Nghiên Cứu Giải Pháp Phòng Cháy Chữa Cháy Rừng Thông Tại Các Huyện Tỉnh Thanh Hóa

Rừng thông không chỉ cung cấp nguồn lâm sản quan trọng mà còn đóng vai trò trong việc điều hòa khí hậu, bảo vệ đất và nguồn nước. Bảo vệ rừng thông chính là bảo vệ môi trường sống và phát triển kinh tế bền vững. Thiệt hại do cháy rừng có thể gây ra những hậu quả lâu dài, ảnh hưởng đến đa dạng sinh học và nguồn sinh kế của người dân địa phương. Do đó, công tác PCCC rừng thông cần được ưu tiên hàng đầu.

Tại Việt Nam, theo số liệu của Cục Kiểm Lâm, từ 2010-2015, trung bình mỗi năm xảy ra 710 vụ cháy rừng, gây thiệt hại gần 5.000 ha rừng, ước tính hàng trăm tỷ đồng. Tình hình cháy rừng diễn biến phức tạp do nhiều nguyên nhân khác nhau. Chính phủ đã ban hành nhiều văn bản pháp luật để tăng cường công tác PCCC. Tuy nhiên, hiệu quả thực tế vẫn còn nhiều hạn chế, đòi hỏi các giải pháp đồng bộ và hiệu quả hơn.

Thời tiết là một trong những yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến nguy cơ cháy rừng. Các yếu tố như nhiệt độ cao, độ ẩm thấp, gió mạnh và lượng mưa ít đều tạo điều kiện thuận lợi cho cháy rừng bùng phát. Đặc biệt, gió Tây Nam (gió Lào) thường mang theo không khí khô nóng, làm tăng nguy cơ cháy lan rộng. Địa hình dốc cũng góp phần làm cho công tác dập tắt đám cháy rừng trở nên khó khăn hơn.

Hoạt động của con người đóng vai trò quan trọng trong việc gây ra cháy rừng. Tình trạng đốt nương rẫy, xử lý thực bì trồng rừng thiếu kiểm soát, đốt ong lấy mật, sử dụng lửa bất cẩn trong rừng là những nguyên nhân phổ biến. Ngoài ra, mâu thuẫn trong cộng đồng, tranh chấp đất đai cũng có thể dẫn đến tình trạng cố ý đốt rừng. Cần tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao ý thức cộng đồng về phòng cháy rừng mùa khô.

Vật liệu cháy (VLC) trong rừng thông, đặc biệt là lớp thực bì khô, cành khô, lá rụng, là yếu tố quan trọng quyết định tốc độ lan truyền và quy mô của đám cháy. Thành phần và khối lượng VLC thay đổi theo cấp tuổi của rừng và khu vực. Tầng cây cao của rừng thông, với nhựa thông dễ cháy, cũng góp phần làm cho đám cháy lan nhanh và khó kiểm soát. Do đó, việc quản lý vật liệu cháy là một biện pháp phòng cháy quan trọng.

Nâng cao nhận thức và ý thức trách nhiệm của cộng đồng về công tác PCCC là yếu tố then chốt. Cần tổ chức các buổi tuyên truyền, phổ biến kiến thức về PCCC cho người dân, đặc biệt là những người sống gần rừng. Sử dụng nhiều hình thức tuyên truyền khác nhau như phát tờ rơi, treo băng rôn, khẩu hiệu, tổ chức các cuộc thi tìm hiểu về PCCC. Tăng cường phối hợp với các trường học, đoàn thể để giáo dục về PCCC cho học sinh, sinh viên.

Xây dựng đường băng cản lửa là biện pháp quan trọng để ngăn chặn đám cháy lan rộng. Đường băng cần được duy trì thường xuyên, đảm bảo không có vật liệu cháy. Xây dựng các chòi canh lửa ở những vị trí cao, có tầm nhìn bao quát để phát hiện sớm đám cháy. Trang bị đầy đủ các thiết bị PCCC rừng cho các chòi canh lửa như ống nhòm, loa, điện thoại.

Thực hiện tỉa thưa rừng thông để giảm mật độ cây, tăng cường lưu thông không khí, giảm nguy cơ cháy lan. Dọn dẹp thực bì, loại bỏ cành khô, lá rụng, cỏ dại để giảm lượng vật liệu cháy. Sử dụng các biện pháp sinh học như trồng cây che phủ để hạn chế sự phát triển của cỏ dại. Quản lý chặt chẽ việc xử lý thực bì sau khai thác gỗ, tránh đốt bừa bãi.

Lực lượng PCCC rừng cần được trang bị kiến thức chuyên môn, kỹ năng nghiệp vụ về PCCC rừng. Tổ chức các khóa đào tạo, huấn luyện thường xuyên cho lực lượng PCCC. Trang bị đầy đủ các phương tiện, thiết bị PCCC như máy bơm, vòi phun, bình chữa cháy, xe chữa cháy chuyên dụng. Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa lực lượng PCCC chuyên nghiệp và các lực lượng khác như quân đội, công an, dân quân tự vệ. Đặc biệt cần quan tâm tới lực lượng PCCC Thanh Hóa tại các địa phương.

Quy trình chữa cháy cần quy định rõ trách nhiệm của từng lực lượng, từng cá nhân trong quá trình chữa cháy. Xây dựng hệ thống thông tin liên lạc thông suốt, đảm bảo thông tin được truyền tải nhanh chóng, chính xác. Xác định các phương án chữa cháy khác nhau, phù hợp với từng địa hình, từng loại hình đám cháy. Tổ chức diễn tập chữa cháy định kỳ để kiểm tra tính khả thi của quy trình và nâng cao kỹ năng cho lực lượng PCCC. Xây dựng hệ thống cảnh báo cháy rừng sớm để phát hiện và ứng phó kịp thời.

Cần có cơ chế huy động lực lượng nhanh chóng, hiệu quả khi có cháy rừng xảy ra. Phân công trách nhiệm rõ ràng cho từng cấp, từng ngành trong việc huy động lực lượng. Xây dựng phương án huy động lực lượng dự bị từ các đơn vị quân đội, công an, dân quân tự vệ. Đảm bảo cung cấp đầy đủ trang thiết bị, hậu cần cho lực lượng tham gia chữa cháy. Có cơ chế khen thưởng, động viên kịp thời cho những người có thành tích trong công tác chữa cháy.

Hệ thống GIS cho phép xây dựng bản đồ số về rừng, quản lý thông tin về diện tích, trữ lượng, loại cây, địa hình. GIS cũng có thể được sử dụng để theo dõi diễn biến cháy rừng, xác định khu vực bị ảnh hưởng, ước tính thiệt hại. Sử dụng GIS để lập kế hoạch phòng cháy, chữa cháy, bố trí lực lượng, phương tiện PCCC.

Ảnh viễn thám từ vệ tinh có thể phát hiện các điểm cháy nhỏ trên diện rộng. Máy bay không người lái (drone) có thể được trang bị camera nhiệt để phát hiện đám cháy từ xa. Dữ liệu từ ảnh viễn thám và drone giúp lực lượng PCCC tiếp cận đám cháy nhanh chóng, kịp thời.

Cần nghiên cứu, phát triển các loại vật liệu, hóa chất chữa cháy có hiệu quả cao, ít gây hại cho môi trường. Ưu tiên sử dụng các vật liệu tự nhiên như bọt sinh học, nước biển để chữa cháy. Hạn chế sử dụng các hóa chất độc hại có thể gây ô nhiễm nguồn nước, đất đai.

Cần tăng cường đầu tư cho công tác PCCC, đặc biệt là trang thiết bị, phương tiện PCCC. Đầu tư xây dựng, nâng cấp các công trình phòng cháy như đường băng cản lửa, chòi canh lửa. Bố trí kinh phí hợp lý cho công tác tuyên truyền, giáo dục về PCCC. Hỗ trợ kinh phí cho các hoạt động phòng cháy, chữa cháy ở cấp cơ sở.

Xây dựng cơ chế chính sách khuyến khích người dân tham gia vào công tác PCCC. Tạo điều kiện cho người dân được tham gia vào các hoạt động phòng cháy như tuần tra, canh gác, dọn dẹp thực bì. Khen thưởng, động viên kịp thời cho những người có thành tích trong công tác PCCC. Hỗ trợ sinh kế cho người dân sống gần rừng để giảm áp lực khai thác rừng.

Thực hiện giao đất, giao rừng cho người dân quản lý, bảo vệ. Xây dựng phương án quản lý rừng bền vững, khai thác hợp lý. Tăng cường kiểm tra, giám sát các hoạt động khai thác rừng, chế biến lâm sản. Kiên quyết xử lý các hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ rừng.