Hiệu Lực Theo Không Gian Của Đạo Luật Hình Sự Việt Nam: Thực Trạng Và Phương Hướng Hoàn Thiện

Theo Đại từ điển Tiếng Việt, “hiệu lực” có nghĩa là tác dụng đích thực hoặc giá trị thi hành. Như vậy, hiệu lực của đạo luật hình sự là tác dụng đích thực hay giá trị thi hành của đạo luật hình sự. Trong khoa học luật hình sự, hiệu lực của đạo luật hình sự chỉ rõ giới hạn về không gian và thời gian áp dụng đối với hành vi phạm tội. Phạm Văn Beo cho rằng hiệu lực của đạo luật hình sự là phạm vi tác động của đạo luật hình sự được xác định trong giới hạn về không gian và thời gian cụ thể.

Hiệu lực theo không gian là một trong hai thành tố cấu thành nên hiệu lực của đạo luật hình sự. Theo Trần Thị Quang Vinh và Vũ Thị Thúy, hiệu lực của đạo luật hình sự theo không gian tức là hiệu lực đối với hành vi phạm tội xảy ra ở khu vực nào và đối với ai. Nói cách khác, đạo luật hình sự quốc gia có hiệu lực đối với hành vi phạm tội được thực hiện trong một không gian nhất định và một số người nhất định.

Các nguyên tắc của pháp luật nói chung được hiểu là những nguyên lý, tư tưởng chỉ đạo, cơ bản, là “kim chỉ nam”, mang tính chất xuất phát điểm, phản ánh quy luật và cấu trúc của một hình thái kinh tế - xã hội nhất định. Các nguyên tắc của pháp luật nói chung có vai trò rất quan trọng trong việc định hướng và đảm bảo tính thống nhất của hệ thống pháp luật.

Pháp luật hình sự Việt Nam chưa ghi nhận quan điểm của Việt Nam về nội hàm khái niệm lãnh thổ Việt Nam và vấn đề mở rộng lãnh thổ lên tàu thuyền hoặc tàu bay mang quốc tịch Việt Nam. Cần quy định về vấn đề này trong sự phù hợp với quy định của Nhà nước Việt Nam về luật biển và hàng không, đồng thời phải phù hợp với thông lệ quốc tế.

Pháp luật hình sự Việt Nam chưa quy định hiệu lực của đạo luật hình sự Việt Nam đối với những hành vi phạm tội do những người nước ngoài hoặc người không có quốc tịch bất kể thường trú hay không thường trú tại Việt Nam thực hiện ở ngoài lãnh thổ Việt Nam đã xâm hại lợi ích của Việt Nam.

Pháp luật hình sự Việt Nam chưa có quy định cụ thể về điều kiện chưa bị kết án ở nước ngoài hoặc bị xử lý bằng quyết định của tòa án nước ngoài khi xem xét truy cứu trách nhiệm hình sự đối với tội phạm xảy ra ngoài lãnh thổ Việt Nam.

Việc mở rộng thẩm quyền tài phán hình sự của Việt Nam cần phải phù hợp với xu hướng khách quan và pháp luật hình sự quốc tế. Điều này đòi hỏi phải có sự nghiên cứu kỹ lưỡng và đánh giá toàn diện các quy định của pháp luật quốc tế và pháp luật hình sự của các nước trên thế giới.

Khái niệm lãnh thổ Việt Nam trong luật hình sự cần được làm rõ để đảm bảo tính thống nhất và đồng bộ với các quy định của pháp luật khác như Luật Biển Việt Nam và Luật Hàng không dân dụng Việt Nam.

Cần quy định cụ thể các trường hợp áp dụng luật hình sự Việt Nam đối với hành vi phạm tội ở nước ngoài, đặc biệt là đối với công dân Việt Nam và người nước ngoài xâm hại lợi ích của Việt Nam, để đảm bảo tính khả thi và hiệu quả của việc áp dụng luật hình sự.

Quy định của Bộ luật hình sự Cộng hòa Liên bang Đức về hiệu lực theo không gian của đạo luật hình sự có những điểm khác biệt so với quy định của Việt Nam. Cần phân tích những điểm khác biệt này để tìm ra những kinh nghiệm có thể áp dụng vào Việt Nam.

Quy định của Bộ luật hình sự Liên bang Nga về hiệu lực theo không gian của đạo luật hình sự có những điểm tương đồng với quy định của Việt Nam. Cần phân tích những điểm tương đồng này để củng cố cơ sở lý luận cho việc hoàn thiện pháp luật hình sự Việt Nam.

Quy định của Bộ luật hình sự Thụy Điển về hiệu lực theo không gian của đạo luật hình sự có những điểm tiến bộ so với quy định của Việt Nam. Cần nghiên cứu những điểm tiến bộ này để đề xuất những giải pháp hoàn thiện pháp luật hình sự Việt Nam.

Cần có quy định rõ ràng về việc áp dụng luật hình sự Việt Nam đối với hành vi phạm tội xảy ra trên tàu bay và tàu biển mang quốc tịch Việt Nam đang hoạt động ở ngoài lãnh thổ Việt Nam.

Cần có cơ chế giải quyết xung đột pháp luật về hình sự với các nước khác, đặc biệt là trong các trường hợp có yếu tố nước ngoài liên quan đến hành vi phạm tội.

Cần nâng cao năng lực của các cơ quan tư pháp trong việc áp dụng quy định về hiệu lực theo không gian của luật hình sự, thông qua việc đào tạo và bồi dưỡng kiến thức pháp luật quốc tế và pháp luật so sánh.

Việc hoàn thiện quy định về hiệu lực theo không gian của luật hình sự cần phải đảm bảo tính thống nhất và đồng bộ với các quy định của pháp luật khác trong hệ thống pháp luật Việt Nam.

Việc hoàn thiện quy định về hiệu lực theo không gian của luật hình sự cần phải đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế, đặc biệt là trong lĩnh vực tư pháp hình sự.

Việc hoàn thiện quy định về hiệu lực theo không gian của luật hình sự cần phải góp phần bảo vệ lợi ích của quốc gia, đặc biệt là trong bối cảnh tình hình tội phạm quốc tế ngày càng diễn biến phức tạp.