Tổng quan nghiên cứu

Theo số liệu năm 2021, thị xã Kiến Tường, tỉnh Long An phát sinh khoảng 26,4 tấn chất thải rắn sinh hoạt (CTRSH) mỗi ngày từ các hộ dân, cùng với khoảng 4,8 tấn/ngày từ các khu chợ và trung tâm thương mại. Trong đó, rác thải nhựa chiếm khoảng 13,2% tổng lượng rác thải tại các khu chợ, chủ yếu là túi nilon và các sản phẩm nhựa dùng một lần như hộp đựng thức ăn, cốc nhựa. Rác thải hữu cơ chiếm tỷ lệ lớn hơn, khoảng 63,9%, do đặc thù các khu chợ nông thôn với nhiều sản phẩm tươi sống và thực phẩm thừa. Vấn đề quản lý rác thải tại các khu chợ đang là thách thức lớn, ảnh hưởng đến môi trường, sức khỏe cộng đồng và mỹ quan đô thị.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá hiện trạng quản lý rác thải tại các khu chợ trên địa bàn thị xã Kiến Tường, xác định tỷ lệ và thành phần rác thải nhựa, hữu cơ, dự báo khối lượng rác thải đến năm 2035, đồng thời đề xuất các giải pháp quản lý nhằm giảm thiểu rác thải nhựa và thí điểm sản xuất phân hữu cơ compost từ rác hữu cơ. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại 4 khu chợ chính: chợ TX. Kiến Tường, chợ Phường 2, chợ Đêm Bờ Kè và chợ Bình Hiệp, trong khoảng thời gian từ tháng 1 đến tháng 6 năm 2022.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp dữ liệu thực tiễn về quản lý chất thải rắn sinh hoạt tại các khu chợ, góp phần nâng cao hiệu quả công tác thu gom, phân loại và xử lý rác thải, đồng thời thúc đẩy phát triển mô hình sản xuất phân compost thân thiện môi trường, giảm thiểu ô nhiễm và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý chất thải rắn sinh hoạt (CTRSH), bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý chất thải rắn: Định nghĩa, phân loại và các nguyên tắc quản lý CTRSH, nhấn mạnh việc phân loại tại nguồn, thu gom, vận chuyển và xử lý hợp vệ sinh nhằm giảm thiểu tác động môi trường và sức khỏe.

  • Mô hình SWOT: Phân tích điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong công tác quản lý rác thải tại các khu chợ, làm cơ sở đề xuất các giải pháp quản lý hiệu quả.

  • Khái niệm phân compost: Sử dụng rác thải hữu cơ làm nguyên liệu sản xuất phân bón hữu cơ qua quá trình phân hủy sinh học, góp phần tái sử dụng tài nguyên và giảm thiểu lượng rác thải chôn lấp.

Các khái niệm chính bao gồm: chất thải rắn sinh hoạt, rác thải nhựa, rác thải hữu cơ, phân loại rác tại nguồn, thu gom và vận chuyển chất thải, xử lý chất thải bằng phương pháp compost.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp thu thập dữ liệu định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu từ các cơ quan quản lý địa phương, công ty dịch vụ thu gom rác, khảo sát thực địa tại 4 khu chợ, phỏng vấn trực tiếp 278 hộ kinh doanh và 4 ban quản lý chợ.

  • Phương pháp phân tích: Xác định thành phần rác thải bằng phương pháp một phần tư, cân đo phân loại rác hữu cơ, rác thải nhựa tái chế, nhựa không tái chế và các loại rác khác. Phân tích SWOT để đánh giá công tác quản lý hiện tại. Dự báo khối lượng rác thải đến năm 2035 dựa trên công thức Euler cải tiến và hệ số phát thải rác theo quy chuẩn quốc gia.

  • Timeline nghiên cứu: Thực hiện từ ngày 19/01/2022 đến 30/06/2022, bao gồm thu thập tài liệu, khảo sát thực địa, phân tích số liệu và đề xuất giải pháp.

Phương pháp thống kê sử dụng các công cụ Excel để xử lý số liệu, tính toán tỷ lệ phần trăm, so sánh và dự báo.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Khối lượng và thành phần rác thải tại các khu chợ: Trung bình mỗi ngày, các khu chợ phát sinh khoảng 4,8 tấn rác thải, trong đó rác hữu cơ chiếm 63,9%, rác thải nhựa chiếm 13,2%. Rác thải nhựa chủ yếu là túi nilon và các sản phẩm nhựa dùng một lần, trong đó nhựa không tái chế được chiếm tỷ lệ cao.

  2. Hiện trạng quản lý rác thải: Tỷ lệ thu gom rác thải tại các chợ đạt khoảng 90%, tuy nhiên việc phân loại rác tại nguồn còn hạn chế, ý thức phân loại của tiểu thương chưa cao. Hệ thống thu gom và vận chuyển chưa đồng bộ, nhiều khu vực còn tồn đọng rác thải gây ô nhiễm môi trường.

  3. Dự báo khối lượng rác thải đến năm 2035: Dựa trên tốc độ tăng dân số và hệ số phát thải, khối lượng rác thải hữu cơ và nhựa tại các khu chợ dự kiến tăng khoảng 1,5 lần so với hiện tại, tương ứng khoảng 7,2 tấn/ngày rác hữu cơ và 1,5 tấn/ngày rác thải nhựa.

  4. Tiềm năng sản xuất phân compost: Với tỷ lệ rác hữu cơ chiếm đa số, việc tận dụng nguồn rác này để sản xuất phân hữu cơ compost có thể giảm thiểu lượng rác chôn lấp, cải thiện môi trường và cung cấp phân bón giá rẻ cho nông nghiệp địa phương.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của tình trạng quản lý rác thải chưa hiệu quả là do thiếu sự phối hợp đồng bộ giữa các bên liên quan, cơ sở hạ tầng thu gom chưa đáp ứng nhu cầu, và nhận thức của người dân, tiểu thương về phân loại rác còn hạn chế. So sánh với các nghiên cứu tại các đô thị khác cho thấy tỷ lệ thu gom và phân loại rác tại nguồn ở Kiến Tường còn thấp hơn mức trung bình của các thành phố lớn.

Việc dự báo tăng khối lượng rác thải nhựa và hữu cơ phản ánh xu hướng phát triển kinh tế - xã hội và gia tăng dân số, đòi hỏi các giải pháp quản lý phải được nâng cao và áp dụng công nghệ phù hợp. Mô hình sản xuất phân compost từ rác hữu cơ đã được nhiều địa phương áp dụng thành công, góp phần giảm thiểu ô nhiễm và tái sử dụng tài nguyên, phù hợp với điều kiện đặc thù của các khu chợ nông thôn tại Kiến Tường.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố thành phần rác thải, biểu đồ dự báo khối lượng rác thải theo năm, và bảng phân tích SWOT để minh họa các điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong quản lý rác thải.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường phân loại rác tại nguồn: Triển khai các chương trình tuyên truyền, đào tạo cho tiểu thương và người dân về phân loại rác thải nhựa và hữu cơ, đặt các thùng rác phân loại rõ ràng tại các khu chợ. Mục tiêu nâng tỷ lệ phân loại rác tại nguồn lên trên 70% trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Ban quản lý chợ phối hợp với UBND thị xã.

  2. Nâng cấp hệ thống thu gom và vận chuyển: Đầu tư trang thiết bị thu gom chuyên dụng, tăng tần suất thu gom rác tại các chợ, đảm bảo không để tồn đọng rác quá 24 giờ. Mục tiêu giảm 30% lượng rác tồn đọng trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Công ty dịch vụ thu gom công ích và Ban quản lý chợ.

  3. Thí điểm sản xuất phân hữu cơ compost: Xây dựng mô hình xử lý rác hữu cơ tại một số chợ với công nghệ ủ compost phù hợp, tận dụng nguồn nguyên liệu sẵn có, giảm thiểu rác thải chôn lấp. Mục tiêu sản xuất ít nhất 500 kg phân compost mỗi ngày trong 1 năm thí điểm. Chủ thể thực hiện: UBND thị xã phối hợp với các đơn vị chuyên môn.

  4. Xây dựng chính sách hỗ trợ và khuyến khích: Ban hành các chính sách ưu đãi, hỗ trợ tài chính cho các đơn vị và cá nhân tham gia phân loại, thu gom và xử lý rác thải nhựa và hữu cơ. Mục tiêu tăng cường sự tham gia của cộng đồng và doanh nghiệp trong 3 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về môi trường và đô thị: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, quy hoạch quản lý chất thải rắn tại các khu chợ và đô thị nông thôn.

  2. Ban quản lý các khu chợ và trung tâm thương mại: Áp dụng các giải pháp quản lý rác thải hiệu quả, nâng cao ý thức phân loại rác của tiểu thương, cải thiện vệ sinh môi trường.

  3. Các tổ chức phi chính phủ và doanh nghiệp môi trường: Tham khảo mô hình thí điểm sản xuất phân compost, phát triển các dự án xử lý rác thải hữu cơ và giảm thiểu rác thải nhựa.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý tài nguyên và môi trường: Là tài liệu tham khảo khoa học, cung cấp dữ liệu thực tiễn và phương pháp nghiên cứu về quản lý chất thải rắn sinh hoạt tại địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao rác thải nhựa chiếm tỷ lệ thấp hơn rác hữu cơ tại các khu chợ?
    Rác thải hữu cơ chiếm tỷ lệ cao do đặc thù các khu chợ nông thôn với nhiều sản phẩm tươi sống, thực phẩm thừa. Rác nhựa chủ yếu là bao bì, túi nilon dùng một lần, chiếm khoảng 13,2% tổng lượng rác.

  2. Phân compost được sản xuất từ rác hữu cơ có lợi ích gì?
    Phân compost giúp tái sử dụng nguồn rác hữu cơ, giảm lượng rác chôn lấp, cải thiện chất lượng đất, giảm chi phí phân bón và góp phần bảo vệ môi trường.

  3. Hiện trạng thu gom rác thải tại các khu chợ như thế nào?
    Tỷ lệ thu gom đạt khoảng 90%, tuy nhiên việc phân loại rác tại nguồn còn hạn chế, nhiều khu vực còn tồn đọng rác gây ô nhiễm.

  4. Dự báo khối lượng rác thải đến năm 2035 có ý nghĩa gì?
    Dự báo giúp các cơ quan quản lý chuẩn bị kế hoạch, đầu tư hạ tầng và áp dụng công nghệ phù hợp để xử lý lượng rác ngày càng tăng, đảm bảo môi trường bền vững.

  5. Giải pháp nào hiệu quả nhất để giảm thiểu rác thải nhựa tại các khu chợ?
    Tăng cường phân loại rác tại nguồn, tuyên truyền nâng cao nhận thức, thay thế sản phẩm nhựa dùng một lần bằng vật liệu thân thiện môi trường và áp dụng chính sách hỗ trợ.

Kết luận

  • Thị xã Kiến Tường phát sinh khoảng 31,2 tấn rác thải sinh hoạt mỗi ngày tại các khu chợ, trong đó rác hữu cơ chiếm 63,9%, rác thải nhựa chiếm 13,2%.
  • Hiện trạng quản lý rác thải còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong phân loại rác tại nguồn và hệ thống thu gom vận chuyển chưa đồng bộ.
  • Dự báo đến năm 2035, khối lượng rác thải tại các khu chợ sẽ tăng khoảng 1,5 lần, đòi hỏi các giải pháp quản lý hiệu quả và bền vững.
  • Mô hình thí điểm sản xuất phân hữu cơ compost từ rác hữu cơ có tiềm năng lớn trong việc giảm thiểu ô nhiễm và tái sử dụng tài nguyên.
  • Cần triển khai đồng bộ các giải pháp nâng cao nhận thức, cải thiện hạ tầng thu gom, vận chuyển và xử lý rác, đồng thời xây dựng chính sách hỗ trợ phù hợp.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý và ban quản lý chợ cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời theo dõi, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh kịp thời. Đề nghị các tổ chức, doanh nghiệp và cộng đồng cùng tham gia tích cực vào công tác quản lý rác thải nhằm xây dựng môi trường sống xanh, sạch, đẹp.

Hãy hành động ngay hôm nay để bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng!