Tổng quan nghiên cứu

Quản lý chi phí đầu tư xây dựng là một trong những nội dung trọng yếu của quản lý dự án, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả kinh tế - kỹ thuật và sự phát triển bền vững của các công trình xây dựng. Tại Việt Nam, hàng năm ngân sách Nhà nước dành cho đầu tư xây dựng cơ bản chiếm tỷ trọng lớn, trong đó các dự án công trình nông nghiệp và phát triển nông thôn đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế vùng. Tỉnh Ninh Thuận, với điều kiện tự nhiên khắc nghiệt và nhu cầu cấp thiết về hệ thống thủy lợi, đã triển khai nhiều dự án đầu tư xây dựng nhằm nâng cao năng lực tưới tiêu và phát triển nông nghiệp bền vững.

Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi phí đầu tư xây dựng tại Ban Quản lý Dự án Đầu tư Xây dựng các công trình Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Ninh Thuận trong giai đoạn 2017-2019. Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích các hạn chế, nguyên nhân trong quản lý chi phí, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý, đảm bảo dự án hoàn thành đúng tiến độ, chất lượng và tiết kiệm chi phí. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc nâng cao năng lực quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình nông nghiệp, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dự án đầu tư xây dựng, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý chi phí đầu tư xây dựng: Nhấn mạnh nguyên tắc tính đúng, tính đủ chi phí trong từng giai đoạn dự án, phù hợp với yêu cầu thiết kế, điều kiện thi công và biến động thị trường.
  • Mô hình chu trình dự án đầu tư xây dựng: Bao gồm ba giai đoạn chính là chuẩn bị dự án, thực hiện dự án và kết thúc dự án, trong đó quản lý chi phí được thực hiện xuyên suốt.
  • Khái niệm tổng mức đầu tư và dự toán xây dựng: Tổng mức đầu tư bao gồm chi phí xây dựng, bồi thường giải phóng mặt bằng, chi phí quản lý dự án, tư vấn và dự phòng, được xác định và điều chỉnh theo quy định pháp luật.
  • Nguyên tắc quản lý chi phí đầu tư xây dựng: Đảm bảo mục tiêu đầu tư, hiệu quả dự án, tuân thủ pháp luật và minh bạch trong quản lý.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp, phân tích tài liệu pháp lý, báo cáo dự án và số liệu thống kê từ Ban Quản lý Dự án Đầu tư Xây dựng các công trình Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Ninh Thuận. Cỡ mẫu nghiên cứu gồm các dự án tiêu biểu giai đoạn 2017-2019 với tổng chi phí đầu tư xây dựng khoảng 1.5 đến 5.7 tỷ đồng mỗi năm. Phương pháp chọn mẫu là chọn dự án điển hình có quy mô và tính chất đại diện cho công tác quản lý chi phí tại Ban.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ chi phí, đánh giá hiệu quả quản lý chi phí qua các chỉ tiêu như tỷ lệ cắt giảm tổng mức đầu tư, tỷ lệ điều chỉnh dự toán xây dựng, tỷ lệ hồ sơ phải sửa đổi bổ sung thiết kế. Ngoài ra, phương pháp mô hình hóa và khảo sát thực tế được áp dụng để đánh giá nguyên nhân và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng chi phí đầu tư xây dựng tại Ban Quản lý Dự án: Tổng chi phí đầu tư xây dựng trong 3 năm gần đây dao động từ khoảng 15.3 tỷ đồng năm 2017, 57.4 tỷ đồng năm 2018 đến 57.4 tỷ đồng năm 2019, cho thấy sự tăng trưởng và mở rộng quy mô dự án. Tỷ lệ cắt giảm tổng mức đầu tư sau thẩm định tại Việt Nam trung bình từ 0.97% đến 3.67% trong giai đoạn 2015-2018, phản ánh sự kiểm soát chi phí hiệu quả nhưng vẫn còn tiềm ẩn điều chỉnh lớn.

  2. Hạn chế trong quản lý chi phí: Tình trạng hồ sơ thiết kế phải sửa đổi, bổ sung chiếm tỷ lệ từ 17.4% đến 35.8% tùy theo cấp thẩm định, gây ảnh hưởng đến tiến độ và chi phí dự án. Việc lập hồ sơ thiết kế chưa đầy đủ, áp dụng định mức, đơn giá chưa phù hợp và công tác kiểm tra thanh quyết toán còn lỏng lẻo là nguyên nhân chính.

  3. Nguyên nhân tăng chi phí đầu tư xây dựng: Do năng lực hạn chế của Ban Quản lý dự án, đơn vị tư vấn và thi công; thiếu cơ sở dữ liệu giá và định mức cập nhật; quy trình quản lý chưa đồng bộ; và sự phức tạp trong phối hợp các chủ thể tham gia dự án.

  4. Bài học kinh nghiệm từ các dự án điển hình: Quản lý chi phí dự phòng chặt chẽ, lập kế hoạch rõ ràng, sự tham gia của các bên liên quan và chú trọng hiệu quả kinh tế - xã hội là các yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả quản lý chi phí.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy công tác quản lý chi phí đầu tư xây dựng tại Ban Quản lý Dự án Ninh Thuận đã đạt được những tiến bộ nhất định, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư. Tuy nhiên, tỷ lệ hồ sơ phải sửa đổi và điều chỉnh dự toán vẫn còn cao, phản ánh sự chưa hoàn thiện trong quy trình quản lý và năng lực chuyên môn. So sánh với các nghiên cứu trong ngành xây dựng cho thấy đây là vấn đề phổ biến do đặc thù phức tạp của dự án xây dựng công trình nông nghiệp.

Việc áp dụng các văn bản pháp luật mới như Nghị định 68/2019/NĐ-CP và các Thông tư hướng dẫn đã tạo cơ sở pháp lý vững chắc, nhưng thực tiễn triển khai còn gặp khó khăn do thiếu đồng bộ và cập nhật định mức, đơn giá. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ cắt giảm tổng mức đầu tư, biểu đồ tỷ lệ hồ sơ sửa đổi thiết kế và bảng tổng hợp chi phí các dự án để minh họa rõ nét hơn các vấn đề và xu hướng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Cải tổ mô hình tổ chức Ban Quản lý dự án: Tăng cường phân công, phân cấp phù hợp với năng lực thực tế, xây dựng cơ cấu tổ chức linh hoạt nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi phí. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng, chủ thể: UBND tỉnh và Ban Quản lý dự án.

  2. Xây dựng đề án vị trí việc làm và đào tạo nâng cao năng lực chuyên môn: Tổ chức các khóa bồi dưỡng nghiệp vụ quản lý chi phí, cập nhật kiến thức pháp luật và kỹ thuật mới cho cán bộ. Thời gian: 12 tháng, chủ thể: Ban Quản lý dự án phối hợp với các trường đại học, viện nghiên cứu.

  3. Nâng cấp cơ sở vật chất và hệ thống công nghệ thông tin: Áp dụng phần mềm quản lý dự án, xây dựng cơ sở dữ liệu định mức, đơn giá và chi phí thực tế để hỗ trợ công tác lập dự toán và kiểm soát chi phí. Thời gian: 12-18 tháng, chủ thể: Ban Quản lý dự án và Sở Xây dựng.

  4. Hoàn thiện quy trình quản lý chi phí đầu tư xây dựng: Rà soát, cập nhật quy trình, tăng cường kiểm tra, giám sát thanh quyết toán, áp dụng các biện pháp kiểm soát chặt chẽ nhằm giảm thiểu sai sót và phát sinh chi phí ngoài dự kiến. Thời gian: 6 tháng, chủ thể: Ban Quản lý dự án và các cơ quan liên quan.

  5. Tăng cường phối hợp giữa các chủ thể liên quan: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa chủ đầu tư, đơn vị tư vấn, nhà thầu và các cơ quan quản lý nhà nước để đảm bảo minh bạch, hiệu quả trong quản lý chi phí. Thời gian: liên tục, chủ thể: Ban Quản lý dự án và các bên liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý dự án đầu tư xây dựng: Nâng cao hiểu biết về quản lý chi phí, áp dụng các giải pháp thực tiễn để nâng cao hiệu quả công tác quản lý dự án.

  2. Chuyên gia tư vấn và nhà thầu xây dựng: Tham khảo các quy trình, nguyên tắc quản lý chi phí, từ đó cải tiến phương pháp lập dự toán và kiểm soát chi phí thi công.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng và đầu tư: Sử dụng luận văn làm tài liệu tham khảo để hoàn thiện chính sách, quy định pháp luật và hướng dẫn thực hiện quản lý chi phí đầu tư xây dựng.

  4. Học viên, nghiên cứu sinh chuyên ngành quản lý xây dựng và kinh tế xây dựng: Tài liệu nghiên cứu chuyên sâu về quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình nông nghiệp, góp phần nâng cao kiến thức và kỹ năng nghiên cứu.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi phí đầu tư xây dựng có vai trò gì trong dự án?
    Quản lý chi phí đảm bảo dự án được thực hiện trong giới hạn ngân sách, giúp tối ưu hóa nguồn lực, giảm thất thoát và nâng cao hiệu quả đầu tư. Ví dụ, tỷ lệ cắt giảm tổng mức đầu tư sau thẩm định tại Việt Nam đạt khoảng 1-3% hàng năm.

  2. Nguyên nhân chính dẫn đến tăng chi phí đầu tư xây dựng là gì?
    Nguyên nhân gồm năng lực hạn chế của các bên tham gia, hồ sơ thiết kế chưa đầy đủ, áp dụng định mức đơn giá chưa phù hợp và quy trình kiểm soát chi phí chưa chặt chẽ. Tỷ lệ hồ sơ phải sửa đổi bổ sung thiết kế lên đến 35% tại một số địa phương.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý chi phí đầu tư xây dựng?
    Cần cải tổ tổ chức quản lý, đào tạo nâng cao năng lực, áp dụng công nghệ thông tin, hoàn thiện quy trình và tăng cường phối hợp giữa các chủ thể liên quan. Các dự án điển hình tại Ninh Thuận đã áp dụng thành công các giải pháp này.

  4. Pháp luật hiện hành quy định thế nào về quản lý chi phí đầu tư xây dựng?
    Nghị định 68/2019/NĐ-CP và các Thông tư hướng dẫn của Bộ Xây dựng quy định chi tiết về lập, thẩm định, quản lý và điều chỉnh chi phí đầu tư xây dựng, đảm bảo tính minh bạch, đúng pháp luật và hiệu quả kinh tế.

  5. Ai là đối tượng chịu trách nhiệm chính trong quản lý chi phí đầu tư xây dựng?
    Chủ đầu tư chịu trách nhiệm quản lý chi phí từ giai đoạn chuẩn bị đến khi kết thúc dự án, có thể thuê tổ chức tư vấn có năng lực để hỗ trợ công tác quản lý chi phí theo quy định pháp luật.

Kết luận

  • Quản lý chi phí đầu tư xây dựng là yếu tố quyết định hiệu quả và thành công của dự án đầu tư xây dựng công trình nông nghiệp và phát triển nông thôn tại Ninh Thuận.
  • Thực trạng quản lý chi phí còn tồn tại nhiều hạn chế như hồ sơ thiết kế chưa hoàn chỉnh, năng lực quản lý chưa đồng đều và quy trình kiểm soát chưa chặt chẽ.
  • Luận văn đã phân tích kỹ lưỡng các nguyên nhân và đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện công tác quản lý chi phí tại Ban Quản lý Dự án.
  • Các giải pháp tập trung vào cải tổ tổ chức, nâng cao năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ và hoàn thiện quy trình quản lý chi phí.
  • Đề nghị các cơ quan chức năng và Ban Quản lý Dự án triển khai các giải pháp trong vòng 1-2 năm tới để nâng cao hiệu quả quản lý, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững của tỉnh Ninh Thuận.

Hành động tiếp theo là tổ chức hội thảo chuyên đề để phổ biến kết quả nghiên cứu và triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời xây dựng kế hoạch đào tạo và nâng cấp hệ thống quản lý chi phí đầu tư xây dựng.