Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2014-2018, ngành du lịch Việt Nam đã chứng kiến sự tăng trưởng ấn tượng với mức tăng bình quân lượng khách du lịch quốc tế đạt khoảng 10-14% mỗi năm, trong đó lượng khách quốc tế đến Đà Nẵng tăng trưởng bình quân 31%/năm. Thành phố Đà Nẵng, với vị trí địa lý thuận lợi và tài nguyên du lịch phong phú như bờ biển dài, các công trình kiến trúc độc đáo và di tích lịch sử, đã trở thành điểm đến hấp dẫn trong khu vực miền Trung. Tuy nhiên, phát triển du lịch Đà Nẵng vẫn chưa đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn phát triển bền vững, dẫn đến những tác động tiêu cực về môi trường và xã hội. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng phát triển du lịch bền vững tại Đà Nẵng trong giai đoạn 2014-2018, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp phát triển bền vững cho giai đoạn 2019-2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung trên địa bàn thành phố Đà Nẵng, đồng thời tham khảo kinh nghiệm phát triển du lịch bền vững tại các tỉnh Quảng Ninh và Đồng Tháp. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc định hướng phát triển du lịch Đà Nẵng trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ, bảo vệ môi trường và phát triển cộng đồng địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình phát triển du lịch bền vững, trong đó nổi bật là khái niệm du lịch của Micheal Coltman, nhấn mạnh mối quan hệ tương tác giữa bốn yếu tố: du khách, nhà cung ứng dịch vụ, cư dân sở tại và chính quyền địa phương. Khái niệm du lịch bền vững được định nghĩa theo Hội đồng Du lịch và Lữ hành quốc tế (1996) là việc đáp ứng nhu cầu hiện tại của du khách và vùng du lịch mà không làm tổn hại khả năng đáp ứng nhu cầu của các thế hệ tương lai. Luật Du lịch Việt Nam 2017 cũng quy định phát triển du lịch bền vững là sự phát triển hài hòa giữa kinh tế, xã hội và môi trường, bảo đảm lợi ích các bên tham gia. Bộ tiêu chí phát triển du lịch bền vững của Hội đồng Du lịch Bền vững Toàn cầu (GSTC) gồm 4 nhóm tiêu chí chính: quản lý hiệu quả và bền vững; gia tăng lợi ích kinh tế xã hội và giảm thiểu tác động tiêu cực đến cộng đồng; bảo vệ di sản văn hóa; bảo tồn môi trường và giảm thiểu tác động tiêu cực. Các khái niệm chính bao gồm: du lịch quốc tế chủ động, phát triển bền vững, tài nguyên du lịch thiên nhiên và nhân văn, cũng như các nguyên tắc phát triển du lịch bền vững theo Luật Du lịch 2017.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp và phân tích số liệu thứ cấp từ Cục Thống kê TP. Đà Nẵng, Sở Du lịch và các báo cáo ngành giai đoạn 2014-2018. Phương pháp nghiên cứu xã hội học được áp dụng qua khảo sát trực tiếp khách du lịch nhằm đánh giá thực trạng phát triển du lịch bền vững. Cỡ mẫu khảo sát được lựa chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích, đảm bảo đại diện cho các nhóm khách du lịch quốc tế và nội địa. Phân tích dữ liệu sử dụng các công cụ thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm và phân tích xu hướng tăng trưởng. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2018 đến tháng 12/2018, bao gồm thu thập số liệu, khảo sát thực địa, phân tích và đề xuất giải pháp. Việc kết hợp dữ liệu định lượng và định tính giúp đánh giá toàn diện thực trạng và đề xuất các giải pháp phát triển du lịch bền vững phù hợp với điều kiện địa phương.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng lượng khách du lịch: Tổng lượt khách du lịch đến Đà Nẵng tăng từ 3,8 triệu lượt năm 2014 lên 7,66 triệu lượt năm 2018, trong đó khách quốc tế tăng từ 955.675 lượt lên 2,875 triệu lượt, chiếm khoảng 25-26% tổng lượng khách. Tỷ lệ tăng trưởng bình quân đạt 31%/năm.

  2. Doanh thu ngành du lịch: Doanh thu từ du lịch tăng từ 230 nghìn tỷ đồng năm 2014 lên 620 nghìn tỷ đồng năm 2018, với mức tăng trưởng trung bình khoảng 21%/năm, phản ánh sự đóng góp ngày càng lớn của ngành du lịch vào kinh tế địa phương.

  3. Cơ cấu khách du lịch theo mục đích: Khách du lịch nghỉ dưỡng chiếm tỷ trọng lớn nhất với 85%, trong khi khách du lịch công vụ chỉ chiếm 6%, cho thấy tiềm năng phát triển loại hình du lịch MICE còn chưa được khai thác hiệu quả.

  4. Thời gian lưu trú trung bình: Thời gian lưu trú trung bình của khách quốc tế tăng từ khoảng 2,5 ngày năm 2014 lên gần 3,75 ngày năm 2018, tăng 50% so với đầu giai đoạn, tuy nhiên vẫn còn thấp so với các điểm đến du lịch phát triển bền vững khác.

Thảo luận kết quả

Sự tăng trưởng mạnh mẽ về lượng khách và doanh thu cho thấy Đà Nẵng có tiềm năng phát triển du lịch lớn, tuy nhiên sự phụ thuộc chủ yếu vào khách du lịch nghỉ dưỡng và thời gian lưu trú ngắn hạn làm hạn chế hiệu quả kinh tế lâu dài. Việc chưa phát triển đa dạng các loại hình du lịch như du lịch công vụ, du lịch chữa bệnh hay du lịch sự kiện khiến thành phố chưa tận dụng hết tiềm năng. So sánh với các tỉnh như Quảng Ninh và Đồng Tháp, Đà Nẵng còn thiếu các chiến lược phát triển sản phẩm đặc trưng và mô hình du lịch cộng đồng bền vững. Các tác động tiêu cực đến môi trường và cộng đồng địa phương cũng được ghi nhận, như ô nhiễm môi trường và chưa tối đa hóa lợi ích kinh tế xã hội cho cư dân. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng lượng khách, bảng phân tích cơ cấu khách theo mục đích và biểu đồ thời gian lưu trú trung bình để minh họa xu hướng và các điểm cần cải thiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Đa dạng hóa sản phẩm du lịch: Phát triển các loại hình du lịch MICE, du lịch chữa bệnh, du lịch sự kiện nhằm tăng thời gian lưu trú và chi tiêu của khách, dự kiến triển khai trong giai đoạn 2019-2025, do Sở Du lịch phối hợp với các doanh nghiệp du lịch thực hiện.

  2. Tăng cường quản lý và bảo vệ môi trường: Áp dụng hệ thống quản lý bền vững theo tiêu chuẩn GSTC, giảm thiểu ô nhiễm, bảo tồn tài nguyên thiên nhiên và di sản văn hóa, với mục tiêu giảm 20% lượng chất thải và khí thải đến năm 2025, do chính quyền thành phố và các doanh nghiệp du lịch phối hợp thực hiện.

  3. Phát triển du lịch cộng đồng và mô hình nhà nông làm du lịch: Hỗ trợ người dân địa phương tham gia phát triển dịch vụ du lịch, tạo việc làm và nâng cao thu nhập, triển khai các mô hình homestay và du lịch trải nghiệm tại các vùng ngoại ô, dự kiến thực hiện từ 2020-2025, do UBND các quận huyện và các tổ chức cộng đồng chủ trì.

  4. Tăng cường quảng bá và xúc tiến du lịch: Sử dụng các kênh truyền thông đa phương tiện để quảng bá hình ảnh du lịch Đà Nẵng đa dạng và bền vững, tập trung vào thị trường quốc tế và nội địa, với mục tiêu tăng 30% lượng khách quốc tế đến năm 2025, do Sở Du lịch và các doanh nghiệp truyền thông phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các nhà quản lý du lịch địa phương: Giúp hoạch định chính sách phát triển du lịch bền vững, xây dựng kế hoạch quản lý tài nguyên và phát triển sản phẩm du lịch phù hợp với điều kiện địa phương.

  2. Doanh nghiệp kinh doanh du lịch: Cung cấp cơ sở để áp dụng các tiêu chuẩn quản lý bền vững, đa dạng hóa sản phẩm và nâng cao chất lượng dịch vụ nhằm tăng sức cạnh tranh và hiệu quả kinh doanh.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản trị kinh doanh, du lịch: Là tài liệu tham khảo khoa học về phát triển du lịch bền vững, phương pháp nghiên cứu và phân tích thực trạng ngành du lịch tại một đô thị lớn.

  4. Cộng đồng địa phương và các tổ chức phi chính phủ: Hỗ trợ nâng cao nhận thức về vai trò của du lịch bền vững, thúc đẩy sự tham gia của cộng đồng trong phát triển du lịch và bảo vệ môi trường.

Câu hỏi thường gặp

  1. Phát triển du lịch bền vững là gì?
    Phát triển du lịch bền vững là quá trình phát triển du lịch đáp ứng nhu cầu hiện tại mà không làm tổn hại khả năng đáp ứng nhu cầu của các thế hệ tương lai, bảo vệ môi trường, văn hóa và lợi ích kinh tế xã hội cho cộng đồng địa phương.

  2. Tại sao Đà Nẵng cần phát triển du lịch bền vững?
    Đà Nẵng có tiềm năng du lịch lớn nhưng đang đối mặt với các vấn đề như ô nhiễm môi trường, thời gian lưu trú ngắn và chưa đa dạng sản phẩm. Phát triển bền vững giúp bảo vệ tài nguyên, nâng cao chất lượng dịch vụ và tăng lợi ích lâu dài cho địa phương.

  3. Các tiêu chí chính của du lịch bền vững theo GSTC là gì?
    Bao gồm quản lý hiệu quả và bền vững, gia tăng lợi ích kinh tế xã hội và giảm thiểu tác động tiêu cực đến cộng đồng, bảo vệ di sản văn hóa, và bảo tồn môi trường tự nhiên.

  4. Làm thế nào để tăng thời gian lưu trú của khách du lịch tại Đà Nẵng?
    Đa dạng hóa sản phẩm du lịch như phát triển du lịch MICE, du lịch chữa bệnh, du lịch sự kiện và du lịch trải nghiệm cộng đồng sẽ thu hút khách lưu trú lâu hơn và chi tiêu nhiều hơn.

  5. Vai trò của cộng đồng địa phương trong phát triển du lịch bền vững?
    Cộng đồng địa phương là chủ thể quan trọng trong việc bảo vệ tài nguyên, phát triển sản phẩm du lịch đặc trưng và hưởng lợi từ du lịch, đồng thời góp phần duy trì văn hóa và môi trường bền vững.

Kết luận

  • Đà Nẵng đã đạt được tăng trưởng ấn tượng về lượng khách và doanh thu du lịch trong giai đoạn 2014-2018, nhưng vẫn còn nhiều hạn chế về phát triển bền vững.
  • Thời gian lưu trú trung bình còn thấp và cơ cấu khách chủ yếu tập trung vào du lịch nghỉ dưỡng, chưa khai thác hiệu quả các loại hình du lịch khác.
  • Các tác động tiêu cực đến môi trường và cộng đồng địa phương cần được kiểm soát thông qua quản lý bền vững và bảo tồn tài nguyên.
  • Đề xuất các giải pháp đa dạng hóa sản phẩm, tăng cường quản lý môi trường, phát triển du lịch cộng đồng và quảng bá xúc tiến nhằm phát triển du lịch bền vững giai đoạn 2019-2025.
  • Nghiên cứu là cơ sở khoa học quan trọng cho các nhà quản lý, doanh nghiệp và cộng đồng địa phương trong việc xây dựng chiến lược phát triển du lịch bền vững tại Đà Nẵng.

Hành động tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất, giám sát và đánh giá hiệu quả để đảm bảo phát triển du lịch Đà Nẵng bền vững, góp phần nâng cao vị thế du lịch Việt Nam trong khu vực và quốc tế.