Then Tày Ở Ba Bể, Bắc Kạn Và Vấn Đề Giáo Dục Học Sinh Phổ Thông

• Tác giả: Nông Thị Huyền Anh
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Thị Minh Thu
• Trường học: Đại học Thái Nguyên
• Chuyên ngành: Ngôn ngữ văn học
• Đề tài: Then Tày Ở Ba Bể, Bắc Kạn Và Vấn Đề Giáo Dục Học Sinh Phổ Thông
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Thái Nguyên

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ NGƯỜI TÀY, THEN TÀY Ở BA BỂ, BẮC KẠN VÀ MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÍ LUẬN
• 1.1. Điều kiện tự nhiên, lịch sử, xã hội, đời sống văn hóa của người Tày ở Ba Bể, Bắc Kạn
• 1.2. Điều kiện tự nhiên. Đặc điểm lịch sử
• 1.3. Đời sống văn hóa - xã hội
• 1.4. Khái quát về Then Tày ở Ba Bể, Bắc Kạn. Khái niệm, nguồn gốc
• 1.5. Quá trình phát triển
• 1.6. Diễn xướng Then Tày
• 1.7. Vai trò của văn hóa, văn học trong việc giáo dục học sinh
• 1.8. Tiểu kết chương 1
• 2. CHƯƠNG 2: NỘI DUNG VÀ NGHỆ THUẬT CỦA THEN TÀY Ở BA BỂ, BẮC KẠN
• 2.1. Nội dung của Then Tày ở Ba Bể, Bắc Kạn
• 2.2. Then Tày phản ánh đời sống của người Tày
• 2.3. Then ca ngợi phẩm chất tốt và phê phán những thói xấu
• 2.4. Nghệ thuật Then Tày ở Ba Bể, Bắc Kạn
• 2.5. Tiểu kết chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: THEN TÀY Ở BA BỂ, BẮC KẠN VỚI VẤN ĐỀ GIÁO DỤC HỌC SINH PHỔ THÔNG
• 3.1. Thực trạng giáo dục học sinh phổ thông ở Ba Bể qua Then Tày
• 3.2. Kết quả khảo sát
• 3.3. Những mặt tích cực. Một số hạn chế
• 3.4. Đề xuất hoạt động giáo dục Then Tày cho học sinh phổ thông ở huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn
• 3.5. Cơ sở, nguyên tắc, quy trình
• 3.6. Đề xuất hoạt động giáo dục: Thành lập “Câu lạc bộ hát Then và đàn Tính” ở trường THPT Ba Bể
• 3.7. Tiểu kết chương 3
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Về Then Tày Giáo Dục Học Sinh Ba Bể BK

Việt Nam tự hào với 54 dân tộc anh em, mỗi dân tộc sở hữu vốn văn hóa truyền thống phong phú. Dân tộc Tày nổi bật với sắc áo chàm, nhà sàn, và đặc biệt là các làn điệu Sli, Lượn, Then. Then Tày là di sản quý giá, phản ánh đời sống tín ngưỡng, hiện thực và tâm tư của người Tày. Tuy nhiên, văn hóa Then Tày chưa được phổ biến rộng rãi, đối diện nguy cơ mai một. Việc bảo tồn và phát triển giáo dục truyền thống này là vô cùng cần thiết. Bắc Kạn, nơi người Tày chiếm đa số, được xem là cái nôi của Then. Then Tày ở Ba Bể hiện còn được bảo tồn qua nhiều hình thức, từ ghi chép đến các nghi lễ và lễ hội. Nghiên cứu về Then Tày và vấn đề giáo dục học sinh phổ thông tại đây là tìm hiểu sâu sắc về di sản văn hóa dân gian, nâng cao ý thức bảo tồn và phát triển văn hóa địa phương.

1.1. Điều kiện tự nhiên và đời sống văn hóa người Tày Ba Bể

Ba Bể, Bắc Kạn, có điều kiện tự nhiên đặc biệt ảnh hưởng đến đời sống văn hóa của người Tày. Địa hình núi non, sông hồ tạo nên những nét riêng trong phong tục tập quán và sinh hoạt văn hóa. Đời sống văn hóa của người Tày Ba Bể gắn liền với nông nghiệp, thể hiện qua các lễ hội cầu mùa, các nghi lễ liên quan đến sản xuất. Văn hóa Then Tày cũng phản ánh những đặc điểm này, trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống tinh thần của cộng đồng. Việc hiểu rõ điều kiện tự nhiên và đời sống văn hóa là cơ sở để giáo dục bản sắc văn hóa cho học sinh.

1.2. Khái niệm và vai trò của Then Tày trong đời sống cộng đồng

Then Tày là một loại hình văn hóa nghệ thuật tổng hợp, bao gồm âm nhạc, hát, múa và các nghi lễ. Nó có vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần của người Tày, được sử dụng trong các nghi lễ quan trọng như cầu an, giải hạn, và các lễ hội truyền thống. Vai trò của Then Tày trong giáo dục là truyền tải những giá trị văn hóa, đạo đức và lịch sử của dân tộc. Thông qua Then Tày, học sinh có thể hiểu rõ hơn về nguồn gốc, bản sắc và truyền thống của dân tộc mình, từ đó nâng cao ý thức bảo tồn và phát huy di sản văn hóa.

II. Thực Trạng Giáo Dục Then Tày Cho Học Sinh Ba Bể BK

Hiện nay, giáo dục Then Tày trong các trường phổ thông ở Ba Bể, Bắc Kạn còn nhiều hạn chế. Mặc dù Then Tày là một phần quan trọng của văn hóa địa phương, nhưng chưa được đưa vào chương trình giảng dạy một cách bài bản. Các hoạt động liên quan đến Then Tày chủ yếu diễn ra dưới hình thức ngoại khóa, câu lạc bộ, hoặc các buổi biểu diễn văn nghệ. Điều này dẫn đến việc học sinh chưa có cơ hội tiếp cận Then Tày một cách đầy đủ và sâu sắc. Cần có những giải pháp để tăng cường lồng ghép văn hóa vào giáo dục, giúp học sinh hiểu rõ hơn về giá trị văn hóa Then Tày và có ý thức bảo tồn di sản văn hóa này.

2.1. Khảo sát thực tế về nhận thức của học sinh về Then Tày

Khảo sát cho thấy, nhiều học sinh ở Ba Bể, Bắc Kạn chưa thực sự hiểu rõ về Then Tày. Một số em chỉ biết đến Then Tày qua các buổi biểu diễn văn nghệ, hoặc qua lời kể của người lớn. Số lượng học sinh có thể hát Then Tày hoặc chơi đàn tính còn rất ít. Điều này cho thấy cần có những biện pháp để nâng cao nhận thức của học sinh về Then Tày, giúp các em hiểu rõ hơn về giá trị văn hóa và ý nghĩa của Then Tày trong đời sống cộng đồng.

2.2. Những mặt tích cực và hạn chế trong giáo dục Then Tày

Mặc dù còn nhiều hạn chế, nhưng giáo dục Then Tày ở Ba Bể, Bắc Kạn cũng có những mặt tích cực. Một số trường học đã tổ chức các hoạt động ngoại khóa, câu lạc bộ Then Tày, giúp học sinh có cơ hội tiếp cận và tìm hiểu về văn hóa Then Tày. Tuy nhiên, các hoạt động này còn mang tính tự phát, chưa có sự đầu tư bài bản về nội dung và phương pháp. Hạn chế lớn nhất là thiếu giáo viên có chuyên môn về Then Tày, cũng như thiếu tài liệu giảng dạy phù hợp. Cần có sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng để khắc phục những hạn chế này.

2.3. Vai trò của gia đình và cộng đồng trong việc truyền dạy Then Tày

Gia đình và cộng đồng đóng vai trò quan trọng trong việc truyền dạy Then Tày cho thế hệ trẻ. Nhiều nghệ nhân Then Tày đã truyền lại những làn điệu, nghi lễ cho con cháu trong gia đình. Các hoạt động văn hóa cộng đồng, như lễ hội, đám cưới, cũng là cơ hội để Then Tày được trình diễn và lan tỏa. Cần khuyến khích các gia đình và cộng đồng tiếp tục phát huy vai trò này, đồng thời tạo điều kiện để các nghệ nhân Then Tày có thể truyền dạy kiến thức, kỹ năng cho học sinh trong trường học.

III. Giải Pháp Lồng Ghép Then Tày Vào Giáo Dục Phổ Thông

Để bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa Then Tày, cần có những giải pháp đồng bộ để lồng ghép văn hóa vào giáo dục. Một trong những giải pháp hiệu quả là đưa Then Tày vào chương trình giảng dạy, hoặc tổ chức các hoạt động ngoại khóa, câu lạc bộ Then Tày trong trường học. Cần xây dựng chương trình, tài liệu giảng dạy phù hợp với từng cấp học, đồng thời đào tạo đội ngũ giáo viên có chuyên môn về Then Tày. Ngoài ra, cần tăng cường sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng để tạo môi trường thuận lợi cho việc truyền dạy Then Tày.

3.1. Xây dựng chương trình và tài liệu giảng dạy Then Tày

Chương trình giảng dạy Then Tày cần được xây dựng một cách khoa học, phù hợp với từng cấp học. Nội dung cần bao gồm lịch sử, nguồn gốc, giá trị văn hóa, nghệ thuật của Then Tày, cũng như các làn điệu, nghi lễ tiêu biểu. Tài liệu giảng dạy cần được biên soạn một cách dễ hiểu, hấp dẫn, có hình ảnh minh họa sinh động. Có thể sử dụng các phương tiện truyền thông hiện đại, như video, audio, để tăng tính trực quan và sinh động cho bài giảng.

3.2. Đào tạo giáo viên chuyên trách về Then Tày

Để đảm bảo chất lượng giảng dạy Then Tày, cần có đội ngũ giáo viên có chuyên môn sâu về lĩnh vực này. Có thể tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng ngắn hạn cho giáo viên, mời các nghệ nhân Then Tày tham gia giảng dạy. Giáo viên cần được trang bị kiến thức về lịch sử, văn hóa, nghệ thuật của Then Tày, cũng như kỹ năng sư phạm để truyền đạt kiến thức một cách hiệu quả.

3.3. Tổ chức câu lạc bộ Then Tày tại trường học

Việc thành lập các câu lạc bộ Then Tày trong trường học là một giải pháp hiệu quả để thu hút học sinh tham gia và tìm hiểu về văn hóa Then Tày. Câu lạc bộ có thể tổ chức các hoạt động như học hát Then Tày, chơi đàn tính, tìm hiểu về các nghi lễ, lễ hội liên quan đến Then Tày, và biểu diễn văn nghệ. Cần tạo điều kiện để các nghệ nhân Then Tày tham gia hướng dẫn, truyền dạy kiến thức, kỹ năng cho học sinh.

IV. Ứng Dụng Thực Tế Câu Lạc Bộ Then Tày THPT Ba Bể

Một ví dụ cụ thể về ứng dụng thực tế là việc thành lập "Câu lạc bộ Hát Then và đàn Tính" tại trường THPT Ba Bể. Câu lạc bộ này sẽ là nơi để học sinh yêu thích Then Tày có thể giao lưu, học hỏi và phát triển tài năng. Câu lạc bộ sẽ tổ chức các buổi sinh hoạt định kỳ, mời các nghệ nhân Then Tày đến hướng dẫn, và tham gia các hoạt động văn nghệ của trường và địa phương. Đây là một bước quan trọng để bảo tồn và phát huy văn hóa Then Tày trong cộng đồng.

4.1. Mục tiêu và kế hoạch hoạt động của câu lạc bộ

Mục tiêu của câu lạc bộ là tạo ra một sân chơi bổ ích cho học sinh yêu thích Then Tày, giúp các em hiểu rõ hơn về giá trị văn hóa và có ý thức bảo tồn di sản văn hóa này. Kế hoạch hoạt động của câu lạc bộ bao gồm các buổi sinh hoạt định kỳ, học hát Then Tày, chơi đàn tính, tìm hiểu về các nghi lễ, lễ hội liên quan đến Then Tày, và tham gia các hoạt động văn nghệ của trường và địa phương.

4.2. Phương pháp giảng dạy và học tập trong câu lạc bộ

Phương pháp giảng dạy và học tập trong câu lạc bộ cần được thiết kế một cách sinh động, hấp dẫn, phù hợp với lứa tuổi học sinh. Có thể sử dụng các phương pháp như trực quan, thực hành, trò chơi, và thảo luận nhóm. Cần tạo điều kiện để học sinh được tự do sáng tạo, thể hiện tài năng, và phát huy tinh thần đoàn kết.

4.3. Đánh giá hiệu quả hoạt động của câu lạc bộ

Hiệu quả hoạt động của câu lạc bộ cần được đánh giá một cách thường xuyên, khách quan, và toàn diện. Có thể sử dụng các tiêu chí như số lượng thành viên tham gia, mức độ hiểu biết của học sinh về Then Tày, khả năng hát Then Tày và chơi đàn tính, và sự tham gia của câu lạc bộ vào các hoạt động văn nghệ của trường và địa phương.

V. Kết Luận Then Tày Giáo Dục Bản Sắc Văn Hóa

Then Tày không chỉ là một loại hình nghệ thuật dân gian, mà còn là một phần quan trọng của bản sắc văn hóa dân tộc Tày. Việc giáo dục Then Tày cho học sinh phổ thông là một nhiệm vụ quan trọng, góp phần bảo tồn và phát huy di sản văn hóa của dân tộc. Cần có sự chung tay của nhà trường, gia đình, cộng đồng và các cấp chính quyền để thực hiện nhiệm vụ này một cách hiệu quả.

5.1. Tầm quan trọng của việc bảo tồn và phát huy Then Tày

Bảo tồn và phát huy Then Tày là trách nhiệm của mỗi người dân, đặc biệt là thế hệ trẻ. Then Tày không chỉ là một loại hình nghệ thuật, mà còn là một phần của lịch sử, văn hóa, và tinh thần của dân tộc. Việc bảo tồn và phát huy Then Tày giúp chúng ta giữ gìn bản sắc văn hóa, tăng cường sự đoàn kết cộng đồng, và phát triển du lịch văn hóa.

5.2. Hướng phát triển giáo dục Then Tày trong tương lai

Trong tương lai, giáo dục Then Tày cần được phát triển một cách toàn diện, bài bản, và chuyên nghiệp. Cần xây dựng chương trình, tài liệu giảng dạy phù hợp với từng cấp học, đào tạo đội ngũ giáo viên có chuyên môn, và tăng cường sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình, cộng đồng. Ngoài ra, cần ứng dụng các phương tiện truyền thông hiện đại để quảng bá Then Tày đến với công chúng.

Tổng quan nghiên cứu

Huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn, với diện tích 684,09 km² và dân số gần 48.325 người, trong đó dân tộc Tày chiếm 56,4%, là vùng đất giàu bản sắc văn hóa đặc trưng của các dân tộc thiểu số miền núi phía Bắc Việt Nam. Then Tày, một loại hình văn hóa dân gian tổng hợp gồm hát, đàn, múa và nghi lễ, là di sản văn hóa phi vật thể quý giá phản ánh đời sống tín ngưỡng, tâm tư, tình cảm của người Tày. Năm 2019, Then của người Tày, Nùng, Thái đã được UNESCO ghi danh là Di sản Văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, khẳng định giá trị văn hóa đặc sắc của loại hình nghệ thuật này.

Tuy nhiên, Then Tày ở Ba Bể vẫn chưa được nghiên cứu một cách chuyên sâu và hệ thống, đặc biệt là về Then lời mới và vai trò của nó trong giáo dục học sinh phổ thông. Luận văn nhằm mục tiêu hệ thống hóa các giá trị nội dung và nghệ thuật của Then Tày lời mới ở Ba Bể, đồng thời đề xuất hoạt động đưa Then vào giáo dục học sinh phổ thông nhằm bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc Tày. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các bài Then lời mới do các nghệ nhân địa phương sáng tác và sưu tầm, khảo sát thực trạng giáo dục và nhu cầu của học sinh tại huyện Ba Bể trong giai đoạn hiện đại.

Việc nghiên cứu này có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh hiện đại hóa và hội nhập, khi các giá trị văn hóa truyền thống có nguy cơ mai một. Qua đó, góp phần nâng cao nhận thức, ý thức bảo tồn văn hóa dân tộc, đồng thời phát triển hoạt động giáo dục văn hóa dân gian trong nhà trường phổ thông, góp phần xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về văn hóa dân gian, văn học dân gian và giáo dục văn hóa. Trước hết, lý thuyết về văn hóa dân gian nhấn mạnh vai trò của các hình thức nghệ thuật truyền thống như Then trong việc phản ánh đời sống xã hội, tín ngưỡng và tâm linh của cộng đồng dân tộc. Lý thuyết văn học dân gian tập trung vào phân tích nội dung, nghệ thuật và hình thức diễn xướng của các tác phẩm dân gian, đặc biệt là các bài Then lời mới với các yếu tố như lời ca, giai điệu, nhạc cụ truyền thống (đàn tính, bộ xóc), và các hình thức biểu diễn.

Ngoài ra, luận văn áp dụng lý thuyết giáo dục văn hóa nhằm làm rõ vai trò của văn hóa, văn học dân gian trong việc giáo dục nhân cách, truyền tải giá trị đạo đức, thẩm mỹ và kiến thức cho học sinh phổ thông. Các khái niệm chính bao gồm: Then Tày cổ và Then Tày lời mới, diễn xướng dân gian, vai trò của nghệ nhân trong bảo tồn văn hóa, và giáo dục trải nghiệm văn hóa trong nhà trường.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu liên ngành kết hợp giữa văn học, văn hóa dân gian, âm nhạc và giáo dục. Cụ thể:

• Phương pháp điền dã văn học, văn hóa dân gian: Tác giả đã trực tiếp gặp gỡ, phỏng vấn các nghệ nhân Then, thu thập và sưu tầm hơn 165 bài Then lời mới do các nghệ nhân Dương Thục (33 bài), Mã Văn Trực (3 bài), Lộc Thị Nự (3 bài), và Lã Văn Trường (126 bài) sáng tác và lưu truyền tại Ba Bể. Đồng thời khảo sát thực trạng hoạt động hát Then và nhu cầu học sinh phổ thông về Then tại các trường THPT, THCS trên địa bàn huyện.

• Phương pháp phân tích, tổng hợp: Dựa trên số liệu thu thập, tác giả phân tích nội dung, nghệ thuật, hình thức diễn xướng và vai trò của Then trong đời sống văn hóa và giáo dục. Các yếu tố như lời ca, giai điệu, nhạc cụ, trang phục, môi trường diễn xướng được đánh giá chi tiết.

• Phương pháp so sánh, đối chiếu: So sánh Then Tày ở Ba Bể với các vùng khác trong tỉnh Bắc Kạn và các tỉnh Việt Bắc để làm nổi bật nét đặc sắc riêng biệt của Then lời mới Ba Bể.

• Phương pháp nghiên cứu liên ngành: Kết hợp các lĩnh vực âm nhạc, lịch sử, văn hóa, giáo dục để có cái nhìn toàn diện về Then Tày và ứng dụng trong giáo dục học sinh phổ thông.

• Cỡ mẫu và timeline: Khảo sát thực tế tại 5 trường phổ thông trên địa bàn huyện Ba Bể trong giai đoạn 2018-2020, với hơn 300 học sinh và 50 giáo viên tham gia khảo sát, phỏng vấn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Phân loại Then Tày ở Ba Bể: Then Tày được chia thành hai loại chính: Then cổ (dùng trong nghi lễ truyền thống) và Then lời mới (phục vụ văn nghệ, giải trí, giáo dục). Then lời mới chiếm khoảng 87,9% trong tổng số 165 bài Then được sưu tầm, phản ánh đời sống xã hội, phong tục, lễ hội, tình cảm con người và các vấn đề thời sự.

2. Nội dung Then lời mới phản ánh phong tục, lễ hội: Khoảng 12,1% bài Then lời mới đề cập đến phong tục, lễ hội truyền thống như Tết Nguyên đán, lễ hội Lồng tồng. Ví dụ, lời Then mô tả không khí Tết với các hoạt động gói bánh, mặc áo mới, dán giấy bàn thờ, thịt lợn cuối năm, thể hiện nét văn hóa đặc trưng của người Tày Ba Bể. Lễ hội Lồng tồng được Then ca ngợi là dịp tụ họp, giao lưu văn hóa, thi hát lượn, kết duyên đôi lứa, thu hút đông đảo người dân và du khách.

3. Nghệ thuật diễn xướng Then: Then Tày lời mới sử dụng đa dạng hình thức diễn xướng như đơn ca, song ca, tam ca, kết hợp đàn tính và bộ xóc. Có khoảng 35 điệu hát Then khác nhau, trong đó 5-6 điệu cơ bản được phổ biến rộng rãi. Trang phục diễn xướng linh hoạt, từ áo dài truyền thống màu chàm đến trang phục cách tân phù hợp sân khấu. Môi trường diễn xướng đa dạng, từ nhà sàn, lễ hội, đến thuyền độc mộc trên hồ Ba Bể.

4. Vai trò Then trong giáo dục học sinh phổ thông: Khảo sát cho thấy hơn 70% học sinh tại các trường phổ thông Ba Bể có nhu cầu tìm hiểu, học hát Then để giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc. Giáo viên đánh giá Then là công cụ hiệu quả để giáo dục đạo đức, nhân cách, truyền thống văn hóa và phát triển năng khiếu nghệ thuật cho học sinh.

Thảo luận kết quả

Các phát hiện cho thấy Then Tày lời mới ở Ba Bể không chỉ là di sản văn hóa mà còn là phương tiện giáo dục hiệu quả, góp phần bảo tồn văn hóa dân tộc trong bối cảnh hiện đại. Nội dung Then phản ánh sinh động đời sống, phong tục, tín ngưỡng, tạo sự gắn kết cộng đồng và truyền tải giá trị nhân văn sâu sắc. Nghệ thuật diễn xướng đa dạng, linh hoạt giúp Then dễ tiếp cận với nhiều đối tượng, đặc biệt là thế hệ trẻ.

So với các nghiên cứu trước đây tập trung chủ yếu vào Then cổ và nghi lễ, luận văn đã mở rộng phạm vi nghiên cứu sang Then lời mới, làm rõ vai trò Then trong giáo dục học sinh phổ thông. Việc đưa Then vào trường học không chỉ giúp học sinh hiểu biết về văn hóa dân tộc mà còn phát triển kỹ năng ngôn ngữ, âm nhạc, giao tiếp và tăng cường ý thức bảo tồn văn hóa.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố tỷ lệ các loại Then, bảng thống kê số lượng bài Then theo chủ đề, và sơ đồ mô tả môi trường diễn xướng Then. Các kết quả này góp phần làm rõ giá trị nội dung, nghệ thuật và ứng dụng giáo dục của Then Tày ở Ba Bể.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Thành lập Câu lạc bộ Hát Then và Đàn Tính tại các trường phổ thông Ba Bể: Tổ chức câu lạc bộ nhằm tạo môi trường học tập, giao lưu, thực hành hát Then cho học sinh. Mục tiêu tăng tỷ lệ học sinh tham gia hoạt động văn hóa dân tộc lên 50% trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục và Đào tạo Bắc Kạn phối hợp với Phòng Văn hóa huyện Ba Bể.

2. Đưa nội dung Then Tày vào chương trình giáo dục địa phương: Biên soạn tài liệu giảng dạy về Then lời mới, kết hợp với các môn Ngữ văn, Âm nhạc, Lịch sử. Thời gian triển khai trong năm học 2024-2025. Chủ thể: Nhà trường, giáo viên bộ môn Ngữ văn và Âm nhạc.

3. Tổ chức tập huấn, bồi dưỡng giáo viên về Then Tày: Đào tạo kỹ năng diễn xướng, truyền dạy Then cho giáo viên nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy. Mục tiêu 80% giáo viên Ngữ văn và Âm nhạc được tập huấn trong 1 năm. Chủ thể: Sở Giáo dục và Đào tạo, Trung tâm Văn hóa tỉnh.

4. Phát triển các hoạt động văn hóa, lễ hội gắn với Then: Khuyến khích tổ chức các sự kiện văn hóa, hội thi hát Then, biểu diễn nghệ thuật dân gian tại địa phương và trường học nhằm thu hút sự quan tâm của cộng đồng và du khách. Chủ thể: UBND huyện Ba Bể, các xã, trường học.

5. Xây dựng hệ thống lưu trữ, biên soạn và xuất bản các bài Then lời mới: Tập hợp, biên soạn thành sách, tài liệu điện tử phục vụ nghiên cứu và giáo dục. Thời gian thực hiện trong 3 năm. Chủ thể: Trung tâm Văn hóa tỉnh, các nghệ nhân, nhà nghiên cứu.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục: Luận văn cung cấp cơ sở khoa học và phương pháp để tích hợp văn hóa dân tộc vào chương trình giảng dạy, nâng cao hiệu quả giáo dục địa phương.

2. Nghệ nhân, người làm công tác bảo tồn văn hóa dân tộc: Tài liệu giúp hệ thống hóa các bài Then lời mới, hỗ trợ công tác sưu tầm, truyền dạy và phát huy giá trị Then Tày.

3. Nhà nghiên cứu văn hóa, văn học dân gian: Cung cấp dữ liệu thực tiễn, phân tích sâu sắc về nội dung, nghệ thuật và vai trò Then trong đời sống xã hội và giáo dục.

4. Các tổ chức, cơ quan quản lý văn hóa, du lịch: Tham khảo để xây dựng các chương trình bảo tồn, phát triển văn hóa dân tộc, đồng thời khai thác tiềm năng du lịch văn hóa tại Ba Bể.

Câu hỏi thường gặp

1. Then Tày là gì và có những loại nào?
   Then Tày là loại hình văn hóa dân gian tổng hợp gồm hát, đàn, múa và nghi lễ của người Tày. Ở Ba Bể, Then được phân thành Then cổ (dùng trong nghi lễ truyền thống) và Then lời mới (phục vụ văn nghệ, giải trí, giáo dục).

2. Then Tày lời mới có vai trò gì trong giáo dục học sinh?
   Then lời mới giúp giáo dục học sinh về văn hóa dân tộc, phát triển kỹ năng ngôn ngữ, âm nhạc, đồng thời bồi dưỡng nhân cách, tình cảm và ý thức bảo tồn văn hóa truyền thống.

3. Làm thế nào để học sinh có thể học hát Then?
   Học sinh có thể tham gia các câu lạc bộ hát Then, được hướng dẫn bởi nghệ nhân và giáo viên đã được tập huấn, đồng thời học qua các hoạt động trải nghiệm văn hóa tại trường và cộng đồng.

4. Những nhạc cụ nào được sử dụng trong Then Tày?
   Chủ yếu là đàn tính (đàn dây làm từ quả bầu và dây tơ tằm) và bộ xóc (chuông nhỏ gắn trên dây), tạo nên âm thanh đặc trưng cho các làn điệu Then.

5. Then Tày có thể được biểu diễn ở đâu?
   Then có thể diễn xướng trong không gian nhà sàn, lễ hội truyền thống, sân khấu văn nghệ, thậm chí trên thuyền độc mộc ở hồ Ba Bể, tạo nên sự đa dạng và linh hoạt trong biểu diễn.

Kết luận

• Luận văn là công trình đầu tiên nghiên cứu hệ thống nội dung và nghệ thuật Then Tày lời mới ở Ba Bể, Bắc Kạn, góp phần làm rõ giá trị văn hóa dân tộc Tày.
• Then lời mới phản ánh sinh động đời sống, phong tục, tín ngưỡng và có vai trò quan trọng trong giáo dục học sinh phổ thông.
• Nghệ thuật diễn xướng Then đa dạng, linh hoạt, sử dụng nhạc cụ truyền thống và trang phục đặc trưng, tạo sức hấp dẫn lớn với cộng đồng và du khách.
• Đề xuất thành lập câu lạc bộ hát Then, đưa Then vào chương trình giáo dục địa phương, tập huấn giáo viên và phát triển các hoạt động văn hóa nhằm bảo tồn và phát huy Then Tày.
• Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp giáo dục, biên soạn tài liệu, tổ chức sự kiện văn hóa và nghiên cứu mở rộng về Then trong các lĩnh vực liên quan.

Hành động ngay hôm nay: Các cơ quan giáo dục, văn hóa và cộng đồng địa phương cần phối hợp triển khai các đề xuất nhằm bảo tồn và phát huy giá trị Then Tày, góp phần xây dựng nền văn hóa Việt Nam đậm đà bản sắc dân tộc.