Giải Pháp Đẩy Mạnh Xuất Khẩu Thủy Sản Việt Nam Sang EU

• Tác giả: Lê Quang Hiếu
• Người hướng dẫn: Ths. Phạm Thị Quỳnh Liên
• Trường học: Học viện Chính sách và Phát triển
• Chuyên ngành: Kinh tế Đối ngoại
• Đề tài: Giải Pháp Đẩy Mạnh Xuất Khẩu Thủy Sản Việt Nam Sang EU
• Loại tài liệu: Khóa luận tốt nghiệp
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
• DANH MỤC BẢNG
• DANH MỤC HÌNH
• PHẦN MỞ ĐẦU
• 0.1. Tính cấp thiết của đề tài
• 0.2. Đối tượng và mục tiêu nghiên cứu
• 0.2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 0.2.2. Mục tiêu nghiên cứu
• 0.3. Phạm vi nghiên cứu
• 0.4. Phương pháp nghiên cứu
• 0.5. Kết cấu đề tài
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ XUẤT KHẨU THỦY SẢN
• 1.1. Cơ sở lý luận về xuất khẩu
• 1.1.1. Khái niệm về xuất khẩu
• 1.1.2. Đặc điểm về xuất khẩu
• 1.1.3. Các hình thức xuất khẩu chủ yếu
• 1.1.3.1. Xuất khẩu trực tiếp
• 1.1.3.2. Xuất khẩu ủy thác
• 1.1.3.3. Xuất khẩu tại chỗ
• 1.1.3.4. Buôn bán đối lưu
• 1.1.4. Quy trình xuất khẩu
• 1.1.5. Vai trò của hoạt động xuất khẩu đối với sự phát triển kinh tế xã hội
• 1.2. Ngành thủy sản
• 1.2.1. Khái niệm về xuất khẩu ngành thủy sản
• 1.2.2. Đặc điểm xuất khẩu thủy sản
• 1.2.3. Các yếu tố tác động tới xuất khẩu thủy sản
• 1.2.3.1. Điều kiện tự nhiên
• 1.2.3.2. Điều kiện kinh tế xã hội
• 1.2.3.3. Giá thành sản xuất
• 1.2.3.4. Kho bãi vận tải
• 1.2.3.5. Luật pháp và chính sách
• 1.2.4. Kinh nghiệm của một số quốc gia trong thúc đẩy xuất khẩu thủy sản sang thị trường EU
• 1.2.4.1. Kinh nghiệm Trung Quốc
• 1.2.4.2. Kinh nghiệm Chile
• 1.2.4.3. Bài học cho Việt Nam
• 2. CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG XUẤT KHẨU THỦY SẢN VIỆT NAM SANG THỊ TRƯỜNG EU GIAI ĐOẠN 2017-2022
• 2.1. Ngành thủy sản Việt Nam
• 2.1.1. Tiềm năng ngành thủy sản Việt Nam
• 2.1.2. Tình hình sản xuất thủy sản Việt Nam
• 2.1.3. Tình hình xuất khẩu thủy sản Việt Nam
• 2.2. Tổng quan thị trường thủy sản EU
• 2.2.1. Quy mô nhập khẩu thủy sản của thị trường EU
• 2.2.2. Xu hướng tiêu dùng mặt hàng thủy sản của EU
• 2.3. Tình hình xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sang EU giai đoạn 2017-2022
• 2.3.1. Kim ngạch xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sang EU
• 2.3.2. Cơ cấu mặt hàng thủy sản Việt Nam xuất khẩu sang EU
• 2.3.3. Cơ cấu thị trường xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang EU
• 2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang thị trường EU
• 2.4.1. Điều kiện tự nhiên
• 2.4.2. Điều kiện kinh tế xã hội
• 2.4.3. Giá thành sản xuất thủy sản trong nước
• 2.4.4. Vận tải, kho bãi và thông tin liên lạc
• 2.4.5. Chính sách, hiệp định và rào cản của xuất khẩu thủy sản sang EU
• 2.5. Đánh giá về xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang thị trường EU
• 2.5.1. Hạn chế và nguyên nhân
• 3. CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP ĐẨY MẠNH XUẤT KHẨU THỦY SẢN VIỆT NAM SANG THỊ TRƯỜNG EU GIAI ĐOẠN 2023 – 2030
• 3.1. Cơ hội và thách thức đối với xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang thị trường EU giai đoạn 2023 – 2030
• 3.1.1. Thách thức
• 3.2. Mục tiêu và định hướng phát triển ngành thủy sản Việt Nam
• 3.2.1. Mục tiêu của ngành thủy sản Việt Nam
• 3.2.2. Định hướng phát triển ngành thủy sản Việt Nam đến năm 2030
• 3.3. Đề xuất giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang thị trường Liên minh Châu Âu
• 3.3.1. Giải pháp đối với khâu sản xuất
• 3.3.1.1. Cải thiện giá sản xuất thủy sản
• 3.3.1.2. Tăng cường phát triển chuỗi cung ứng, kho bãi
• 3.3.1.3. Cải thiện chất lượng thủy sản xuất khẩu và xây dựng thương hiệu
• 3.3.2. Đẩy mạnh hoạt động xúc tiến xuất khẩu thủy sản sang thị trường EU
• 3.3.3. Nâng cao hiệu quả, tận dụng những ưu đãi từ EVFTA
• 3.3.4. Đề xuất kiến nghị
• 3.3.4.1. Kiến nghị đối với chính phủ
• 3.3.4.2. Kiến nghị đối với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Xuất Khẩu Thủy Sản Việt Nam Sang Thị Trường EU

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, xuất khẩu thủy sản đóng vai trò then chốt trong sự phát triển kinh tế Việt Nam. Kim ngạch xuất khẩu thủy sản sang thị trường EU luôn giữ vị trí quan trọng, đạt trung bình khoảng 1 tỷ USD mỗi năm. Việt Nam có tiềm năng lớn về thủy sản với bờ biển dài, mạng lưới sông ngòi dày đặc và ngư dân giàu kinh nghiệm. Điều kiện tự nhiên thuận lợi cho phát triển ngành khai thác và nuôi trồng thủy sản, cung cấp nguyên liệu cho chế biến và xuất khẩu. Khóa luận này tập trung nghiên cứu các giải pháp thúc đẩy xuất khẩu thủy sản sang EU trong bối cảnh hiệp định EVFTA mở ra nhiều cơ hội nhưng cũng đặt ra không ít thách thức. Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, xuất khẩu thủy sản đã trở thành một trong những lĩnh vực xuất khẩu quan trọng nhất của nền kinh tế.

1.1. Vai Trò Của Xuất Khẩu Thủy Sản Đối Với Nền Kinh Tế Việt Nam

Xuất khẩu thủy sản đóng góp đáng kể vào nguồn thu ngoại tệ, tạo công ăn việc làm cho hàng triệu người dân, đặc biệt ở các vùng ven biển. Ngành thủy sản không chỉ mang lại lợi nhuận kinh tế mà còn góp phần bảo đảm an ninh lương thực và ổn định xã hội. Theo VASEP, xuất khẩu thủy sản luôn nằm trong danh sách những ngành có giá trị xuất khẩu hàng đầu của Việt Nam, tạo ra nguồn thu nhập đáng kể cho ngư dân và doanh nghiệp. Sự phát triển của ngành thủy sản kéo theo sự phát triển của các ngành công nghiệp phụ trợ như chế biến, bảo quản, và vận tải.

1.2. Tiềm Năng Phát Triển Thủy Sản Của Việt Nam Hiện Nay

Việt Nam có tiềm năng lớn về thủy sản nhờ vị trí địa lý thuận lợi, nguồn tài nguyên phong phú và kinh nghiệm lâu đời trong khai thác và nuôi trồng. Sự đa dạng về loài và hệ sinh thái biển tạo điều kiện cho phát triển các sản phẩm thủy sản có giá trị cao. Việc ứng dụng khoa học công nghệ vào nuôi trồng và chế biến giúp nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm. Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Việt Nam có khả năng tăng cường sản lượng và đa dạng hóa các sản phẩm thủy sản để đáp ứng nhu cầu của thị trường EU và các thị trường khác trên thế giới.

II. Thách Thức Xuất Khẩu Thủy Sản Việt Nam Vào Thị Trường EU

Mặc dù có nhiều tiềm năng, xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang thị trường EU vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Các quy định khắt khe về chất lượng thủy sản, an toàn vệ sinh thực phẩm, và nguồn gốc xuất xứ đặt ra áp lực lớn đối với các doanh nghiệp. Các hàng rào kỹ thuật và các yêu cầu về chứng nhận chất lượng thủy sản cũng là những rào cản đáng kể. Bên cạnh đó, sự cạnh tranh thủy sản từ các quốc gia khác cũng gây khó khăn cho Việt Nam. Để vượt qua những thách thức này, các doanh nghiệp cần đầu tư vào công nghệ, nâng cao chất lượng sản phẩm, và tuân thủ nghiêm ngặt các quy định của EU.

2.1. Các Tiêu Chuẩn EU Về Chất Lượng Thủy Sản Và An Toàn Vệ Sinh Thực Phẩm

Thị trường EU áp dụng các tiêu chuẩn EU rất nghiêm ngặt về chất lượng thủy sản và an toàn vệ sinh thực phẩm. Các quy định này bao gồm kiểm soát dư lượng kháng sinh, kim loại nặng, và các chất độc hại khác. Doanh nghiệp phải đảm bảo sản phẩm đáp ứng các yêu cầu về truy xuất nguồn gốc xuất xứ, chứng nhận chất lượng thủy sản, và tuân thủ các quy trình sản xuất an toàn. Việc không tuân thủ các quy định này có thể dẫn đến việc sản phẩm bị trả lại hoặc cấm nhập khẩu vào EU. Theo quy định của EU, các sản phẩm thủy sản nhập khẩu phải được kiểm tra và chứng nhận bởi các cơ quan có thẩm quyền.

2.2. Rào Cản Hàng Rào Kỹ Thuật Và Các Yêu Cầu Về Chứng Nhận Chất Lượng Thủy Sản

Thị trường EU sử dụng nhiều hàng rào kỹ thuật để bảo vệ người tiêu dùng và đảm bảo chất lượng thủy sản. Các hàng rào kỹ thuật này bao gồm các yêu cầu về tiêu chuẩn kỹ thuật, quy trình kiểm tra, và chứng nhận chất lượng thủy sản. Doanh nghiệp phải đáp ứng các yêu cầu này để có thể xuất khẩu sản phẩm sang EU. Việc đáp ứng các yêu cầu này đòi hỏi doanh nghiệp phải đầu tư vào công nghệ, đào tạo nhân lực, và xây dựng hệ thống quản lý chất lượng hiệu quả. Theo các chuyên gia thương mại, việc vượt qua các hàng rào kỹ thuật là một thách thức lớn đối với các doanh nghiệp Việt Nam.

III. Giải Pháp Nâng Cao Giá Trị Gia Tăng Thủy Sản Xuất Khẩu EU

Để tăng cường xuất khẩu thủy sản sang thị trường EU, cần tập trung vào nâng cao giá trị gia tăng thủy sản. Điều này đòi hỏi sự đầu tư vào công nghệ chế biến, đa dạng hóa sản phẩm, và xây dựng thương hiệu thủy sản Việt Nam. Các doanh nghiệp cần tập trung vào sản xuất các sản phẩm thủy sản chế biến sâu, có giá trị cao hơn, thay vì chỉ xuất khẩu các sản phẩm thô. Việc xây dựng chuỗi cung ứng thủy sản bền vững và hiệu quả cũng là yếu tố quan trọng. Theo các chuyên gia kinh tế, nâng cao giá trị gia tăng thủy sản là con đường tất yếu để tăng cường khả năng cạnh tranh của Việt Nam trên thị trường EU.

3.1. Đầu Tư Vào Công Nghệ Chế Biến Và Đa Dạng Hóa Sản Phẩm Thủy Sản

Việc đầu tư vào công nghệ chế biến hiện đại giúp nâng cao chất lượng thủy sản và tạo ra các sản phẩm có giá trị gia tăng cao hơn. Các doanh nghiệp cần tập trung vào sản xuất các sản phẩm thủy sản chế biến, như các sản phẩm ăn liền, sản phẩm đông lạnh, và các sản phẩm đóng hộp. Đa dạng hóa sản phẩm thủy sản giúp đáp ứng nhu cầu đa dạng của người tiêu dùng EU và tăng cường khả năng cạnh tranh trên thị trường. Theo các chuyên gia công nghệ, việc ứng dụng các giải pháp công nghệ tiên tiến là yếu tố then chốt để nâng cao giá trị gia tăng thủy sản.

3.2. Xây Dựng Thương Hiệu Thủy Sản Việt Nam Trên Thị Trường EU

Xây dựng thương hiệu thủy sản Việt Nam là yếu tố quan trọng để tạo sự khác biệt và tăng cường khả năng cạnh tranh trên thị trường EU. Doanh nghiệp cần tập trung vào xây dựng hình ảnh thương hiệu uy tín, chất lượng, và đáng tin cậy. Việc quảng bá thương hiệu thủy sản thông qua các kênh truyền thông, hội chợ triển lãm, và các hoạt động xúc tiến thương mại giúp tăng cường nhận diện thương hiệu và thu hút người tiêu dùng. Theo các chuyên gia marketing, xây dựng thương hiệu là một quá trình lâu dài và đòi hỏi sự đầu tư liên tục.

IV. Tận Dụng Ưu Đãi Từ Hiệp Định EVFTA Để Thúc Đẩy Xuất Khẩu

Hiệp định EVFTA mang lại nhiều cơ hội cho xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang thị trường EU. Việc cắt giảm thuế quan và các rào cản thương mại giúp tăng cường khả năng cạnh tranh của các sản phẩm thủy sản Việt Nam. Tuy nhiên, để tận dụng tối đa các ưu đãi từ EVFTA, doanh nghiệp cần nắm vững các quy định và thủ tục, nâng cao năng lực sản xuất, và đáp ứng các yêu cầu về chất lượng và nguồn gốc xuất xứ. Theo Bộ Công Thương, EVFTA là một cơ hội lớn để Việt Nam tăng cường xuất khẩu sang thị trường EU.

4.1. Nắm Vững Quy Định Và Thủ Tục EVFTA Liên Quan Đến Thủy Sản

Để tận dụng tối đa các ưu đãi từ EVFTA, doanh nghiệp cần nắm vững các quy định và thủ tục liên quan đến thủy sản. Điều này bao gồm các quy định về thuế quan, quy tắc xuất xứ, và các yêu cầu về chất lượng và an toàn vệ sinh thực phẩm. Việc hiểu rõ các quy định này giúp doanh nghiệp tránh được các rủi ro và tận dụng được các lợi thế cạnh tranh. Theo các chuyên gia pháp lý, việc nắm vững các quy định của EVFTA là yếu tố quan trọng để thành công trên thị trường EU.

4.2. Nâng Cao Năng Lực Sản Xuất Và Đáp Ứng Yêu Cầu Chất Lượng

Để đáp ứng nhu cầu của thị trường EU và tận dụng các ưu đãi từ EVFTA, doanh nghiệp cần nâng cao năng lực sản xuất và đáp ứng các yêu cầu về chất lượng. Điều này đòi hỏi sự đầu tư vào công nghệ, đào tạo nhân lực, và xây dựng hệ thống quản lý chất lượng hiệu quả. Việc đảm bảo chất lượng sản phẩm giúp doanh nghiệp tạo được uy tín và tăng cường khả năng cạnh tranh trên thị trường. Theo các chuyên gia sản xuất, nâng cao năng lực sản xuất và đảm bảo chất lượng là yếu tố then chốt để thành công trên thị trường EU.

V. Giải Pháp Phát Triển Chuỗi Cung Ứng Thủy Sản Bền Vững Cho EU

Phát triển chuỗi cung ứng thủy sản bền vững là yếu tố quan trọng để đảm bảo xuất khẩu thủy sản ổn định và bền vững sang thị trường EU. Điều này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan, từ ngư dân, nhà nuôi trồng thủy sản, đến các doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu. Việc áp dụng các tiêu chuẩn bền vững, bảo vệ môi trường, và đảm bảo quyền lợi của người lao động là yếu tố then chốt. Theo các tổ chức phi chính phủ, phát triển chuỗi cung ứng thủy sản bền vững là con đường duy nhất để đảm bảo xuất khẩu lâu dài.

5.1. Xây Dựng Mối Quan Hệ Hợp Tác Giữa Các Thành Viên Trong Chuỗi Cung Ứng

Để phát triển chuỗi cung ứng thủy sản bền vững, cần xây dựng mối quan hệ hợp tác chặt chẽ giữa các thành viên trong chuỗi. Điều này bao gồm ngư dân, nhà nuôi trồng thủy sản, các doanh nghiệp chế biến, và các nhà xuất khẩu. Việc chia sẻ thông tin, hỗ trợ kỹ thuật, và phân chia lợi nhuận một cách công bằng giúp tăng cường sự tin tưởng và hợp tác giữa các bên. Theo các chuyên gia về chuỗi cung ứng, xây dựng mối quan hệ hợp tác là yếu tố quan trọng để đảm bảo sự thành công của chuỗi cung ứng.

5.2. Áp Dụng Các Tiêu Chuẩn Bền Vững Và Bảo Vệ Môi Trường

Việc áp dụng các tiêu chuẩn bền vững và bảo vệ môi trường là yếu tố then chốt để phát triển chuỗi cung ứng thủy sản bền vững. Điều này bao gồm việc sử dụng các phương pháp nuôi trồng và đánh bắt thân thiện với môi trường, giảm thiểu ô nhiễm, và bảo tồn đa dạng sinh học. Việc tuân thủ các tiêu chuẩn bền vững giúp doanh nghiệp đáp ứng yêu cầu của người tiêu dùng EU và tăng cường uy tín thương hiệu. Theo các tổ chức môi trường, việc áp dụng các tiêu chuẩn bền vững là trách nhiệm của tất cả các bên liên quan trong chuỗi cung ứng.

VI. Chính Sách Hỗ Trợ Để Tăng Cường Xuất Khẩu Thủy Sản Sang EU

Nhà nước đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản sang thị trường EU. Các chính sách hỗ trợ bao gồm cung cấp thông tin thị trường, hỗ trợ tài chính, và xúc tiến thương mại. Việc tạo môi trường kinh doanh thuận lợi, giảm thiểu các thủ tục hành chính, và hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận công nghệ mới cũng là yếu tố quan trọng. Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, chính sách hỗ trợ của nhà nước đóng vai trò then chốt trong việc tăng cường xuất khẩu thủy sản.

6.1. Cung Cấp Thông Tin Thị Trường EU Và Xúc Tiến Thương Mại

Chính phủ nên tăng cường hỗ trợ doanh nghiệp về vốn vay ưu đãi, bảo lãnh tín dụng, và các chương trình hỗ trợ lãi suất. Việc hỗ trợ tài chính giúp doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ, nâng cao chất lượng thủy sản, và mở rộng sản xuất. Theo các chuyên gia tài chính, hỗ trợ tài chính là yếu tố quan trọng để giúp doanh nghiệp vượt qua khó khăn và phát triển.