thuyết lịch sử là thể loại văn học tự sự lớn, phản ánh hiện thực lịch sử qua sự kết hợp giữa sự kiện có thật và hư cấu nghệ thuật trong phạm vi cho phép, nhằm tạo nên cái nhìn đa chiều về con người và thời đại.
  • Lý thuyết phân tích nội dung và nghệ thuật: Phân tích các yếu tố nội dung như hình tượng nhân vật, chủ đề, tư tưởng; và các yếu tố nghệ thuật như kết cấu, ngôn ngữ, giọng điệu để làm rõ cách thức xây dựng hình tượng trong tác phẩm.
  • Khái niệm về tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh: Là nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành động cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam, có sức lan tỏa sâu rộng trong xã hội và văn học.

Phương pháp nghiên cứu

  • Phương pháp lịch sử - xã hội: Đặt tiểu thuyết trong bối cảnh lịch sử, xã hội cụ thể để phân tích sự phản ánh và tái hiện các sự kiện, nhân vật lịch sử.
  • Phương pháp cấu trúc - hệ thống: Xem xét tác phẩm trong hệ thống sáng tác của Hoàng Quảng Uyên và các tác phẩm cùng đề tài để so sánh, đối chiếu.
  • Phương pháp loại hình: Nghiên cứu đặc trưng thể loại tiểu thuyết lịch sử để đánh giá cách thức sáng tác và xây dựng hình tượng.
  • Phân tích, tổng hợp, so sánh - đối chiếu: Kết hợp các thao tác nghiên cứu để làm rõ nội dung và nghệ thuật, đồng thời so sánh với các tác phẩm khác nhằm làm nổi bật đặc điểm riêng của tác phẩm.
  • Phân loại, thống kê: Thống kê các chi tiết, hình ảnh, phương thức nghệ thuật để hệ thống hóa kết quả nghiên cứu.

Nguồn dữ liệu chính là tác phẩm "Trông vời cố quốc" (2017), hai tiểu thuyết "Mặt trời Pắc Pó" (2010), "Giải phóng" (2013) của Hoàng Quảng Uyên, cùng các tác phẩm văn học về Nguyễn Ái Quốc – Hồ Chí Minh và các tài liệu lịch sử, phê bình văn học liên quan. Quá trình nghiên cứu diễn ra trong khoảng thời gian từ 2017 đến 2019, với sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS Lưu Khánh Thơ.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hình tượng người thanh niên trí thức yêu nước đi tìm lý tưởng
    Tiểu thuyết tái hiện chân thực hành trình Nguyễn Ái Quốc vượt qua nhiều khó khăn, nguy hiểm trong gần 30 năm bôn ba ở nước ngoài để tìm con đường cứu nước đúng đắn. Các chi tiết như công việc phụ bếp, thợ nhà in, phóng viên, thầy thuốc được mô tả sinh động, thể hiện sự kiên trì và lòng nhiệt huyết của nhân vật.

    • Số liệu: Giai đoạn 1911-1941, hơn 30 năm hoạt động cách mạng ở nước ngoài.
    • So sánh: Khác với các tác phẩm tập trung vào thời thơ ấu, "Trông vời cố quốc" khai thác sâu giai đoạn trưởng thành và hoạt động cách mạng của Nguyễn Ái Quốc.

  2. Hình tượng người chiến sĩ cộng sản đấu tranh cho lý tưởng
    Nguyễn Ái Quốc được khắc họa là người kiên định bảo vệ quan điểm cách mạng, luôn hướng về các dân tộc bị áp bức và nêu cao tinh thần quốc tế vô sản. Tác phẩm thể hiện rõ sự đấu tranh không ngừng nghỉ trước sự truy đuổi của mật thám và chính quyền thực dân.

    • Số liệu: Mạng lưới mật vụ theo dõi chặt chẽ, nhiều lần bị ép buộc sa thải và hăm dọa.
    • So sánh: Hình tượng này được thể hiện rõ nét hơn so với các tác phẩm khác nhờ sự kết hợp giữa sự kiện lịch sử và hư cấu nghệ thuật.

  3. Hình tượng người thanh niên cách mạng xa xứ luôn hướng về “Cố quốc”
    Tác phẩm làm nổi bật tình cảm sâu sắc của Nguyễn Ái Quốc với quê hương, đất nước, đồng chí, đồng bào dù hoạt động ở nước ngoài. Các bức tranh thiên nhiên, xã hội nơi xứ lạ được mô tả sinh động, tạo nên sự gần gũi và cảm động.

    • Số liệu: Hơn 90% dân số Việt Nam thời đó là nông dân, trình độ dân trí thấp, nên việc tuyên truyền cách mạng gặp nhiều khó khăn.
    • So sánh: Khác với các tác phẩm tập trung vào hình ảnh lãnh tụ trong nước, tiểu thuyết này nhấn mạnh sự gắn bó của Nguyễn Ái Quốc với “Cố quốc” từ xa.

  4. Phương thức nghệ thuật đa dạng trong xây dựng hình tượng
    Tác phẩm sử dụng kết cấu nghệ thuật chặt chẽ, ngôn ngữ tả thực kết hợp ước lệ tượng trưng, giọng điệu trữ tình ngợi ca, hài hước và hoài niệm, tạo nên hình tượng nhân vật sinh động, đa chiều.

    • Số liệu: Sử dụng nhiều chi tiết như đôi mắt, giọng nói, chòm râu, vầng trán để khắc họa nhân vật.
    • So sánh: Phương thức nghệ thuật này làm nổi bật sự khác biệt so với các tác phẩm cùng đề tài, góp phần làm phong phú hình tượng Nguyễn Ái Quốc – Hồ Chí Minh.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy tiểu thuyết "Trông vời cố quốc" không chỉ phản ánh trung thực các sự kiện lịch sử mà còn làm nổi bật chiều sâu nhân cách và tư tưởng của Nguyễn Ái Quốc – Hồ Chí Minh. Việc kết hợp giữa phân tích nội dung và nghệ thuật giúp làm rõ sự sáng tạo của Hoàng Quảng Uyên trong việc xây dựng hình tượng nhân vật lịch sử. So với các nghiên cứu trước đây, luận văn này đi sâu vào giai đoạn hoạt động cách mạng ở nước ngoài, một khoảng thời gian ít được khai thác chi tiết trong văn học. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỉ lệ các chủ đề nội dung và các phương thức nghệ thuật sử dụng trong tác phẩm, hoặc bảng so sánh hình tượng Nguyễn Ái Quốc trong các tiểu thuyết lịch sử khác nhau. Ý nghĩa của nghiên cứu không chỉ nằm ở việc bổ sung kiến thức về văn học lịch sử mà còn góp phần nâng cao hiệu quả tuyên truyền tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh trong đời sống xã hội hiện nay.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường nghiên cứu và giảng dạy về tiểu thuyết lịch sử

    • Thực hiện các khóa đào tạo, hội thảo chuyên sâu về tiểu thuyết lịch sử nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng phân tích cho sinh viên và giảng viên.
    • Chủ thể thực hiện: Các trường đại học, viện nghiên cứu văn học.
    • Thời gian: 1-2 năm.

  2. Phát triển các chương trình tuyên truyền về tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh qua văn học

    • Xây dựng tài liệu giảng dạy và tuyên truyền dựa trên các tác phẩm văn học tiêu biểu như "Trông vời cố quốc".
    • Chủ thể thực hiện: Ban Tuyên giáo các cấp, các tổ chức văn hóa.
    • Thời gian: 6-12 tháng.

  3. Khuyến khích sáng tác và xuất bản các tác phẩm văn học lịch sử mới

    • Hỗ trợ tác giả, nhà xuất bản trong việc phát triển các tác phẩm có giá trị nghệ thuật và lịch sử.
    • Chủ thể thực hiện: Hội Nhà văn, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch.
    • Thời gian: Liên tục.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin trong nghiên cứu và phổ biến văn học lịch sử

    • Xây dựng kho dữ liệu số hóa các tác phẩm, tài liệu nghiên cứu để thuận tiện tra cứu và học tập.
    • Chủ thể thực hiện: Trung tâm học liệu, thư viện đại học.
    • Thời gian: 1 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Sinh viên và nghiên cứu sinh ngành Ngôn ngữ, Văn học Việt Nam

    • Lợi ích: Nâng cao kiến thức về tiểu thuyết lịch sử và phương pháp nghiên cứu văn học.
    • Use case: Tham khảo luận văn để làm bài tập, luận văn tốt nghiệp.

  2. Giảng viên và nhà nghiên cứu văn học

    • Lợi ích: Cung cấp tài liệu tham khảo sâu sắc về hình tượng Nguyễn Ái Quốc – Hồ Chí Minh trong văn học hiện đại.
    • Use case: Sử dụng luận văn làm nguồn trích dẫn, phát triển đề tài nghiên cứu mới.

  3. Nhà văn, biên kịch, nghệ sĩ sáng tác

    • Lợi ích: Hiểu rõ hơn về cách xây dựng hình tượng nhân vật lịch sử trong tiểu thuyết lịch sử.
    • Use case: Áp dụng kỹ thuật nghệ thuật và nội dung nghiên cứu vào sáng tác.

  4. Cán bộ tuyên giáo, giáo dục và truyền thông

    • Lợi ích: Có tư liệu phong phú để tuyên truyền, giáo dục về tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh.
    • Use case: Soạn